Transactio inter fratres de hereditatis controversia ( Arangio-Ruiz )

TRANSACTIO INTER FRATRES DE HEREDITATIS CONTROVERSIA

Dispute about property rights through inheritance

( March 11, AD 574 )

( V. Arangio-Ruiz, Fontes iuris Romani antejustiniani, III, Firenze, 1943, pp. 576-582, n. 184 ).

Latin translation

Regni et consulatus sacratissimi domini nostri Flauii Iustini iunioris perpetui Augusti imperatoris anno IX, mense Phamenoth XV, septimae indictionis. Aurelii Victor et Paëion et Tsia uxor Hatretis cum ea consentientis, germani fratres ex patre Dio qui et Pasaraeus et matre Tlû, quae ipsa consentit et conuenit et omnia in hac transactione declarata confirmat, Syene omnes oriundi, qui et infra subscriptorem praestant ipsorum nomine subscribentem necnon testes qui infra huic transactionis scripturae testimonium perhibent, Aurelio Iacobo germano fratri nostro ex suprascriptis Dio qui et Pasaraeus et Tlû, eadem Syene oriundo, salutem.

Cum adhuc inter uiuos constitutus commemoratus pater noster Dius te Iacobum suprascriptum statim atque adultum et legitimae aetatis factum sibi in nautico ministerio socium adsciuisset, et suprascripto patre nostro Dio uita defuncto bona a beatae memoriae patre nostro relicta per praesentem suprascriptam Tlû matrem nostram recepissemus, actionem in te mouere (ausi sumus), dicentes aliquid apud te remansisse rerum ad artificium beatae memoriae patris nostri spectantium, tu autem praedictus Iacobus asseueranter dixisti nihil te in proprium usum conuertisse paternorum nostri bonorum, et magna exinde lite exorta in arbitros compromisimus collegium deuotissimorum priorum numeri Syenes, qui controuersia nostra exaudita pronuntiauerunt nihil omnino te possidere paternorum nostri bonorum, et ad confirmationem et plenam exclusionem controuersiae tibi per nos motae et ad quamlibet iniuriam uitandam quae per nos tibi futura esset definierunt iuratam declarationem a te nobis faciendam esse de eo quod nihil de paternis nostris bonis apud te remanserit. Cum autem haec placuerint nobis idoneaque uisa sint, et a te apud sacras intactasque uenerabilesque reliquias horrendum iusiurandum receperimus nihil te omnino de praedictis paternis nostris bonis sustulisse, ad hanc peruenimus transactionis scripturam, per quam nos suprascripti Victor et Paëion et Tsia, spontanea sententia et libera uoluntate et fideli intentione, sine ullo dolo uel metu uel ui uel fraude uel necessitate uel subreptione, primum quidem declaramus a te recepisse uenerabile iusiurandum apud sanctas innocentesque reliquias nihil te ad patrem nostrum iam spectans possidere usque ad minimum quidquid, deinde affirmamus nullam actionem nos habere nec habituros esse aduersus te suprascriptum Iacobum fratrem nostrum de rebus ad artificium commemorati Dii patris nostri pertinentibus uel de qualibet re ad paternam nostram hereditatem spectante siue parua siue magna, siue cogitata siue non cogitata, siue commemorata siue non commemorata, siue ad lucem uenerit siue non uenerit, siue hac transactione comprehensa sit siue non comprehensa : denique neque te persequemur neque ipsi uel heredes successores bonorum possessores nostri agemus uel tecum uel cum heredibus successoribus bonorum possessoribus tuis nec reclamabimus neque transgrediemur uel commutabimus praesentem transactionem, uel nunc uel quolibet tempore, quocumque modo uel causa uel uia uel machinatione, in tribunali uel extra tribunal, nam, ut iam diximus, a lite quam tecum habueramus penitus discessimus et omne extirpauimus semen litis et intentionis ad hanc rem respicientis uel quae respicere quandoque possit. Et insuper sacrum uenerabileque iusiurandum iurauimus per Deum omnipotentem et per uictoriam et pietatem optimorum mundi dominorum Flauii Iustini iunioris et Aeliae Sophiae nec persequi te neque accusare nec tecum agere nec transgredi hanc transactionem nec commutare. Sin autem quolibet tempore uoluerimus tecum agere uel contra te uenire huius rei causa, primum quidem obnoxii uidebimur sacro iuriiurando et periurii periculo et crimini, deinde uero huius incepti et contrauentionis nomine debebimus aureos solidos duos, fiunt aur. sol. II, praeterquam quod nihil proderit contra placita hac transactione comprehensa, quam pro securitate tua fecimus ualidam et ratam et legitimam, subscriptione munitam eius qui nomine nostro subscribit et eorum qui infra testimonium perhibent : et stipulati spopondimus. Constat accepisse nos a te solidum unum Syenae pondere, quem tibi dedit commemoratus pater noster Dius ad filium tuum militia eximendum nec ullam huius nomine actionem nos habere nam, ut iam diximus, a te accepimus et ita declarauimus.

