ORATIO CLAUDII DE IURE HONORUM GALLIS DANDO
  
On the admission of Gallic citizens to Roman offices
   
( AD 48 )

 
( P. F. Girard & F. Senn, Les lois des Romains, Napoli, 1977, pp. 316-319, n. 12 ).
 
 
I.
        ... mae rerum no[straru]m sit u[tile ...].
        Equidem primam omnium illam cogitationem hominum, quam | maxime primam occursuram mihi prouideo, deprecor, ne | quasi nouam istam rem introduci exhorrescatis, sed illa || potius cogitetis, quam multa in hac ciuitate nouata sint, et | quidem statim ab origine urbis nostrae in quot formas | statusque res p(ublica) nostra diducta sit. |
        Quondam reges hanc tenuere urbem, nec tamen domesticis succes|soribus eam tradere contigit. Superuenere alieni et quidam exter||ni, ut Numa Romulo successerit ex Sabinis ueniens, uicinus qui|dem sed tunc externus ; ut Anco Marcio Priscus Tarquinius. [Is] | propter temeratum sangiunem, quod patre Demaratho C[o]|rinthio natus erat et Tarquiniensi matre generosa sed inopi, | ut quae tali marito necesse habuerit succumbere, cum domi re||pelleretur a gerendis honoribus, postquam Romam migrauit, | regnum adeptus est. Huic quoque et filio nepotiue eius, nam et | hoc inter auctores discrepat, insertus Seruius Tullius, si nostros | sequimur, captiua natur Ocresia, si Tuscos, Caeli quondam Vi||uennae sodalis fidelissimus omnisque eius casus comes, post|quam uaria fortuna exactus cum omnibus reliquis Caeliani | exercitus Etruria excessit, montem Caelium occupauit et a duce suo | Caelio ita appellita[uit], mutatoque nomine,   nam   Tusce   Mastarna | ei   nomen   erat,   ita appellatus est, ut dixi, et regnum summa cum rei | p(ublicae) utilitate optinuit. Deinde postquam Tarquini Superbi mores in||uisi ciuitati nostrae esse coeperunt, qua ipsius qua filiorum ei[us], | nempe pertaesum est mentes regni et ad consules, annuos magis|tratus, administratio rei p(ublicae) translata est. |
        Quid nunc commemorem dictaturae hoc ipso consulari impe|rium ualentius repertum apud maiores nostros, quo in a[s]||perioribus bellis aut in ciuili motu difficiliore uterentur ? | aut in auxilium plebis creatos tribunos plebei ? quid a consu|libus ad decemuiros translatum imperium, solutoque postea | decemuirali regno ad consules rursus reditum ? quid in [pl]u|ris distributum consulare imperium tribunosque mil[itu]m || consulari imperio appellatos, qui seni et saepe octoni crearen|tur ? quid communicatos postremo cum plebe honores, non imperi | solum sed sacerdotiorum quoque ? Iam si narrem bella, a quibus | coeperint maiores nostri, et quo processerimus, uereor ne nimio | insolentior esse uidear et quaesisse iactationem gloriae pro||lati imperi ultra oceanum. Sed illoc potius reuertar. Civitat[em |
