FRAGMENTUM DE FORMULA FABIANA
   
Author uncertain, probably Paul
    
( AD 3rd century ? )
 
 
( P. F. Girard & F. Senn, Textes de droit romain, I, Paris, 1967, pp. 411-412, n. 11-II ).
  
 
FOLIO I RECTO. – 1. ... oluntiduas . Sed sunt qui contra sentiunt ... ex contractu uenit et cum eo contrahetur, ... atur formula, quasi ex delicto uenerit liberti, et est in factum et arbitraria : etiam Viu(ianus) uere huic dicit alienatum esse qui seruum mancipio accepit, alienationem nobis ad dominii translationem referentibus. 2. Sed hoc ... De illo quaeritur, si pro muliere dotem dederit, quis teneatur hac formula ? Sed in proposito et Iavolenus confitetur cum uiro actionem esse et idem probat etiam dissoluto matrimonio sed uenire. Octauenus manente quidem matrimonio posse agi cum marito et post diuortium antequam dotem reddat ; quod si reddiderit, cum muliere et si quid retinuerit maritus, cum utroque. Hoc et ego uerum esse didici. 3. Sed si marito debitorem suum iusserit dotem promittere libertus, secundum Iauolenum quidem et post diuortium ipse tenebitur, ut actiones suas praestet, si nondum exegit ; sed si culpa eius soluendo esse desiit debitor, periculo patroni periit. Sed si statim potest mulier rei uxoriae agere et antequam patronus Fabiana formula reuocet, damnabitur maritus propter suam culpam. Deinde quaeremus ...
FOLIO I VERSO. – 4. : ... Laetoriae noxales sunt. Sed si filium suum mancipare iusserit pater suo nomine tenebitur non de peculio ut extraneus qui seruum iussit alii mancipari, ut iam diximus. 5. Sed si seruo libertus alienauerit, quaeritur post mortem eius uel manumissionem uel alienationem dominii, utrum intra annum dumtaxat de peculio teneatur, an et post annum de eo quod ad eum peruenit. 6. Et ea quidem, quae non mortis causa data sunt, ita reuocat, si dolo malo alienata sint ; ea autem quae mortis causa, omnimodo. Nam in formula ita est : mortis causa doloue malo. In mortis causa enim donatione semper dolum malum esse praetor arb ... 7. Ergo et si filio exheredato mortis causa donauerit, tenebitur hac formula. Sed cum potest ei pater legare, uideamus ne inutilis sit Fabiana formula aduersus filium. 8. Idque etiam Iulianus scribit in maiore centenario, qui, cum tres liberos haberet, duos heredes instituit et tertio exheredato mortis causa donauit. Ait enim patronum, qui tertiae partis bonorum possessionem acceperit, Fabiana inutiliter aduersus filium usurum, quia potest ei et legare pater, nisi, inquit, commodum, quod per Falcidiam habiturus esset, ei minuatur. Marcellus autem ait nonesse aequom quicquam filio eripi, cum etiam ex minima parte heres institutus expulsurus sit patronum.
 


►  Bibliography
  
 
Gradenwitz, ZSS, 9, 1888, pp. 595 ss. ; Pfaff & Hofmann, Mittheilungen aus der Sammlung der Papyrus Erzherzogs Rainer, IV, Wien, 1888 ; Lenel, Palingenesia Iuris Civilis, II, Leipzig, 1889, c. 1231-1232 ; Girard, RHD, 14, 1890, pp. 677-704 ; Krueger, Collectio librorum iuris anteiustiniani, III, Berlin, 1890, pp. 299-301 ; Alibrandi, Opere giuridiche, I, Roma, 1896, pp. 566-567 ; Ferrini, Rendic. dell'Ist. Lomb., 33, 1900, pp. 133-139 = Opere, II, pp. 269-276 ; Seckel & Kuebler, Iurisprudentiae anteiustinianae reliquias, II, 1, Leipzig, 1911, pp. 165-168 ; Albertario, Annali dell'Università di Perugia, 32, 1920, pp. 215 ss. = Studi di dir. rom., V, Milano, 1937, pp. 571-618 ; Lenel, ZSS, 45, 1925, pp. 17-30 ; Girard, Textes de droit romain, 6th ed., Paris, 1937, pp. 454-459 ; Wenger, Die Quellen des römischen Rechts, Wien, 1953, p. 525 ; Cavenaile, Corpus papyrorum Latinarum, Wiesbaden, 1958, pp. 164-165 ; Wieacker, Textstufen klassischer Juristen, Göttingen, 1960, p. 275 ; Schönbauer, IURA, 12, 1961, p. 158 ; Schulz, Geschichte der römischen Rechtswissenschaft, Weimar, 1961, p. 240 ; Girard & Senn, Textes de droit romain, I, 7th ed., Paris, 1967, pp. 411-412, n. 11-II ; Baviera, FIRA II, Firenze, 1968, pp. 425-432 ; Wieacker, Römische Rechtsgeschichte, II, München, 1988, pp. 140 and 230 ; Bischoff, Cróinín & Ganz, Latin palaeography : antiquity and the Middle Ages, Cambridge, 1990, pp. 73 and 150.
 
 
►  Source : Parchment found in Egypt, now in the collection of the Archduke Rayner at Vienna.