C. TREBATIUS TESTA
  
( 1st century BC )
 
 
( P. E. Huschke, Iurisprudentiae anteiustinianae quae supersunt, Leipzig, 1886, pp. 100-101 ).
  
 
D e   r e l i g i o n i b u s.
      1. ‘ Sacrum est ’, ut Trebatius libro primo de religionibus refert, ‘ quicquid est, quod deorum habetur ’. — Trebatius profanum id proprie dici ait, quod ex religioso uel sacro in hominum usum proprietatemque conuersum est. — Macrob. Sat. 3, 3. §. 2.
      2. Trebatius in libro primo religionum ait, nundinis magistratum posse manumittere iudiciaque addicere. — Macrob. Sat. 1, 16. §. 28.
      3. Cum enim Trebatius libro primo de religionibus doceat, hostiarum genera esse duo, unum, in quo uoluntas dei per exta disquiritur, alterum, in quo sola anima deo sacratur, unde etiam haruspices animales has hostias uocant, utrumque hostiarum genus in carmine suo Vergilius ostendit. — Macrob. Sat. 3, 5. §. 1.
      4. Nam in libro de religionibus secundo : ‘ sacellum est ’, inquit, ‘ locus paruus deo sacratus cum ara ’. Deinde addit uerba haec : ‘ Sacellum ex duobus uerbis arbitror compositum, sacri et cellae, quasi sacra cella ’. — Gell. 7 (6), 12. §. 5.
      5.  . . .  secundum Trebatium, qui de religionibus libro septimo ait : ‘ Luci (si) qui sunt in agris, qui ’quondam bello capti sunt, hos lucos eadem ceremonia moreque ’coinqui haberique oportet, ut ceteros lucos, qui in antiquo agro sunt ’. — Serv. ad Aen. 11, 316.
      6. Hoc loco non alienum uidetur de conditione eorum hominum referre, quos leges sacros esse certis diis iubent : quia non ignoro, quibusdam mirum uideri, quod cum cetera sacra uiolari nefas sit, hominem sacrum ius fuerit occidi. Cuius rei causa haec est. Veteres nullum animal sacrum in finibus suis esse patiebantur, sed abigebant ad fines deorum, quibus sacrum esset : animas uero sacratorum hominum, quos Graeci ζωἀνας uocant, dis debitas aestimabant. Quemadmodum igitur quod sacrum ad deos ipsos mitti non poterat, a se tamen dimittere non dubitabant, sic animas, quas sacras in coelum mitti posse arbitrati sunt uiduatas corpore, quam primum illo ire uoluerunt. Disputat de hoc more etiam Trebatius religionum libro nono, cuius exemplum, ne sim prolixus, omisi. — Macrob. Sat. 3, 7. §§. 5-8.
      7. ‘ Sanctum est ’, ut idem Trebatius libro decimo religionum refert, ‘ interdum idem, quod sacrum, idemque, quod religiosum ; interdum aliud, hoc est, nec sacrum nec religiosum est ’. — Macrob. Sat. 3, 3. §. 5.
      8. (Compita) ’ut Trebatio placet, locus ex pluribus partibus in se uel in easdem partes ex se ’uias atque itinera dirigens, siue is cum ara, siue sine ara, siue sub tecto, siue sub diuo sit, ubi pagani agrestes buccina conuocati solent certa inire concilia. Hinc et Lares compitalicii et feriae compitaliciae. — Philargyr. ad Verg. Georg. 2, 381.
      9. MACTVS HOC VINO INFERIO ESTO. ‘ Inferio ’, inquit Trebatius, ‘ uerbum ea causa est additum eaque ratione profertur, ne uinum omne omnino, quod in cellis atque apothecis est conditum, ex quibus illud, quod effunditur, promptum est, esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis. Addito ergo hoc uerbo solum erit, quod inferetur, sacrum, nec religione obligabitur ceterum ’. — Arnob. adv. gent. 7, 31.
E x   l i b r i s   d e   i u r e   c i u i l i   u e l   a l i u n d e.
     10. De sterili autem muliere, si nativa sterilitate sit, Trebatium contra Labeonem respondisse dicunt. Nam cum redhiberi eam Labeo quasi minus sanam putasset, negasse aiunt Trebatium, ex edicto a(gi) posse, si ea mulier a principio genitali sterilitate esset. At si ualitudo eius offendisset exque ea uitium factum    esset,    ut    concipere    foetus    non    posset,    tum    sanam    non    uideri    et    esse  in  causa redhibitionis. — Gell. 4, 2. §§. 9. 10.