|
|
|
| SC. DE
CNAEO PISONE PATRE Decree of the Senate condemning Gnaeus Calpurnius Piso ( December 10, AD 20 ) |
|
|
|
| ( Eck, Caballos & Fernández, Das Senatus consultum de Cn. Pisone patre, München, 1996, pp. 38-51 ). |
|
| S(enatus) c(onsultum) de Cn(aeo) Pisone patre propositum N(umerio) Vibio Sereno proco(n)s(ule).| | |
A(nte)
d(iem) IIII eid(us) Dec(embres) in Palatio in
porticu, quae est ad Apollinis. Scribendo | adfuerunt M(arcus) Valerius
M(arci) f(ilius) Lem(onia tribu) Messallinus, G(aius) Ateius L(uci)
F(ilius) Ani(ensi tribu) Capito, Sex(tus) Pomp(eius) | Sex(ti) f(ilius)
Arn(iensi tribu), M(arcus) Pompeius M(arci) f(ilius) Teret(ina tribu)
Priscus, G(aius) Arrenus G(ai) f(ilius) Gal(eria tribu) Gallus, L(ucius)
Nonius L(uci) f(ilius) | Pom(ptina tribu) Asprenas q(uaestor), M(arcus)
Vinucius P(ubli) f(ilius) Pob(lilia tribu) q(uaestor). Quod Ti(berius)
Caesar divi Aug(usti) f(ilius) Aug(ustus) | |
|
5 pontifex
maxumus, tribunicia potestate XXII, co(n)s(ul) III, designatus IIII
ad sena|tum rettulit qualis causa Cn. Pisonis patris visa esset
et an merito sibi mor|tem conscisse videretur et qualis causa M. Pisonis
visa esset, cui relationi ad|iecisset, uti precum suarum pro adulescente
memor is ordo esset, <et> qualis cau|sa Plancinae visa esset,
pro qua persona, quid petisset et quas propter causas,| |
|
10 exposuisset
antea, et quid de Visellio Karo et de Sempronio Basso, consulibus |
Cn. Pisonis patris, iudicaret senatus, d(e) i(is) r(ebus) i(ta)
c(ensuerunt). | Senatum populumq(ue) Romanum ante omnia dis immortalibus
gratias agere,| quod nefaris consilis Cn. Pisonis patris tranquillitatem
praesentis status | r(ei) p(ublicae), quo melior optari non pote |e|t
quo beneficio principis nostri frui contigit,| |
|
| 15 turbar|i|
passi non sunt, deinde Ti. Caesari Augusto principi suo quod earum
rerum | omnium, quae ad explorandam veritatem necessariae fuerunt, co|piam
senatui fecerit, cuius aequitatem et patientiam hoc quoq(ue) nomine
| admirari senatum, quod, cum manufestissuma sint Cn. Pisonis patris
scelera | et ipse de se supplicium sumpsisset, nihilominus causam eius
cognosci volue-| |
|
| 20 rit
filiosque eius arcessitos hortatus sit, ut patris sui causam defenderent,
ita ut | eum quoq(ue), qui ordinis senatori nondum esset, ob eam rem
introduci in senatum vellet et | copiam utriq(ue) dicendi pro patre
et pro matre ipsorum et pro M. Pisone faceret.| Itaq(ue) cum per
aliquot dies acta causa sit ab accusatoribus Cn. Pisonis patris
et ab ipso | Cn. Pisone patre, recitatae epistulae, recitata exemplaria
codicillorum, quos | |
|
| 25 Germanicus
Caesar Cn. Pisoni patri scripsisset, producti testes quoiusque
ordinis sint,| <senatum> a|rb|i<t>rari
singularem moderationem patientiamq(ue) Germanici Caesaris evic|tam
esse feritate morum Cn. Pisonis patris atq(ue) ob id morientem
Germanicum Cae|sarem, quoius mortis fuisse caussam Cn. Pisonem
patrem ipse testatus sit, non inme|rito amicitiam ei renuntiasse, qui
cum deberet meminisse adiutorem se datum | |
|
| 30 esse
Germanico Caesari, qui a principe nostro ex auctoritate huius orrdinis
