| LEX
FRISIONUM Law of Frisia ( AD 802-803 ) |
||
|
||
|
( Based upon the Latin text of Hérold's edition, Basel, 1557 ). |
||
|
||
| • 1.0.
Tit. I. De
Homicidiis • 2.0. Tit. II. Forresni • 3.0. Tit. III. Thiubda • 4.0. Tit. IV. De Servo aut iumento alieno occiso • 5.0. Tit. V. De Hominibus qui sine compositione occidi possunt • 6.0. Tit. VI. De coniugiis ignoratis • 7.0. Tit. VII. De Brand • 8.0. Tit. VIII. De Notnumfti • 9.0. Tit. IX. De Farlegani • 10.0. Tit. X. De Testibus • 11.0. Tit. XI. De Lito • 12.0. Tit. XII. De Delicto servorum • 13.0. Tit. XIII. De stupro ancillarum • 14.0. Tit. XIV. De Homine in turba occiso • 15.0. Tit. XV. De Compositionibus wergildi • 16.0. Tit. XVI. De Fredo • 17.0. Tit. XVII. Hic Bannus est • 18.0. Tit. XVIII. De die Dominico • 19.0. Tit. XIX. De Parricidiis • 20.0. Tit. XX. De mordrito • 21.0. Tit. XXI. De Plagio • 22.0. Tit. XXII. De Dolg • 23.0. Add. I. De Pace Faidosi • 24.0. Add. II. Compostio Vulnerum • 25.0. Add. III. Hoc totum in triplo componatur • 26.0. Add. III. De eo qui alteri viam contradixerit • 27.0. Add. IV. De eo, qui alterum de caballo iactaverit • 28.0. Add. V. De Muliere occisa • 29.0. Add. VI. Saxmundus – De Flumine obtrusoo • 30.0. Add. VII. Wlemarus – De Rebus fugitivis • 31.0. Add. VIII. De Pignoribus • 32.0. Add. IX. De compositione • 33.0. Add. X. De re praestita • 34.0. Add. XI. De Honore templorum |
||
|
|
||
|
|
||
|
1. Si nobilis nobilem occiderit LXXX solidos componat ; de qua mulcta duae partes ad heredem occisi, tertia ad propinquos eius proximos pertineat. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. Si litus erat, cum uno libero sacramentali iuret. |
||
|
||
|
1. Si nobilis nobilem per ingenium alio homini ad occidendum exposuerit, et is qui eum occidit patria relicta profugerit, qui eum exposuit tertiam partem leudis componat. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Si de lito fuerit incrimitatus, sua quarta manu sacramentum perficiat, aut si negaverit, et homicida profugerit, ea quae superius scripta sunt per ordinem impleat. |
||
|
||
| Si
quis servum, aut ancillam, caballum, bovem, ovem, vel quiuscunque generis
animal, vel quodcunque homo ad usum necessarium in potestate habuerit,
arma, vestem, utensilia quaelibet, et pecuniam, alii ad auferendum exposuerit,
si ille qui abstulit patria profugerit, expositor tertiam portionem
compositionis exsolvat, aut si negare voluerit, maiori vel minori sacramento,
prout qualitas pecuniae fuerit, se excusare debet ; si qui abstulit,
non profugit, expositor nec iuret, nec solvat, sed tantum inimicitias
portet eius cuius pecuniam abstulit. |
||
|
||
|
1. Si nobilis furtum quodlibet dicitur perpetrasse, et negare voluerit, cum quinque sacramentalibus iuret. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Si vero is, qui alium furem interpellavit, falso eum calumniatus est, et in iudicio ferventis aqua fuerit convictus, LX solidis manum suam redimat. |
||
|
||
|
1. Si quis servum alterius occiderit, componat eum, iuxta quod a domino eius fuerit aestimatus. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Illum vero, qui nihil facere solet, sed tantum in curte aut in villa iacet, uno tremisse componat. |
||
|
||
|
1. Campionem ; et eum, qui in praelio fuerit occisus ; et adulterum ; et furem, si in fossa, qua domum alterius effodere conatur, fuerit repertus ; et eum, qui domum alterius incendere volens, facem manu tenet, ita ut ignis tectum vel parietem domus tangat ; qui fanum effregit ; et infans ab utero sublatus et enecatus a matre. 2. Et si hoc quaelibet foemina fecerit, leudem suam regi componat, et si negaverit, cum V iuret. |
||
|
||
|
1. Si libera foemina lito nupserit, nesciens eum litum esse, et ille postea de capite suo, eo quod litus sit, fuerit calumniatus, si illa sua sexta manu iurare poterit, quod postquam eum litum esse rescivit, cum eo non concumberet, ipsa libera permaneat, et filii quos procreavit. 2. Si vero iurare non possit, in compositionem mariti sui una cum filiis suis transeat. |
||
|
||
|
1. Si quis domum alterius incenderit, ipsam domum, et quicquid in ea concrematum est, in duplo componat. 2. Si autem dominum domus flammis ex ipsa domo egredi compulit, et egressum occidit, componat eum novies, cuiuscunque fuerit conditionis, sive nobilis, sive liber, sive litus sit. Haec constitutio ex edicto regis processit. |