Greek text ( Duke Data Bank of Documentary Papyri ).

† χ̣μ̣γ̣ †| † βασιλείας καὶ ὑπατείας τοῦ θειοτάτου ἡμῶν δεσπότου Φλαυίου Ἰουστίνου Νέου τοῦ | αἰωνίου Αὐγούστ[ου Αὐτοκράτορος ἔ]τ̣[ους ἐ]ν̣άτου Φ[α]μενὼθ ιε τῆς ἑβδόμης ἰνδ(ικτίονος) | Αὐρήλιοι Βίκτωρ καὶ Παείων καὶ Τσί[α] γαμετὴ Ἁτρῆτος τοῦ καὶ συναινοῦντος αὐτῇ οἱ | τρεῖς ὁμογνήσιοι ἀδελφοὶ ἐκ πατρὸς Δίου τοῦ καὶ Πασαραεὶ ἐκ μητρὸς | Τλοὺ τῆς καὶ πειθομ[ένης καὶ συνευδοκούσ]ης καὶ διαβεβαιωσαμένης πάντα | τὰ ὁμολογηθέντα ταύτῃ τῇ διαλύσει ὁρμώμενοι ἀπὸ Συήνης οἱ καὶ ἑξῆς ὑπογραφέα | παρέχοντες τὸν ὑπὲρ αὐτῶν ὑπογράφοντα καὶ μάρτυρας τοὺς ἑξῆς μαρτυροῦντας τῇδε τῇ | διαλυτικῇ ὁμολογίᾳ. † Αὐρηλίῳ Ἰακώβῳ ἰδίῳ ἡμῶν ὁμοπατρίῳ ἀδελφῷ | ἐκ τῶν προγεγραμμένων Δίου τοῦ καὶ Πασαραεὶ καὶ Τλοῦ ὁρμωμένῳ ἀπὸ τῆς αὐτῆς Συήνης | χαίρειν· ἐπειδὴ ἡνίκα ἐν τοῖς ζῶσι τυχάνει ὁ μνημονευθεὶς ἡμῶν πατὴρ Δῖος | εἶχεν σὲ τὸν προγεγραμμένον Ἰάκωβον ὡσανεὶ ἀνδρωθέντα καὶ ἥκοντα εἰς τὴν | δέουσαν ἡλικίαν συνεργαζόμενον αὐτῷ τῇ ναυτικῇ τέχνῃ, καὶ τοῦ προειρημενουο | πατρὸς ἡμῶν Δίου τέλει τοῦ βίου χρησαμένου τὴν ὑπολειφθεῖσαν τῷ μακαρίῳ ἡμῶν | πατρὶ παρειλήφαμεν δι᾽ ἐμοῦ αὐτῆς τῆς προειρημένης Τλοὺ μητρὸς ἡμῶν | καὶ ε[.......]... τὴν ἐξαγωγήν σοι ποιησάμενοι φάσκοντες ὑπολείπεσθαί σοί | τι τῆς προχρείας τοῦ αὐτοῦ μακαρίου ἡμῶν πατρός, καὶ σὺ ὁ προλεχθεὶς Ἰάκωβος διεβε-|βαιώσω λέγων· μηδέν τι ἰδιοποιεῖσθαί σοι τῶν πατρῴων ἡμῶν πραγμάτων, | καὶ τῆς φιλονικείας μακρᾶς γενομένης ᾑρησάμεθα τὸ κοινὸν τῶν καθοσιωμένων | πρώτων ἀριθμοῦ Συήνης, οἵτινες ἀκούσαντες τὰ μεταξὺ ἡμῶν ἀμφιβαλλόμενα συνῖδαν | σὲ μηδὲν τὸ σύνολον κατέχοντα τῶν πατρῴων ἡμῶν πραγμάτων καὶ εἰς βεβαίωσιν | δὲ κ(αὶ) πᾶσαν ἀπαλλαγὴν τῆς κινηθείσης σοι παρ᾽ ἡμῶν φιλονικεις καὶ ἀποσόβησιν | πάσης ἐρεσχειλίας κινηθησομένης κατὰ σοῦ παρ᾽ ἡμῶν ὅρισαν ὥστε ἡμᾶς δέξασθαι | ἐνώμοτον λόγον ὡς μηδὲν ὑπολείπεσθαί σοι τῶν πατρῴων ἡμῶν πραγμάτων. τούτων | τοίνυν δοξάντων κ(αὶ) ἀρεσθέντων ἡμῖν κομισαμένοις παρὰ σοῦ τὸν ἐνώμοτον καὶ φρικτὸν | ὅρκον ἐπὶ τῶν θείων καὶ ἀχράντων καὶ σεπτῶν κειμηλίων, ὡς μηδὲν παντελῶς | συμφεροποιησαμένου τῶν αὐτῶν πατρικῶν ἡμῶν πραγμάτων, εἰς ταύτην ἐληλύθαμεν | τὴν ὁμολογίαν τῆς διαλύσεως, δι᾽ ἧς ὁμολογοῦμεν ἡμεῖς οἱ προγεγραμμένοι Βίκτωρ καὶ | Παείων καὶ Τσία ἑκουσίω γνώμῃ καὶ αὐθαιρέτῳ βουλήσει καὶ ἀδόλῳ προαιρέσει δίχα | παντὸς δόλου καὶ φόβου τινὸς καὶ βίας καὶ ἀπάτης καὶ ἀνάγκης καὶ συναρπαγῆς πρῶτον μὲν δεδέχθαι | καὶ εἰληφέναι παρὰ σοῦ τὸν σεβάσμιον ὅρκον ἐπὶ τῶν ἁγίων καὶ ἀμώμων κειμηλίων ὡς μηδὲν | τοῦ πατρὸς ἡμῶν διακατέχοντος μέχρι εὐτελοῦς τινος, ἔπειτα δὲ ὁμολογοῦμεν μηδένα | λόγον ἔχειν πρὸς σὲ τὸν προειρημένον Ἰάκωβον τὸν ἀδελφὸν ἡμῶν μηδὲ ἕξειν | περὶ τῆς προχρείας τῆς ὑπολειφθείσης παρὰ τοῦ μνημονευθέντος Δίου πατρὸς ἡμῶν | μηδὲ περὶ οἱουδήποτε πράγματος προσήκοντος τῇ πατρῴᾳ ἡμῶν κληρονομίᾳ, μικροῦ | ἢ μεγάλου νοηθέντος ἢ μὴ νοηθέντος λεχθέντος ἢ μὴ λεχθέντος ἐλθόντος εἰς μέσον | ἢ μὴ ἐλθόντος ταγέντος ταύτῃ τῇ διαλύσει ἢ μὴ ταγέντος, ἁπλῶς οὐκ ἐπελευσόμεθά | σοι οὐχ ἡμεῖς αὐτοὶ οὐ κληρονόμοι ἡμῶν οὐ διάδοχοι οὐ διακάτοχοι μηδὲ | ἐνάξωμέν σοι μηδὲ κληρονόμοις σοῖς ἢ διαδόχοις ἢ διακατόχοις μηδὲ ἐγκαλέσωμεν | μηδὲ παραβαίνωμεν ἢ παρασαλεύσωμεν ταύτην τὴν διάλυσιν ἐν τῷ νῦν καὶ ἐν μηδενὶ καιρῷ | κατὰ μηδένα τρόπον ἢ ἀφορμὴν ἢ μέθοδον ἢ εὑρεσιλογίαν ἐν δικαστηρίῳ μηδὲ ἐκτὸς | δικαστηρίου διὰ τὸ ὡς προείπαμεν ἀπηλλάχθαι ἡμᾶς πρὸς σὲ περὶ πάντων καὶ | ἐσβέσθαι πᾶν σπέρμα δίκης καὶ ἐναγωγῆς ἁρμοζούσης ταύτῃ τῇ ὑποθέσει ἢ καὶ ἁρμόζαι δυναμένης. | καὶ πρὸς ἐπὶ τούτοις ἐπωμοσάμεθα τὸν θεῖον καὶ σεβάσμιον ὅρκον τοῦ τε παντοκράτορος θεοῦ | καὶ νίκης καὶ εὐσεβείας τῶν κρατίστων δεσποτῶν τῆς