ad | rerum transmarinarum statum componendum missus esset desiderantium
| praesentiam aut ipsius Ti. Caesaris Aug(usti) aut filiorum alterius
utrius, neclecta | maiestate domus Aug(ustae), neclecto etiam iure publico,
quod adlect(us) pro co(n)s(ule) et ei pro co(n)s(ule), de quo | lex
ad populum lata esset, ut in quamcumq(ue) provinciam venisset, maius
ei imperium | |
|
| 35 quam
ei qui eam provinciam proco(n)s(ule) optineret, esset, dum in omni re
maius imperi | um Ti. Caesari Aug(usto) quam Germanico Caesari
esset, tamquam ipsius arbitri et potestatis omnia | esse deberent, ita
se, cum in provincia Syria fuerit, gesserit bellum [cum] Armeniacum
| et Parthicum, quantum in ipso fuit, moverit,
quod neq(ue) ex mandatis principis | nostri epistulisq(ue)
frequentibus Germ(anici) Caesar(is), cum is abesset, Vononem, qui sus-| |
|
| 40 pectus
regi Parthorum erat, longius removeri voluerit, ne profugere ex custodia
| posset, id quod fecit, et conloqui quosdam ex numero Armeniorum malos
et | audaces cum Vonone passus sit, ut per eosdem tumultus in Armenia
excita|retur ac Vonone<s> vel occiso vel expulso rege Armeniae,
quem Germanicus | Caesar ex voluntate patris sui senatusq(ue) ei genti
regem dedisset, <eam> occuparet,| |
|
| 45 eaq(ue)
magnis muneribus Vononis corruptus fecerit ; bellum etiam civile
ex|citare conatus sit, iam pridem numine divi Aug(usti) virtutibusq(ue)
Ti. Caesaris Aug(usti) | omnibus civilis belli sepultis malis repetendo
provinciam Syriam post | mortem Germanici Caesaris quam vivo eo pessumo
et animo et exemplo re|liquerat, atq(ue) ob id milites R(omani) inter
se concurrere coacti sint, perspecta etiam | |
|
| 50 crudelitate
unica, qui incognita caussa, sine consili
sententia plurimos ca|pitis supplicio adfecisset neq(ue) externos
tantummodo, sed etiam centurionem | c(ivem) R(omanum) cruci fixsisset ;
qui militarem disciplinam a divo Aug(usto) institutam et | servatam
a Ti. Caesar(e) Aug(usto) corrupisset, non solum indulgendo militibus,
<ne> | his, qui ipsis praesunt, more vetustissimo parerent, sed
etiam donativa suo | |
|
| 55 nomine
ex fisco principis nostri dando, quo facto milites alios Pisonianos,
a|lios Caesarianos dici laetatus sit, honorando etiam eos, qui post
talis nominis | usurpationem ipsi paruisse|n|t ;
qui post mortem Germanici teritum non p(opulus) R(omanus) modo, sed
exterae quoq(ue) Caesaris, quoius in gentes luxserunt,
patri optumo et | indulgentissumo libellum, quo eum accusaret, mittere
ausus sit oblitus non | |
|
| 60 tantum
venerationis caritatisq(ue), quae principis filio debebantur, ceterum
| humanitatis quoq(ue), quae ultra mortem odia non patitur procedere,
et cuius | mortem gavisum esse eum his argumentis senatui apparuerit :
quod nefaria | sacrificia ab eo facta, quod naves, quibus vehebatur,
ornatae sint, quod reclu|serit deorum immortalium templa, quae totius
imperi R(omani) constantissuma | |
|
| 65 pietas
clauserat, eiusdemque habitus animi argumentum fuerit, quod dedisset
congiarium ei, qui nuntiaverit sibi de morte Germanici Caesaris, probatum<q(ue)>
sit frequen|ter{q(ue)} convivia habuisse eum his ipsis