||
|
||
|
1. Si quis rem quamlibet vi rapuerit, in duplum eam restituere compellatur, et pro freda solidos XII componat, hoc est XXXVI denarios. 2. Et pro freda weregildum suum. |
||
|
||
|
1. Si foemina quaelibet homini cuilibet fornicando se miscuerit, componat ad partem regis weregildum suum ; hoc nobilis et libera faciant. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Si servus vi aliguid sustulit, dominus eius pro illo quantitatem rei sublatae componat, ac si ipse sustulisset, et pro weregildo servi IV solidos, hoc est denarios XII, ad partem regis componat. |
||
|
||
|
1. Si quis homo super reliquiis sanctorum falsum sacramentum iuraverit, ad partem regis weregildum suum componat, et alio weregildo manum suam redimat ; de coniuratoribus eius unusquisque weregildum suum persolvat. |
||
|
||
1. Si liber homo spontanea voluntate, vel forte necessitate coactus, nobili, seu libero, seu etiam lito, in personam et in servitium liti se subdiderit, et postea se hoc fecisse negare voluerit, dicat ille, qui eum pro lito habere visus est : "Aut ego te cum coniuratoribus meis sex, vel septem, vel decem, vel duodecim, vel etiam viginti, sacramento meo mihi litum faciam, vel tu cum tuis coniuratoribus de mea potestate te debes excusare". Si ille tunc iurare velit, iuret, et servitute liberetur ; si autem iurare noluerit, ille qui eum possidere videbatur, iuret, sicut condixit, et habeat illum sicut caeteros litos suos. 2. Si litus semet ipsum propria pecunia a domino suo redemerit, et unum, vel duos, vel tres, vel quotlibet annos in libertate vixerit, et iterum a domino de capitis sui conditione fuerit calumniatus, dicente ipsi domino : "Non redemisti, nec ego te libertate donavi". Respondeat ille : "Aut tu cum iuratoribus tuis sex, vel duodecim, vel viginti, vel etiam si triginta dieere voluerit, me tibi sacramento tuo ad servitatem adquire, aut me cum meis iuratoribus tantis, vel tantis, ab hac calumnia liberare permitte". Si ille, qui dominus eius fuerat, cum totidem hominibus, quot ei propositi sunt, iurare velit, conquirat eum sibi ad servitutem ; sin autem, iuret alter, et in libertate permaneat. 3. Si aut calumniator, aut ille cui calumnia irrogata est, se solum ad sacramenti mysterium, perficiendum protulerit, et dixerit : "Ego solus iurare volo. Tu, si audes, nega sacramentum meum, et armis mecum contende". Faciant etiam illud, si hoc eis ita placuerit : iuret unus, et alius neget, et in campum exeant. Hoc et superiori capitulo constitutum est. |
||
|
||
| 1. Si servus rem magnam quamlibet furasse dicatur, vel noxam grandem perpetrasse, dominus eius in reliquiis sanctorum pro hac re iurare debet. 2. Si vero de minoribus furtis et noxis a servo perpetratis fuerit interpellatus, in vestimento vel pecunia iurare poterit. |
||
|
||
1. Qui cum ancilla alterius, quae nec mulgere nec molere solet, quam bortmagad vocant, moechatus fuerit, solidorum XII mulctam domino eius cogatur exsolvere. |
||
|
||
1. Si homo quislibet in seditione ac turba populi fuerit interfectus, nec homicida poterit inveniri propter multitudinem eorum qui aderant, licet ei qui compositionem ipsius quaerere vult, de homicidio usque ad septem homines interpellare, et unicuique eorum crimen homicidii obiicere, et debet unusquisque eorum sua duodecima manu obiecti criminis se purificare sacramento. Tunc ducendi sunt ad basilicam, et sortes super altare mittendae, vel si iuxta ecclesiam fieri non potuerit, super reliquias sanctorum. Quae sortes tales esse debent : duo tali de virga praecisi, quos tenos vocant, quorum unus signo crusis innotatur, alius purus dimittitur, et lana munda obvoluti super altare seu reliquias mittuntur ; et presbyter si adfuerit, vel si presbyter deest puer quilibet innocens, unum de ipsis sortibus de altari tollere debet ; et interim Deus exorandus, si illi septem, qui de homicidio commisso iuraverunt, verum iurassent, evidenti signo ostendat. Si illum qui cruce signatus est sustulerit, innocentes erunt, qui iuraverunt ; sin vero alterum sustulit, tunc unusquisque illorum septem faciat suam sortem, id est tenum, de virga, et signet signo suo, ut eum tam ille quam caeteri quicircumstant cognoscere possint ; et obvolvantur lana munda, et altari seu reliquiis imponantur, et presbyter si adfuerit, si vero non ut superius puer innocens, unumquemque eorum singillatim de altari tollat, et ei qui suam sortem esse cognoverit, rogat. Cuius sortem extreman esse contigerit, ille homicidii compositionem persolvere cogatur, caeteris quorum sortes prius levatae sunt absolutis. 