| SC. DE
AQUAEDUCTIBUS Decree of the Senate on Rome's water supply ( 11 BC ) |
| Frontinus, de Aquaeductu urbis Romae ( FIRA I, Firenze, 1941 ). |
| Caput 100. |
Quod
Q. Aelius Tubero, Paulus Fabius Maximus cos. v(erba)
f(ecerunt) de iis qui curatores aquarum publicarum ex consensu senatus
a Caesare Augusto nominati essent ordinandis, d(e) e(a) r(e) q(uid)
f(ieri) p(laceret), |
d(e)
e(a) r(e) i(ta) c(ensuerunt) : placere huic ordini eos qui aquis
publicis praeessent, cum eius rei causa extra urbem essent, lictores
binos et servos publicos ternos, architectos singulos et scribas et
librarios, accensos praeconesque totidem habere, quot habent ii per
quos frumentum plebei datur ; cum autem in urbe eiusdem rei causa
aliquid agerent, ceteris apparitoribus iisdem, praeterquam lictoribus,
uti ; utique quibus apparitoribus ex hoc SC. curatoribus
aquarum uti liceret, eos diebus X proximis, quibus SC. factum esset,
ad aerarium deferrent ; quique ita delati essent, iis praetores
aerarii mercedem cibaria, quanta praefecti frumento dando dare deferreque
solent, annua darent et adtribuerent, iisque eas pecunias sine fraude
sua facere liceret : utique tabulas chartas ceteraque, quae eius
curationis causa opus essent iis curatoribus praeberi, ea Q. Aelius
Paulus Fabius cos. ambo alterve, si iis videbitur, adhibitis praetoribus
qui aerario praesint, praebenda locent. Itemque, cum viarum quoque
curatores frumentique parte quarta anni publico fungebantur
ministerio, ut curatores aquarum iudiciis vacent privatis publicisque. |
| Caput 104. |
Quod
Q. Aelius Tubero, Paulus Fabius Maximus cos. v(erba) f(ecerunt)
de numero publicorum salientium qui in urbe
essent intraque aedificia urbi coniuncta,
quos M. Agrippa fecisset, q(uid) f(ieri) p(laceret), |
d(e)
e(a) r(e) i(ta) c(ensuerunt) : neque augeri placere neque minui
[numerum] publicorum salientium, quos (c v) nunc esse
retulerunt ii, quibus negotium a senatu est imperatum ut inspicerent
aquas publicas inirentque numerum salientium publicorum. Itemque placere
curatores aquarum, quos Caesar Augustus ex senatus auctoritate nominavit,
dare operam ut salientes publici quam adsiduissime interdiu et noctu
aquam in usum populi funderent. |
| Caput 106. |
Quod
Q. Aelius Tubero, Paulus Fabius Maximus cos. v(erba) f(ecerunt)
quosdam privatos ex rivis publicis aquam ducere, q(uid) d(e) e(a) r(e)
f(ieri) p(laceret), |
d(e)
e(a) r(e) i(ta) c(ensuerunt) : ne cui privato aquam ducere ex rivis
publicis liceret, utique omnes ii, quibus aquae ducendae ius esset datum,
ex castellis ducerent, animadverterentque curatores aquarum, quibus
locis intra extra urbem apte castella privati facere possent, ex quibus
aquam ducerent, quam ex castello communem accepissent a curatoribus
aquarum ; neve cui eorum quibus aqua daretur publica ius esset
intra quinquaginta pedes eius castelli, ex quo aquam ducerent, laxiorem
fistulam subicere quam quinariam. |
| Caput 108. |
Quod
Q. Aelius Tubero, Paulus Fabius Maximus cos. v(erba) f(ecerunt)
constitui oportere, quo iure intra extraque urbem ducerent aquas ii
quibus adtributae essent, q(uid) d(e) e(a) r(e) f(ieri) p(laceret), |
d(e)
[e(a) r(e)] i(ta) [c(ensuerunt)] : uti usque
eo maneret adtributio aquarum, exceptis quae in usum balnearum essent
datae aut haustus nomine, quoad iidem domini possiderent id solum, in
quod accepissent aquam. |
| Caput 125. |
Quod
Q. Aelius Tubero, Paulus Fabius Maximus cos. v(erba) f(ecerunt)
de rivis specibus fornicibus aquae Iuliae, Marciae, Appiae, Tepulae,
Anienis reficiendis, q(uid) d(e) e(a) r(e) f(ieri) p(laceret), |
d(e)
e(a) r(e) i(ta) c(ensuerunt) : uti cum ii rivi specus
fornices, quos Augustus Caesar se refecturum impensa sua pollicitus
senatui est, reficerentur ex agris privatorum, terra limus lapides testa
harena ligna ceteraque quibus ad eam rem opus esset, unde quaeque eorum
proxime sine iniuria privatorum tolli sumi portari possint viri boni
arbitratu aestimata darentur tollerentur sumerentur exportarentur ;
et ad eas res omnes exportandas earumque rerum reficiendarum causa,
quotiens opus esset, per agros privatorum sine iniuria eorum itinera
actus paterent darentur. |
| Caput 127. |
Quod
Q. Aelius Tubero, Paulus Fabius Maximus cos. v(erba) f(ecerunt),
aquarum quae in urbem venirent itinera occupari monumentis et aedificiis
et arboribus conseri, q(uid) f(ieri) p(laceret), |
d(e)
e(a) r(e) i(ta) c(ensuerunt) : cum ad reficiendos rivos specusque
per[tineat, ut spatium circa eos pateat neve quicquam ad eos ponatur,
quo impediantur a]quae et opera publica corrumpantur, placere,
circa fontes et fornices et muros utraque ex parte quinos denos pedes
patere, et circa rivos qui sub terra essent et specus intra
urbem et urbi continentia aedificia utraque ex parte quinos
pedes vacuos relinqui ita, ut neque monumentum in is locis neque aedificium
post hoc tempus ponere neque conserere arbores liceret : si quae
nunc essent arbores intra id spatium, exciderentur, praeterquam si quae
villae continentes et inclusae aedificiis essent. Si quis adversus ea
conmiserit, in singulas res poena HS dena milia essent, ex quibus pars
dimidia praemium accusatori daretur, cuius opera maxime convictus esset
qui adversus hoc SC. conmisisset, pars autem dimidia in aerarium redigeretur ;
deque ea re iudicarent cognoscerentque curatores aquarum. |
| |
 |