diebus, quibus de morte Germanici Caesaris
ei | nuntiatum erat ; numen quoq(ue) divi Aug(usti) violatum esse
ab eo arbitrari senatum | omni honore, qui aut memoriae eius aut imaginibus,
quae, antequam in | |
|
| 70 deorum
numerum referre{n}tur, ei r[. . . .]tae erant, habeba{n}tur,
detracto. | Quas ob res arbitrari senatum non optulisse eum se de|b|itae
poenae, sed maiori | et quam inmin|e|re
sibi ab pietate et severitate iudicantium intellegeba{n}t | subtraxisse ;
itaq(ue) iis poenis, quas a semet ipso exegisset, adicere :
ne quis luc|tus mortis eius caussa
a feminis quibus {e}is more maiorum,
si hoc s(enatus) c(onsultum) factum | |
|
| 75 non
esset, lugendus esset, susciperetur ; utiq(ue) statuae et imagines
Cn. Pisonis | patris, quae ubiq(ue) positae essent, tollerentur ;
recte et ordine facturos, qui qu|andoq(ue) familiae Calpurniae essent,
quive eam familiam cognatione | adfinitateve contingerent, si dedissent
operam, si quis eius gentis aut quis eo|rum, qui cognatus adfinisve
Calpurniae familiae fuisset, mortuos esset, lugen-| |
|
| 80 dus
esset, ne inter reliquas imagines, <quae> exequias eorum funerum
celebrare solent,| imago Cn. Pisonis patris duceretur neve imaginibus
familiae Calpurniae i|mago eius interponeretur ; utiq(ue) nomen
Pisonis patris tolleretur | ex titulo statuae Germanici Caesaris, quam
ei sodales Augustales in campo ad | aram Providentiae posuissent ;
utiq(ue) bona Cn. Pisonis patris publicarentur | |
|
| 85 excepto
saltu, qui esset in Hillyrico ; eum saltum placere Ti. Caesari
Augusto cipi nostro, cuius a patre divo Aug(usto) Cn. Pisoni patri
donatus errat, reddi, cum | is idcirco dari eum sibi desiderasset, quod
<civitates>, quarum fines hos saltus contin|gerent, frequenter
de iniuris Cn. Pisonis patris libertorumq(ue) et servorum | eius
questae essent, atq(ue) ob id providendum putaret, ne postea iure meritoq(ue)
| |
|
| 90 soci
p(opuli) R(omani) queri possent ; item
senatum, memorem clementiae suae ius | titiaeq(ue) <atq(ue)>
animi magnitudinis, quas virtutes {quas} a maioribus suis acce|pisset,
tum praecipue ab divo Aug(usto) et Ti. Caesare Aug(usto) principibus
suis didicisset,| ex bonis Cn. Pisonis patris publicatis aequom
humanumq(ue) censere, filio eius | Pisoni
maiori, de quo nihil esset dictum, qui principis nostri q(uaestor)
fuisset, quem | |
|
| 95 Germanicus
quoq(ue) liberalitate sua honorasset, qui complura modestiae | suae
posuisset pignora,| ex quibus sperari posset, dissimillumum eum patri
suo futurum, donari | nomine principis et senatus bonorum partem dimidiam
eumq(ue), cum tan|to beneficio obligaretur, recte atque ordine facturum,
si praenomen patris | |
|
| 100 mutasset ;
M. etiam Pisoni, qu<o>i inpunitatem senatus humanitati et mode|rationi
principis sui adsensus dandam esse{t} arbitraretur, quo facilius | inviolatum
senatus beneficium ad eum pervenire<t>, alteram partem dimi|diam
bonorum paternorum dari, ita ut ex omnibus bonis, quae decreto | senatus
publicata et concessa iis essent, n(ummum) (decies centa milia) dotis
nomine Calpurniae | |
|
| 105 Cn. Pisonis
filiae, item peculi nomine n(ummum) (quadragies centa milia) daretur.