2. Si autem in prima duarum sortium missione, illam quae crucis signo notata est, sustulerit, innocentes erunt, sicut praediximus, septem qui iuraverunt, et ille, si velit, alios de eodem homicidio interpellet, et quicunque interpellatus fuerit sua duodecima manu perfectorio sacramento se debet excusare, et in hoc interpellatori sufficiat, nec ulterius ad sortem quemlibet compellere potest. 3. Is qui compositionem homicidii quaerit, in reliquiis sanctorum iuret, se non alium de hac re interpellaturum, nisi eos qui ei ipsius homicidii suspecti sint ; et trunc unum, vel duos, vel etiam tres, aut quatuor, vel quotlibet fuerint, qui eum qui occisus est vulneraverunt, de homicidio interpellet. Sed quamvis viginti aut etiam triginta fuerint, non tamen amplius quam septem interpellandi sunt, et unusquisque eorum qui interpellatus est sua duodecima manu iuret, et se post sacramentum iudicio Dei examinandum ferventi aqua innocentem ostendat. Qui primus iuravit, primus ad iudicium exeat, et sic per ordinem. Qui in iudicio probatus inventus fuerit, cornpositionem homicidii persolvat, et ad partem regis bis weregildum suum ; caeteri coniuratores sicut superius de periuris dietum est. 4. Ille qui compositionem homocidii quaerit, unum hominem interpellet, homicidam eum proximi sui vocans, et eum leudem occisi debere persolvere. Et ille si responderit et dixerit : se velle cum coniuratoribus suis sacramento se purgare, dicat ille gui homicidam eum interpellavit, se in placito publico eum interpellare velle, et ita faciat : interpellet eum in placito coram iudicibus, ei ille qui interpellatus est, si negare non poterit, alium quod sibi obiectum est homicidii reum ostendat. Quod ita facere debet. 5. Producat hominem quem voluerit, ei iuret : "Quod ille homicidii, de quo ego interpellatus sum, reus est," tenens eum per oram sagi sui. llle autem, si hoc sacramentum negare velit, iuret ei contra ipsum cum armis suis in campum procedat. Et uter in ipso certamine convictus fuerit ei sibi concrediderit, solvat leudem occisi. 6. Si autem occisus fuerit, haeres eius proxirnus homicidii compositionem exsoluat. 7. In hac tamen contentione licet uniquique pro se campionem mercede conducere, si eum invenire potuerit. Si campio qui mercede conductus est occisus fuerit, qui eum conduxit LX solidos, id est libras III ad partem regis componat, insuper et leudem occisi hominis exsolvat. |
||
|
||
1. Compositio hominis nobilis, librae Xl per veteres dearios. 2. Compositio liberi, librae V et dimidia per veteres denarios. 3. Compositio liti, libra II et enciae IX, ex qua duae partes ad dominum pertinent, tertia ad propinquos eius. 4. Compositio servi, libra I et unciae IV ei dimidia. |
||
|
||
1. De homicidio ad partem dominicam pro freda XXX solidi componuntur, qui solidus tribus denariis constat. |
||
|
||
1. Si quis in exercitu litem concitavrit, novies damnum quod effecit componere cogatur, et ad partem dominicam novies fredam persolvat. 2. Qui in curte ducis, in ecclesia, aut in atrio ecclesiae hominem occiderit, novies weregildum eius componat, et novies fredam ad partem dominicam. 3. Si quis legatum regis vel ducis occiderit, similiter novies illum componat, et fredam similiter novies ad partem dominicam. 4. Qui manu collecta hostiliter villam vel domum alterius circumdederit, ille qui caeteros collegit et adduxit weregildum ad partem regis componat, et qui eum secuti sunt, unusquisque solidos XII, et ei cui damnum, si etiam damnum illatum est, in duplo emendetur. 5. Qui mancipium in paganas gentes vendiderit, weregildum suum ad partem regis solvere cogatur. |
||
|
||