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II.
        ... po]test. Sane | nouo m[ore] et diuus Aug[ustus au]onc[ulus m]eus et patruus Ti. | Caesar omnem florem ubique coloniarum ac municipiorum, bo|norum scilicet uirorum et locupletium, in hac curia esse uoluit. || Quid ergo ? non Italicus senator prouinciali potior est ? Iam | uobis, cum hanc partem censurae meae adprobare coepero, quid | de ea re sentiam, rebus ostendam. Sed ne prouinciales quidem, | si modo ornare curiam poterint, reiciendos puto. |
       Ornatissima ecce colonia ualentissimaque Viennensium, quam || longo iam tempore senatores huic curiae confert ! Ex qua colo|nia inter paucos equestris ordinis ornamentum L. Vestinum fa|miliarissime diligo et hodieque in rebus meis detineo, cuius libe|ri fruantur quaeso primo sacerdotiorum gradu, postmodo cum | annis promoturi dignitatis suae incrementa ; ut dirum nomen la||tronis taceam, et odi illud palaestricum prodigium, quod ante in do|mum consulatum intulit, quam colonia sua solidum ciuitatis Roma|nae beneficium consecuta est. Idem de fratre eius possum dicere, | miserabili quidem indignissimoque casu, ut uobis utilis | senator esse non possit. ||
       ‘ Tempus est iam, Ti. Caesar Germanice, detegere te patribus conscriptis, | quo tendat oratio tua ; iam enim ad extremos fines Galliae Nar|bonensis uenisti ’. |
       Tot ecce insignes iuuenes, quot intueor, non magis sunt paenitendi | senatores, quam paenitet Persicum, nobilissimum uirum, ami||cum meum, inter imagines maiorum suorum Allobrogici no|men legere. Quod si haec ita esse consentitis, quid ultra desidera|tis, quam ut uobis digito demonstrem, solum ipsum ultra fines |  prouinciae Narbonensis iam uobis senatores mittere, quando | ex Luguduno habere nos nostri ordinis uiros non paenitet. || Timide quidem, p(atres) c(onscripti), egressus adsuetos familiaresque uobis pro|uinciarum terminos sum, sed destricte iam Comatae Galliae | causa agenda est, in qua si quis hoc intuetur, quod bello per de|cem annos exercuerunt diuom Iulium, idem opponat centum | annorum immobilem fidem obsequiumque multis trepidis re||bus nostris plus quam expertum. Illi patri meo Druso Germaniam | subigenti tutam quiete sua securamque a tergo pacem praes|titerunt, et quidem cum ab census nouo tum opere et inadsue|to Gallis ad bellum auocatus esset : quod opus quam ar|duum sit nobis, nunc cum maxime quamuis nihil ultra, quam || ut publice notae sint facultates nostrae, exquiratur, nimis | magno experimento cognoscimus.
 