Item | placere, uti Cn. Piso pater supra portam Fontinalem quae
inaedificasset | iungendarum domum privatarum causa, ea curatores locorum
publico|rum iudicandorum tollenda dimolienda curarent.| Quod ad Plancinae
causam pertineret, qu<o>i pluruma et gravissuma crimina | |
|
| 110 obiecta
essent, quoniam confiteretur se omnem spem in miseridordia{m} | principis
nostri et senatus habere, et saepe princeps noster accurateq(ue) ab
| eo ordine petierit, ut contentus senatus Cn. Pisonis patris poenae
uxori |e|ius | sic
uti M. filio parceret, et pro Plancina rogatu matris suae depreca<tus>
s<it> quam ob rem |id|
mater sua inpetrari vellet, iustissumas ab ea causas sibi ex-| |
|
| 115 positas
acceperit, senatum arbitrari et Iuliae Aug(ustae), optume de r(e) p(ublica)
meritae non | partu tantum modo principis nostri, sed etiam multis magnisq(ue)
erga cui|usq(ue) ordinis homines beneficis, quae, cum iure meritoq(ue)
plurumum posse<t> in eo, quod | a senatu petere deberet, parcissume
uteretur eo, et principis nostri summa<e>
| erga matrem suam pietati suffragandum
indulgendumq(ue) esse remittiq(ue) | |
|
| 120 poenam
Plancinae placere. Visellio Karo et Sempronio Basso comitibus Cn. | Pisonis
patris et omnium malificiorum socis ac ministris, aqua et igne interdici
oportere | ab eo pr(aetore), qui lege{m} maiestatis quaereret, bonaq(ue)
eorum ab pr(aetoribus), qui aerario | praeesse<n>t, venire et
in aerarium redigi placere. Item cum iudic<ar> omnium partium
pietatem antecessisse Ti. Caesarem
et senatus Aug(ustum) principem nostrum | |
|
| 125 tant|i|
et |t|am aequali<s>
dolor|i|<s eius
indicis> totiens conspectis, quibus etiam senatus ve|hementer motus
sit, magnopere rogare et petere, ut omnem curam, quam | in duos quondam
filios suos partitus erat, ad eum, quem haberet, converteret,| sperareq(ue)
senatum eum, qu{p}i supersit, |t|anto
maior|i| curae dis
immortalibus | fore, quanto magis intellegerent, omnem spem futuram
paternae pro | |
|
| 130 r(e)
p(ublica) stationis in uno repos[i]ta<m>, quo nomine debere eum
finire dolorem | ac restituere patriae suae non tantum animum, sed etiam
voltum, qui | publicae felicitati conveniret ; item senatum laudare
magnopere Iuliae Aug(ustae) | Drusiq(ue) Caesaris moderationem imitantium
principis nostri iustitiam, quos | animadvertere{t} hunc ordinem non
maiorem pietatem in Germanicum | |
|
| 135 quam
aequitatem in servandis integris iudicis suis, donec de causa Cn. Pisonis
| patris cognosceretur, praestitisse ; ceterorum quoq(ue) contingentium
Germanicum | Caesarem necessitudine magnopere probare : Agrippinae,
quam senatui memoriam | divi Aug(usti), qu<o>i fuisset probatissuma,
et viri Germanici, cum quo unica concordia vixsis|set, et tot pignora
edita partu felicissumo eorum, qui superessent, commendare ;| |
|
| 140 itemq(ue)
Antoniae Germanici Caesaris matris, quae unum matrimonium Dru|si Germ(anici)
patris experta sanctitate morum dignam se divo Aug(usto) tam arta propin|quitate
exhibuerit ; et Liviae sororis Germ(anici) Caesar(is), de qua optume