1. Qui opus servile die dominico fecerit, ultra Laubachi solidos XII, in caeteris locis Fresiae IV solidos culpabilis iudicetur. 2. Si servus hoc fecerit, vapuletur, aut dominus eius IV solidos pro illo componat. |
||
|
||
1. Si quis patrem suum occiderit, perdat hereditatem, quae ad eum pertinere debebat. 2. Si quis fratrem suum occiderit, solvat eum proximo heredi, sive filium aut filiam habuerit, aut si neuter horum fuerit, solvat patri suo vel matri suae vel fratri vel etiam sorori suae ; quod si nec una de his personis fuerit, solvat eum ad partem regis. |
||
|
||
1. Qui obsidem occiderit, novies eum componat. 2. Si quis hominem occiderit et absconderit, quod mordritum vocant, novem weregildos componat, aut si negaverit, cum XXXV iuret. 3. Si servus dominum suum interfecerit, tormentis interficiatur ; similiter et litus. |
||
|
||
1. Si quis hominem, vel nobilis nobilem aut liberum, vel liber liberum, vel liber nobilem extra patriam vendiderit, componat eum ac si ab ipso fuisset interfectus, aut eum ab exilio revocare studeat ; si vero, qui venditus fuit, reversus fuerit, et eum qui se vendiderat, de facinore convenerit, componat ei bis iuxta quod fuerat adpretiatus, et solidos XII ad partem regis componat. |
||
|
||
1. Si quis alium per iram in capite percusserit, ut eum surdum efficiat, XXIV solidos componat. 2. Si mutus efficiatur, sed tamen audire possit, XVIII solidos componat. 3. Si quis alium ita percusserit, quod durslegi vocant, dimidium solidum componat. 4. Si autem sanguinem fuderit, componat solidum I. 5. Si eum percusserit ut testa appareat, cum duobus solidis componat. 6. Si os perforatum fuerit, duodecim solidos componat. 7. Si membranam, qua cerebrum continetur, gladius tetigerit, XVIII solidos componat. 8. Si ipsa membrana rupta fuerit, ita ut cerebrum exire possit, XXIV solidos componat. 9. Si quis alteri aurem absciderit, XII solidos componat. 10. Si nasum absciderit, XXIV solidos componat. 11. Si summam rugam frontis quis ictu transversam inciderit, duobus solidis componat. 12. Si subteriorem inciderit, IV solidis componat. 13. Si tertiam, quae iuxta oculos est, duobus solidis componat. 14. Si supercilium inciderit, duobus solidis componat. 15. Si palpebram, aut superiorem aut subteriorem, vulneraverit, duobus solidis componat. 16. Si nasum transpunxerit, XV solidis componat. 17. Si granonem ictu percussam praeciderit, duobus solidis componat. 18. Si maxillam inciderit, VI solidis componat. 19. Si unum dentem de anterioribus excusserit, duobus solidis componat. 20. Si unum ex angularibus dentibus excusserit, tribus solidos componat. 21. Si de molaribus unum excusseit, IV solidis componat. 22. Si iugulum incisum fuerit, IV solidis componat. 23. Si costam transversam inciderit, XII solidis componat. 24. Si brachium ietu supra cubitum confractum fuerit, XII solidis componat. 25. Si infra cubitum unum ossium confractum fuerit, VI solidis componat. 26. Si utraque ossa fracta fuerint, XII solidis componat. 27. Si manus in ipsa iunctura qua brachio adhaeret abscissa fuerit, XLV solidis componat. 28. Si pollicem absciderit, XIII solidis et uno tremisse componat. 29. Si indicem absciderit, VII solidis componat. 30. Si medium absciderit, uno tremisse minus VII solidis componat. 31. Si annularem absciderit, VIII solidis componat. 32. Si minimum absciderit, VI solidis componat. 33. Si totos V digitos absciderit, XLI solidis componat. 34. Palma manus abscissa, IV solidis componatur. 35. Si quislibet digitus ex quatuor longioribus in superioris articuli iunctura ita percussus fuerit, ut humor ex vulnere decurrat, quod liduwagi dicunt, uno solido componatur. 36. Si in subteriori articulo hoc contigerit, duobus solidis componatur. 37. Si in tertio articulo fuerit, tribus solidis componatur. 38. Si in iunctura manus et brachii hoc evenerit, quatuor solidis componatur. 39. Si in cubito idem evenerit, IV solidis componatur. 40. Si in summitate, qua brachium scapulae iungitur, evenerit, IV solidis componatur. 41. Si in pollicis superioris articuli iunctura fuerit, duobus solidis componatur. 42. Si in inferiori, tribus solidis componatur. 43. Si ad iuncturam brachii et pollicis fuerit, IV solidi componatur. 44. Si in cubito IV, si in iunctura scapulae similiter IV solidis componatur. 