οἰκουμένης Φλ(αυίων) Ἰουστίνου Νέου καὶ | Αἰλίας Σοφᾶς τῶν αἰωνίων Αὐγούστων Αὐτοκρατόρων, μὴ ἐπιφυῆναί σοι μηδὲ ἐνάγειν μηδὲ | ἐγκαλεῖν ἔτι μηδὲ παραβῆναι μηδὲ παρασαλεῦσαι ταύτην τὴν διάλυσιν. vac. ? εἰ δὲ βουληθείημεν <ἐν> καιρῷ πώποτε | ἐνάγειν σοι ἢ ἐπεξιέναι σοι ταύτης ἕνεκεν τῆς ὑποθέσεως, π̣ρ̣ῶ̣τ̣ο̣ν μὲν ἔνοχοι φανησόμεθα τῷ | θείῳ ὅρκῳ καὶ τῷ τῆς ἐπιορκείας κινδύνῳ καὶ ἐγκλήματι, ἔπειτα δὲ ἐπιγνωσόμεθα λόγῳ ἐπιχει-|ρήσεως καὶ [παραβάσεως] χρ[υσοῦ ὀγκίαι δύο γ̣ί̣(νονται) χρ(υσοῦ) ὀγκ(ίαι) β̣ με̣τ̣ὰ̣ κ̣α̣ὶ̣ τοῦ μ̣η̣θ̣ὲν ἰσχύειν κατὰ τῶν | συντεταγμένων ταύτῃ τῇ διαλύσει, ἥνπερ εἰς σὴν ἀσφ(άλειαν) πεποιήμεθα κυρίαν καὶ βεβαίαν καὶ ἔννομον | [με]θ̣᾽ [ὑπ]ο̣γ̣ραφη τοῦ ὑπὲρ ἡμῶν ὑπογράφοντος καὶ τῶν ἑξῆς μαρτυρούντων καὶ ἐπερωτηθέντες | ὡμολογήσαμεν †. δῆλον δὲ ὅτι ἐδεξάμεθα παρὰ σοῦ νομισμάτιον ἓν ζυγῷ Συήνης, ὅπερ δέδωκεν | σοὶ ὁ̣ μνημονευθεὶς ἡμῶν πατὴρ Δῖος ὑπὲρ στρατευσίμου τοῦ υἱοῦ σοῦ καὶ οὐδένα λόγον ἔχομεν πρὸς σὲ | περὶ τούτου διὰ τὸ ὡς προείπαμεν εἰληφέναι παρὰ σοῦ καὶ οὕτ[ω]ς ὡμολογήσ(αμεν) †. (hand 2) † Αὐρηλι Βίκτωρ καὶ Παείω[ν] | καὶ Τσία ἐκ πατρὸς Δίου Πασαροεὶ ἐκ μητρὸς Τλοὺ τῆς πιθομένης | καὶ σηνευδοκουης οἱ προκ(είμενοι) ἐθέμεθα ταύτην τὴν δ̣ιάλυσ̣η̣ν̣ καὶ στοι-|χεῖ ἡμεῖν ὁς πρόκ(ειται). Φλ(αύιος) Ἰακὼβ Βασιλείδου ἀπὸ ἀκτουαρ(ίων) ἀριθ(μοῦ) Συήνης | ἀκξιοθὶς ἐκγραυε ὑπὲρ αὐτου γρμματα μὴ εἰτότον. (hand 3) † Φλ(αύιος) Μ̣η̣ν̣ᾶ̣ς̣ | Διδύμου στρ(ατιώτης) ἀριθμοῦ Σήνης μαρτυρῶ †. (hand 4) Φλ(αύιος) Ἄπα Δῖος Μαρτίου ἀπὸ | ἀκτουαρίων ἀριθμο(ῦ) Συήνης μαρτυρῶ τῇ ὁμολογίᾳ ἀκούσας παρὰ | τῶν θεμένων †. (hand 5) † Φλ(αύιος) Ἰσὰκ Ἰακώβου στρα(τιώτης) ἀριθμ(οῦ) Συήνης μαρτυρῶ †. | (hand 6) † Φλ(αύιος) Κόμες Πααμίου στρ(ατιώτης) ἀριθμοῦ Σήνης μαρτυρῶ †. | (hand 7) † δι᾽ ἐμοῦ Βίκτορος Πέτρου ἐτελειώθη Φαμενὼθ ιε τῆς ἑβδόμης ἰνδ(ικτίονος) ἐν Συήνῃ †. |