et avia sua et | socer idemq(ue) patruos, princeps noster, iudicaret,
quorum iudicis, etiam si non contin|gere{n}t domum eorum, merito gloriari
posset, nedum tam coniunctis necessitu-| |
|
| 145 dinibus
inligata femina : quarum aeq(ue) et dolor|e|m
fidelissumum et in dolore | moderatione<m> senatum probare ;
item quod filiorum Germanici puerilis et | praecipue in Nerone{m} Caesare{m}
iam etiam iu<v>enis (oder iu<v>eni<li>s)
dolor amisso patre tali | itemq(ue) <Ti. Germanici>
fratris {Ti.} Germ(anici) Caesar(is) non exc|e|sserit
modum probabilem, iudicare sena|tum referendum quidem esse acceptum
maxume discipulinae avi |e|orum
et | |
|
| 150 patrui
et Iuliae Aug(ustae), sed tamen ipsorum quoque nomin|e|
laudandum existu|mare{t} ; item equestris ordinis curam et industriam
unic|e| senatui probari,|
quod fideliter intellexsisset, quanta res et quam ad omnium salutem
pietatemq(ue) | pertinens ageretur, et quod frequentibus adclamationibus
adfectum animi sui | et dolorem de principis nostri filiq(ue) eius iniuris
ac pro r(ei)p(ublicae) utilitate testatus sit ;| |
|
| 155 plebem
quoq(ue) laudare senatum, quod cum equestr|i|
ordine consenserit pietatemq(ue) | suam erga principem nostrum memoriamq(ue)
fili eius significaverit, et cum | effusissumis studis ad repraesentandam
poenam Cn. Pisonis patris ab semet ipsa | accensa esset, regi tamen
exemplo equestris ordinis a principe nostro se passa sit ;| item
senatum probare eorum militum fidem, quorum animi frustra sollicita-| |
|
| 160 ti
essent scelere Cn. Pisonis patris, omnesq(ue), qui sub auspicis
et imperio principis | nostri milites essent, quam fidem pietatemq(ue)
domui Aug(ustae) p|raesta|rent,
eam sperare | perpetuo praestaturos, cum scirent salutem imperi nostri
in eius dom|u|<s>
custo|dia posita<m> : senatum arbitrari eorum curare atq(ue)
offici esse, ut aput eos ii,| qui quandoq(ue) e|i|<s>
praessent, plurimum auctoritatis <haberent>, qui fidelissuma pietate
| |
|
| 165 salutare
huic urbi imperioq(ue) p(opuli) R(omani) nomen Caesarum coluissent.
Et quo facilius | totius actae rei ordo posterorum memoriae tradi posset
atque hi scire<nt>, quid et | de singulari moderatione Germ(anici)
Caesa(ris) et de sceleribus Cn. Pisonis patris | senatus iudicasset,
placere uti oratio, quam recitasset princeps noster,|
itemq(ue) haec senatus consulta in {h}aere
incisa, quo loco Ti. Caes(ari) Aug(usto) vide-| |
|
| 170 retur,
ponere<n>tur, item hoc s(enatus) c(onsultum) {hic} in cuiusque
provinciae celeberruma{e} | urbe eiusque i<n> urbis ipsius celeberrimo
loco in aere incisum figere|tur, itemq(ue) hoc s(enatus) c(onsultum)
in hibernis cuiusq(ue) legionis at signa
figeretur. Censu|erunt. In senatu fuerunt CCCI. Hoc
s(enatus) c(onsultum) factum est per relationem solum.| Ti. Caesar
Aug(ustus) trib(unicia) potestate XXII manu mea scripsi : velle
me h(oc) s(enatus) c(onsultum), quod | |
|
| 175 e<s>t
factum IIII idus Decem(bres) Cotta et
Messalla con(n)s(ulibus) referente ptum manu
Auli q(aestoris) mei in tabellis XIIII, referri in tabulas pub<l>icas. |
|
|
|
|
 |