45. Si quis oculum alterius ita percusserit, ut eo ulteriu videre non possit, XX solidos et duos tremisses componat. 46. Si totum oculum eruerit, medietatem weregildi sui componat. 47. Si quis alium pectus foraverit, XII solidos componat. 48. Si praecordia, id est herthamon, gladio tetigerit, XVIII solidos componat. 49. Si praecordia perforaverit, XXIV solidos componat. 50. Si membranam qua iecor et splen pendent, quod mithridri dicunt, vulneraverit, XVIII solidos componat. 51. Si illud perforaverit, XXIV solidos componat. 52. Si in ventrem vulneraverit, XII solidos componat. 53. Si botellum vulneraverit XVIII, si perforaverit XXIV solidos componat. 54. Si contra stomachum vulneraverit, XII solidos componat. 55. Si stomachum tetigerit gladio, ut vulneretur, XVIII ; si perforatus fuerit, XXIV solidos componat. 56. Si botellus de vulnere processerit, et iterum interius remittitur, IV solidis supra compositionem vulneris componatur ; si de adipe aliquid processerit ut praecidatur IV solidis componatur. 57. Si veretrum quis alium absciderit, weregildum suum componat. 58. Si unum testiculum excesserit, dimidium weregildum, si ambo, totum componat. 59. Si testiculus exierit per vulnus, et iterum remittitur in locum suum, VI solidis supra compositionem vulneris componatur. 60. Si coxam supra genu vulneraverit, et os transversum fregerit vel praeciderit, XII solidos componat. 61. Si tibia subtus genuculo media incisa fuerit, VI solidis, si tota, XII solidis componatur. 62. Si pes totus abscissus fuerit, XLV solidis componatur. 63. Si pollicem pedis absciderit, VIII solidos componat si proximum digitum VII, si tertium VI, si quartum V, si quintum IV solidos componat ; reliqua pars pedis, quae inter tibiam et digitos est, XV solidis componatur. 64. Si humor per artienlos digitorum decurrerit, sicut superins de manu scriptum est, ita et in pede componatur. 65. Si quis alium iratus per capillos comprehenderit, duobus solidis componat, et pro freda IV solidis ad partem regis. 66. Vulnus quod longitudinem habeat quantum inter pollicem et complicati indicis articulum spannum impleat, IV solidis componatur ; quod integrae spannae longitudinem habuerit, hoc est quantum index et pollex extendi possunt, VI solidis componatur. 67. Quod inter pollicem et medii digiti spannum longum fuerit, VIII solidis componatur. 68. Quod a cubito usque ad iuncturam manus longitudne fuerit, duodecim solidis. 69. Quod a cubito usque ad summitatem pollicis longum fuerit, XVIII solidis componatur. 70. Quod pleni cubiti, id est ad summos digitos manus extensae, longitudine fuerit, XXIV solidis componatur ; quod supra est, non componitur. 71. Si de vulnere os exierit tantae magnitudinis, ut iactum in scutum trans publicam viam sonitus eius audiri possit, IV solidis componatur. 72. Si duo ossa exierint, duo solidi adiiciantur, id est VI. 73. Si tria exierint, unus solidus adiicitur. 74. Si minora fuerint, quam ut in scuto iacta trans publicam viam audiri possint, dimidio minore compositione solvatur. 75. Vulnera tria, vel quatuor, vel eo amplius uno icti facta mensurantur, et iuxta quod eorum fuerit longitudo, compositio persolvatur ; si vero tria, vel quatuor, vel quotlibet vulnera totidem ictibus fuerint facta, quod ex his maximum fuerit, iuxta sui longitudinem componatur, caetera vero remaneant. 76. Si manus percussa manca pependerit, dimidio componatur, quo debuit si fuisset abscissa ; pes similiter ; digittis similiter, qualiscunque fuerit ; digitus pedis similiter. 77. Si brachium iuxta scapulam abscissum fuerit, quinquaginta tribus solidis et tremisse componatur. 78. Si brachium mancum pependerit, medietate, si abscissam fuisset componatur. 79. Si quid de brachio atque manu, ita de coxa ac pede iudicatum est. 80. Si per vulnus pulmo exeat, quatuor solidi supra quanititatem vulneris componantur. 81. Si spiritus per ipsum vulnus exierit, VIII solidis componatur. 82. Qui libero homini manus iniecerit, et eum innocentem ligaverit, XV solidos componat, et duodecim solidos pro freda ad partem regis componat. 83. Si quis alium iuxta aquam stantem impinxerit, et in aquam, ita ut submergatur, proiecerit, IV solidos componat, et pro freda solidos II. 84. Si quis brachium vel coxam alterius transpunxerit, VI solidos componat. 85. Qui maxillas utrasque cum lingua sagitta vel quolibet telo transfixerit, XV solidos componat. 86. Qui utramque coxam cum folliculo testium telo traiecerit, similiter XV solidos componat. 87. Si quis hominem casu quolibet in aquam prolapsum liberaverit, IV solidorum remunerationem accipiat. 88. .............................................. 89. Si quis liberam foeminam, et non suam, per mamillam strinxerit, duobus solidis componat et dus solidos pro freda. 90. Si per verenda eius comprehenderit, IV solidis componat et duos solidos pro freda. |