►  Bibliography
 
  
Paradin de Cuyseaulx, Mémoires de l'histoire de Lyon, Lyon, 1571, pp. 23-25 ; Brissonius, De Formulis Solennibus Populi Romani Verbis, Paris, 1583, p. 268 ; Breval, Remarks on several parts of Europe : Relating chiefly to the history, antiquities and geography, of those countries..., I, London, 1726, pp. 232-233 ; Thicknesse, A Year's journey through France and part of Spain, II, London, 1777, pp. 71-76 ; The letters of lady M.W. Montagu during the embassy to Constantinople, 1716-18, I, London, 1825, pp. 74-79 ; Blondeau, Institutes de l'Empereur Justinien..., II, Paris, 1839, pp. 59-60 ; Boissieu, Inscriptions de Lyon, Lyon, 1846, p. 136 ; Benech, Revue de législation et de jurisprudence, 1852, pp. 230-232 ; Zell, Opuscula academica latina, Freiburg im Breisgau, 1857, p. 96 ss. ; Bernard, Le temple d'Auguste et la nationalité gauloise, Lyon, 1863, pp. 37-48 ; Dessau, Inscriptiones Latinae Selectae, Berlin, 1892-1916, n. 212 ; Mommsen, EE, VII (1892), p. 394 ; CIL XIII (1899), n. 1668 ; Groag, RE, III (1899), c. 2279 ss. ; Münzer, Fest. Hirschfeld, Berlin, 1903, pp. 34 ss. ; Fabia, Revue d'histoire de Lyon, 1908, pp. 5-20 ; Bruns, Fontes iuris Romani antiqui, I, Tübingen, 1909, pp. 195-198, n. 52 ; Hardy, JP, 33, 1913, pp. 79-95 ; Grupe, ZSS, 42, 1921, pp. 31-41 ; Abbott & Johnson, Municipal Administration in the Roman Empire, Princeton, 1926, pp. 351-354, n. 50 ; Fabia, La table claudienne de Lyon, Lyon, 1929 ; Carcopino, JS, 1930, pp. 69-81 and 116-128 ; Fabia, REA, 33, 1931, pp. 117-138 and 225-256 ; Momigliano, L'opera dell'imp. Claudio, Firenze, 1932, pp. 29 ss. ; Carcopino, Points de vue sur l'impérialisme romain, Paris, 1934, p. 159 ; May, RHD, 1936, p. 95 ; Charlesworth, Documents illustrating the reigns of Claudius & Nero, Cambridge, 1939, p. 8 ; Riccobono,  FIRA I, Firenze, 1941, pp. 281-285, n. 43 ; Liechtenhan, REL, 24, 1946, pp. 198-209 ; Gordon, The Lyon Tablett, Greece and Rome, 1952, pp. 34-35 ; Wenger, Die Quellen des römischen Rechts, Wien, 1953, pp. 193 and 387 ; Stroux, Phil, 98, 1954, p. 152 ; Vittinghoff, Hermes, 82, 1954, pp. 348-371 ; AE 1955, n. 115 ; Schönbauer, IURA, 6, 1955, pp. 160-169 ; Miller, RhMus, 99, 1956, pp. 304-315 ; Hammond, JRS, 47, 1957, pp. 74 ss. ; Johnson, Coleman-Norton & Bourne, Ancient Roman Statutes, Austin, 1961, pp. 145-146, n. 175 ; Wuilleumier, Inscriptions latines des trois Gaules, Paris, 1963, n. 219 ; Schillinger-Häfele, Hist, 14, 1965, pp. 443-454 ; Petit, Le Premier siècle de notre ère, Paris, 1968, p. 151 ; Flach, Hermes, 101, 1973, pp. 313-320 ; Petit, Histoire générale de l'Empire romain, Paris, 1974, p. 85 ; AE 1975, n. 612 ; Girard & Senn, Les lois des Romains, Napoli, 1977, pp. 316-319, n. 12 ; Sage, REL, 58, 1980, pp. 274-312 ; AE 1983, n. 693 ; Ries, Prolog und Epilog in Gesetzen des Altertums, München, 1983, p. 140 ; Briquel, CRAI, 132, 1988, pp. 217-232 ; Richard, Pallas, 39, 1993, p. 130 ; Létoublon, La ruche grecque et l'empire de Rome, Grenoble, 1995, p. 317 ; Bellen, Politik – Recht – Gesellschaft. Studien zur alten Geschichte, Stuttgart, 1997, p. 88 ; Besançon in Long & Monnier, La France, l'église quinze siècles déjà (Colloque, Paris Sorbonne), Genève, 1997, p. 29 ; Purpura, Minima epigraphica et papyrologica, 2, 1999, p. 279 ; Badoud, Cahiers du Centre Gustave Glotz, 13, 2002, pp. 169-195 ; AE 2003, n. 41 ; Kavanagh, Historia, 53, 2004, p. 382 ; Rémy & Kayser, Les viennois hors de Vienne..., Bordeaux, 2005, p. 29 ; Burnand, Primores Galliarum, II, Bruxelles, 2006, p. 198 ; Carré in Espiet-Kilty, Spensky & Whitton, Citoyenneté, empires et mondialisation (Coll., Clermont-Ferrand, 2003), Clermont-Ferrand, 2006, p. 53 ; Testa in Rousseau & Papoutsakis, Transformations of late antiquity : essays for Peter Brown, II, Farnham–Burlington, 2009, p. 94 ; Hausmann, Die Leserlenkung durch Tacitus in den Tiberius und Claudiusbüchern der Annalen, Berlin, 2009, p. 247 ; Lepore, Introduzione allo studio dell'epigrafia giuridica latina, Milano, 2010, pp. 199-200.
 
 
►  Source : Bronze tablet discovered at Lyon, France, in 1528 ( Lyon, Mus. de la civ. gallo-romaine ).
 

 

Traduction française