(hand 1) † διάλυσις ἐπ᾽ ὀ̣ν̣(όματος) Βίκτορος καὶ Παείωνος καὶ Τσίας ἀδελ[φῶν ὁμογνησίων] π̣ρὸς Ἰάκωβον.

► Bibliography

Wenger, SB Bayer.Akad., 1911, n. 8 ; Bell, Byzantinische Zeitschrift, 22, 1913, p. 393 ; Heisenberg & Wenger, Byzantinische Papyri in der Königlichen Hof- und Staatsbibliothek zu München, I, Leipzig-Berlin, 1914, n. 1 ; Partsch, Gött. Gel. Anz., 1915, pp. 431 ss. ; Lewald, ZSS, 41, 1920, p. 315 ; Ensslin, RhMus, 75, 1926, pp. 422 ss. ; Taubenschlag, St. Bonfante, I, Milano, 1930, p. 433 ; Steinwenter, St. Albertoni, I, Padova, 1935, pp. 71 ss. ; La Pira, Atti del IV Congresso Internazionale di Papirologia (Firenze, 1935), Milano, 1936, pp. 479 ss. ; Solazzi, SDHI, 5, 1939, pp. 479 ss. ; Zilliacus, Eranos, 38, 1940, pp. 94 ss. ; Arangio-Ruiz, FIRA III, Firenze, 1943, pp. 576-582, n. 184 ; Wenger, Die Quellen des römischen Rechts, Wien, 1953, pp. 120, 347, 805 and 827 ; Hagedorn, Byzantinische Papyri der Bayerischen Staatsbibliothek München, 2nd ed., Stuttgart, 1986, n. 1 ; Keenan, ZPE, 75, 1988, p. 267 ; Hagedorn, ZPE, 86, 1991, p. 245 ; Beaucamp, Le statut de la femme à Byzance (4e-7e siècle), II, Paris, 1992, p. 185 ; Packman, ZPE, 90, 1992, pp. 252 and 254 ; Mandilaras, P. Sta Xyla : The Byzantine papyri of the Greek Papyrological Society, Athens, 1993, pp. 62 and 77 ; Gagos & van Minnen, Settling a dispute : Toward a legal anthropology of late antique Egypt, Ann Arbor, 1994, p. 124 ; Krause, Witwen und Waisen im Römischen Reich, II, Stuttgart, 1994, pp. 33, 98 and 186 ; Pestman & Rupprecht, Berichtigungsliste der griechischen Papyrusurkunden aus Aegypten, IX, Leiden, 1995, p. 171 / X, p. 132 / XI, p. 137 ; Porten et al., The Elephantine Papyri in English : Three Millennia of Cross-Cultural Continuity and Change, Leiden, 1996, D 29, pp. 469-473 ; Syrcou, APF, 42, 1996, p. 97 ; Arjava, Women and law in late antiquity, Oxford, 1998, p. 69 ; Beaucamp & Dragon, La transmission du patrimoine : Byzance et l'aire méditerranéenne, Paris, 1998, p. 34 ; Palme, Griechische Texte XVII, Dokumente zu Verwaltung und Militär aus dem spätantiken Ägypten, Wien, 2002, p. 136 ; Setälä, Women, wealth and power in the Roman empire, Roma, 2002, p. 234 ; Arjava & Fiema, The Petra papyri, III, Amman, 2007, pp. 28 and 117 ; Urbanik, XVth Symposium of the Society for Greek and Hellenistic Legal History (Salerno, 2005), Wien, 2007, pp. 377-400 ; Evans & Obbink, The language of the papyri, Oxford, 2010, pp. 149-150 and 153.

► Source : Papyrus from Syene ( P. Münch. I, 1 ).