||
|
||
| Haec
omnia ad liberum hominem pertinent. Nobilis vero hominis compositio,
sive in vulneribus et percussionibus, et in omnibus quae superius scripta
sunt, tertia parte maior efficitur. Liti vero compositio, sive in vulneribus,
sive in percussionibus, sive in mancationibus et in omnibus superius
descriptis, medietate minor est, quam liberi hominis. |
||
|
||
1. Homo faidosus pacem habeat in ecclesia, in domo sua, ad ecclesiam eundo, de ecclesia redeundo, ad placitum eundo, de placito redeundo. Qui hanc pacem effregerit, et hominem occiderit, novies XXX solidos componat. 2. Si vulneraverit, novies XII solidos componat ad partem regis. 3. Si quis caballum furaverit aut bovem, aut screonam effregerit, capitali sententia puniatur, vel vitam suam pretio redimat. |
||
|
||
1. Si quis alteri manum absciderit, XXV solidos et V denarios componat. 2. Si indicem ad inium membrum praeciderit, VI solidos componat. 3. Si medium in eadem iunctura praeciderit, IV solidos et dimidium. 4. Si annularem, VII solidos ; si minimus fuerit, solidos V. 5. Pollex ex toto abscissus sic componitur, sicut IV digiti si omnes abscindantur, id est solidis XXII et dimidio. 6. Abscissio palmae IV solidis componatur ; si manus abscissa terram cadens tetigerit, ipse casus IV solidis componatur. 7. Si digitus quilibet superiori articulo praecisus fuerit, tertia portio compositionis eius exsolvatur. 8. Si in subteriori praecisus fuerit, duae partes compositionis solvantur. 9. Si in ima iunctura, id est ex toto abscissus fuerit, tota solutio componatur. 10. Si non praecisus, sed debilitatus et inutilis pependerit, medietas. |
||
|
||
1. Pes ex toto abscissus componatur ut manus, id est tribus et quinquaginta solidis et tremisse. 2. Pollex pedis undecim solidis et quarta parte solidi componatur. 3. Proximus digitus pollici tribus solidis componatur. 4. Secundus duobus solidis et duabus partibus solidi componatur ; tertius similiter ; quartus similiter. 5. Si tertia pars digiti fuerit abscissa, tertia pars solutionis componatur. 6. Si duae partes, similiter duae partes componantur. 7. Si totus, tota solutio componatur. 8. Si quis alium ita in caput percusserit, ut surdus et mutus efficiatur, ter quinquaginta tribtis solidis et tremisse componat. Si alterum et non utrumque fuerit, medietas mulctae componatur. 9. Si auris ex toto abscissa fuerit, ter XII solidis componatur. 10. Si nasus abscissus fuerit, ter XXVI solidos et duos tremisses componat. 11. Si nasus una parte perforatus fuerit, ter IV solidis componatur. 12. Si et cartilago perforata fuerit, ter VIII solidi componantur. 13. Si etiam ex altera parte telum exierit, ita ut tria foramina facta sint, ter XII solidi componantur. 14. Si maxilla perforata fuerit, ter IV solidis componatur. 15. Si supercilium in transversum praecisum fuerit, ter IV solidis componatur. 16. Si ex percussione deformitas faciei illata fuerit, quae de XII pedum longitudine possit agnosci, quod wlitiwam dicunt, ter IV solidis componatur. 17. Si granones praecisi fuerint, ter IV solidis componatur. 18. Si oculus vel os ita percussa fuerint, ut torqueantur, ter IV solidis componatur. 19. Si palpebra praecisa fuerit, ter IV solidi componantur. 20. Rugae frontis tres, si in transversum incisae fuerint, ter XII solidi componantur. 21. Si una, ter IV solidi. 22. Si homo ab alio ita in caput percussus fuerit, ut nec frigus nec calorem pro vulneris impatientia sufferre possit, ter IV solidi componantur. 23. Si quis alium in caput ita percusserit, ut testa perforetur, ter XII solidis componat. 24. Si ossa de vulnere exierint tantae magnitudinis, ut in scutum iactum, XII pedum spatio distante homine, possit audiri, unum ter IV solidis componatur, aliud ter duobus, tertium ter uno solido. 25. Si quis alium percusserit, ut ferrum in osse figatur, ter tribus solidis componat. 26. Si os apparuerit, non tamen incisum fuerit, ter solido et tremisse componat. 27. Os quodcunque ferro praecisum fuerit, ter IV solidis componatur. 28. Costa si praecisa fuerit, ter tribus solidis componatur. 29. Si non praecisa, sed incisa vel confixa fuerit, ter solido et semisse componatur. 30. Si quis alium trans costam ita percusserit, ut vulnus ad interiora venerit, ter XII solidos componat. 31. Si stomachus vel botellus perforatus fuerit, ita ut stercus per vulnus exierit, ter XXIV solidis componatur. 32. Si quis in iunctura membrum cuiuslibet ita percusserit, ut humor ex vulnere decurrat, quem liduwagi dicunt, ter IV solidos componat. 33. Si quis alium ita percusserit, ut osse inciso medulla decurrat, ter IV solidos componat. 34. Si quis alium vulneraverit, et ipsum vulnus sanatum cicatricem depressam et non reliquae carni aequam duxerit, qaod sipido dicunt, ter IV solidos componat. 35. Si brachium aut crus percussum fuerit, et ex ipsa percussione decrescerit a sua grossitudine, quam prius habuerit, quod smelido dicunt, ter IV solidis componatur. 36. Qui de anterioribus dentibus unum excusserit, ter duos solidos componat. 37. Si de angularubis, ter III solidos componat. 38. Si de molaribus, ter IV solidos. 39. Si quis crinem alteri de capite abstraxerit, ter IV solidos componat. 40. Si illum per capillos comprehenderit, similiter ter IV solidos componat. 41. Qui alium in aquam impinxerit, ita ut mergatur, ter IV solidos componat. 42. Qui alium fuste percusserit, ut lividum fiat, ter solidum et semissem componat. 43. Si tantum sanguinem dimiserit, ter solidum componat. 44. Si quis alium unguibus crataverit, ut non sanguis sed humor aquosa decurrat, quod cladolg vocant, ter X denarios Fresionicos componat. 45. Si quis alium in tergum aut pectus ita vulneraverit, ut vulnus sanari non possit, sed per fistulas sanies decurrat, ter XII solidos componat. 46. Quodcunque membrum percussum ita debilitatum fuerit, ut ibi inutile pendeat, medietate componatur, qua componi debuit, si penitus fuisset abscissum. 47. Si quis oculum excusserit, ter XL solidos componat. 48. Si non oculum excusserit, sed pupillos, ter XX solidos componat. 49. Si quis alii duo, aut tria, aut eo amplius vulnera uno ictu intulerit, et negare voluerit, quod uno ictu tot vulnera fecisset, liceat ei, qui vulneratus est, sua solius manu sacramentum peragere, quod tot vulnera uno icta ei fuissent illata, et componat iuxta quod vulneris fuerit magnitudo ; unum quodque vulnus secundum suam longitudinem componendum est. 50. Si longum fuerit, quantum summus articulus indicis est, uno solido componatur. 51. Si quantum duo articuli indicis sunt, duobus solidis. 52. Si quantum duo articuli et tertius dimidius, tribus solidis. 53. Si quantum totus index, IV solidis. 54. Si supra longitudinem indicis spatium, quod inter indicem et pollicem est, fuerit adiectum, V solidis. 55. Si adiectus fuerit inferior articulus pollicis, VI solidis. 56. Si et superior adiiciatur, quod vocant smelo, hoc est unius spannae longitudinem habuerit, ter VIII solidis componatur. 57. Si quantum inter pollicem et medium extendi potest, longum fuerit, ter XII solidis componatur. 58. Si longius fuerit, iterum ad indicis articulos recurrat et metiatur, et sicut superius, adiiciatur et solidorum compositio. |
||
|
||
59. Oculum (ter) XXV solidis debere componi ; similiter manum ac pedem. 60. Qui testiculos alii excusserit, ter quinquaginta tres solidos et tremissem. 61. Si brachium supra cubitum aut coxam transpunxerit, ter VI solidos componat. 62. Si brachium sub cubito aut tibiam transpunxerit, ter III solidos componat. 63. Si nasum transpunxerit, ter XII solidos. 64. Si unam parietem transpunxerit, VI. 65. Si unam maxillam transpunxerit, VI solidos. 66. Qui alium in flumine, vel in qualibet aqua, in profundum impinxerit, ut pedibus terram langere non possit sed natare debeat, ter XII solidos componat. 67. Qui alium in periculo aquae liberaverit, IV solidorum mercedem accipiat. 68. Si caballus aut bos aut quodlibet animal homini vulnuis intulerit, dominus eius, iuxta qualitatem vulneris in simplo componere iudicetur, et tres partes de ipsa mulcta componantur, quarta portione dimissa. 69. Si homo quislibet telum manu tenet, et ipsum casu quolibet inciderit super alium, extra voluntatem eius qui illud manu tenet, in simplo iuxta qualitatem vulneris componat. 70. Similiter et puer qui nondum XII annos habet, si cuilibet vulnus intulerit, in simplo componat. 71. Haec omnes compositiones liberi hominis sunt. 72. In nobili homine dimidio maiores. 73. In lito medietate minores. 74. Si lingua praecisa fuerit, medio weregildo componatur. 75. Si quis hominem mortuum effodierit, et ibi aliquid tulerit, ut caetera furta componatur. |
||
|
||
76. Si quis liber uxorem alterius contra legem tulerit, reddat eam facinus ter quinquaginta tribus solidis et tremisse componat, et pro freda ad partem regis weregildum suum. 77. Si quis illicitas nuptias contraxerit, separabitur ab uxore sua, et liceat tam ei quam et uxori legitime nubere. 78. Si vero separati fuerint, et iterum ad invicem fuerint reversi, weregildum suum uterque componat. |
||
| |
||
|
||
14. Si contra stochachum vulnus factum claudi non potuerit, XII solidos pro ipsa apertione componat . 15. Si ipse stomachus perforatus fuerit, nec vulnus medicamento claudi potuerit, pro vulneris apertione totidem solidos componat, quot pro ipso vulnere composuit. 16. Si intestina vel botelli perforati claudi non potuerint, similiter faciant, id est totidem solidis apertionem vulnerum componat, quot pro ipsis vulneribus composuit. 17. Si utraque coxa ferro vel quolibet telo traiecta fuerit, VI solidos componat. 18. Si folliculus testiculorum cum coxa, IX solidos componat. 19. Si utraque coxa cum testiculis fuerint perforata, XV solidos componat. 20. Si quis alium in facie percusserit, ut oculus vel os torqueatur, IV solidos componat. 21. Si quis alium in brachio vel in crure percusserit, ut ipsa membra decrescant, et ita fuerit subtiliatum, ut duos digitos minuatur, IV solidos componat. 22. Si unum, duos solidos ; si digitus dimidius, solidum ; si sexta pars digiti est, unum tremissem. 23. Qui harpatorem, qui cum circulo harpare potest, in manum percusserit, componat illud quarta parte maiore compositione, quam alteri eiusdem conditionis homini. Aurifici similiter. 24. Feminae fresum facienti similiter. |
||
|
||
1. Si liber libero in via manus iniecerit, et contra legem viam contradixerit, aut aliquid tollere voluerit, ter IV solidos componat, aut si negaverit, solus iuret in manu proximi. |
||
|
||
1. Sic ei componat, quasi eum fuste percussisset ; dimidium solidum componat. |
||
|
||
1. Si quis mulierum occiderit, solvat eam iuxta conditionem suam ; similiter sicut et masculum eiusdem conditionis solvere debet. |
||
|
||
1. Si quis in flumine viam publicam occluserit, XII solidos componat. |
||
|
||
1. Si servus, aut ancilla, aut equus, aut bos, aut quodlibet animal, fugiens dominum suum, ab alio fuerit receptum, et quarenti domino negatum, et iterum depublicatum, reddat aut ipsum quod suscepit, aut aliud simile, vel pretium eius, et pro furto weregildum suum ad partem regis componat. |
||
|
||
1. Si quis in pignus susceprit aut servum, aut equum, et ille servus aliquod damnum ibi fecerit, ad illum pertineat cuius servus est, non ad illum qui eum in pignus suscepit. 2. Si vero quitslibet servum alterius per vim sustulit pignoris nomine, qoud pant dicunt, et ille damnum aliquod ibi commiserit, ille qui eum sustulit, pro damni qualitate mulctam cogatur exsolvere. |
||
|
||
1. Vis aut furtum in duplo componitur, et ad freda weregildum. |
||
|
||
1. Si homo alii equum suum praestiterit, vel quamlibet aliam pecuniam, talem qualis ei praestita est reddat domino eius ; et si forte peioratum reddiderit, componat ei iuxta quantitatem, qua rem eius inpeioravit. 2. Quodsi caballus, qui praestitus erat, ipsum qui illum habuit calcibus percussit, aut forte occidit, nullus eum solvat. |
||
|
||
1. Qui fanum effregerit, et ibi aliquid de sacris tulerit, ducitur ad mare, et in sabulo, quod accessus maris operire solte, finduntur aures eius, et castratur, et immolatur Diis quorum templa violavit. |
||
|
|
||
