PACTUM ET STIPULATIO INTER CONIUGES DE MUTUA HEREDITATE
     
Parental division of property
  
( March 12, AD 584 )
 
 
( V. Arangio-Ruiz, Fontes iuris Romani antejustiniani, III, Firenze, 1943, pp. 198-204, n. 67 ).
  
 
Latin translation
  
 
      Regni sacratissimi domini nostri Fl. Tiberii Mauricii perpetui Augusti et imperatoris anno II . . . . . . . Syene.
      Aurelii Patermuthis Menae filius matris Tsiae nauta Syene oriundus et Kakô eius uxor Iacobi filia matris Tapiae Syene oriunda, qui et infra subscriptorem praestant eorum nomine subscribentem necnon testes qui tutelae et rogationis et auctoritatis causa huic declarationi testimonium perhibent, (inuicem) salutem.
      Cum nos alterum alteri in matrimonii consortium coniunxerimus atque haud uulgarem quietem et studium nobis inuicem praebuerimus, recreantes et fouentes et inseruientes et oboedientes et omnino obsequentes, in nulla re dissentientes sed penitus inuicem morem gerentes, cauendum uidetur ne contra spem nostram alteruter uita frui desinat et huius mundi rebus decedat, et postpositus inueniatur superstes liberis ex utroque natis. Ergo sentientes, ratiocinio cogitantes, plenum habentes intellectum, non aegrotam mentem et sanos sensus, nostris pedibus ambulantes et in foro frequentes, ad hanc (uenimus) scriptam declarationem : per quam nos suprascripti sponte consentientes, sine ullo dolo uel metu uel ui uel fraude uel necessitate uel uiolentia uel captatione uel machinatione uel facinore uel maleuolentia, bis terque re consulta, ita declaramus, ut liceat quidem nobis uiuentibus et ualentibus in usu nostrarum rerum omnium pergere, eas quomodo uoluerimus administrantes : — cum autem omnium rerum domino Christo placuerit, quod absit, alterutrum nostrum uita frui desinere, ut omnium bonorum a defuncto relictorum habeat et possideat superstes quae ad illum de parentum hereditate uel emptionis iure uel ex sudore et labore peruenerint siue in aedificiis siue in auro uel argento uel aere uel aurichalco uel uestibus uel textilibus uel quibuscumque minoribus generibus, inde a magnis speciebus usque ad minimas, eaque pro suis habeat et dominetur et administret et habitet eisque in ornamentum fruatur et in alimenta utatur et uestimenta necnon in curando et perficiendo defuncti coniugis funere, nec ulli liberorum uel nunc uel postea liceat contra superstitem parentem uenire uel agere uel uerba facere uel prohibere usque ad eius mortem ; — et post mortem (eius) ut uniuersa bona a nobis relicta ad communes nostros liberos perueniant aequis partibus, nec ulla differentia inter filios fiat ; — et si apparuerit debitorem defunctum fuisse uel creditorem, ut omnes solutiones uel exactiones nomine superstitis fiant usque ad mortem, et post mortem eius transeat tota creditarum et debitarum pecuniarum ratio ad suprascriptos communes filios nostros ; — sin autem aliquis ex liberis nostris uel alius aut uenire uoluerit contra superstitem coniugem aut transgredi uel uiolare uel commutare hanc nostram mutuam declarationem aut litem mouere, ut primum alienus et exheres totius substantiae sit qui contrauenerit, insuper computet poenae nomine auri solidos duodecim, ui et manu militari exigendos ex contrauenientis substantia, denique nullam uim habeat aduersus ea quae in ipsa declaratione scripta sunt eaque per omnia ualida sint.
      Praeter ea omnia diuinum et augustum iurauimus iusiurandum pro Deo omnipotenti et pro uictoria saluteque serenissimorum nostrorum dominorum, suprascriptas clausulas transgressuros non esse ; et nostrae securitatis gratia (inuicem) tradidimus hanc mutuam declarationem, ualidam ratamque legitimamque futuram ubicumque proferatur, subscriptione nitentem eius qui nostro nomine subscribit et testium infrascriptorum ; et stipulati spopondimus.
 
Greek text  ( Duke Data Bank of Documentary Papyri ).
  
 
r
[† βασ]ιλείας   τοῦ   θειοτ[άτου   ἡμῶν   δεσ]πότου   Φλαυΐου   [Τι]βερίου   Μαυρικίου | τ̣ο̣ῦ̣   α̣ἰ̣ω̣ν̣ί̣ο̣υ Α̣[υγούστου καὶ] Αὐτοκράτορος ἔτου̣ς̣ δ̣ευ̣[τέρου - ca. ? - ] | [ - ca. ? - ἐν Συήνῃ]. | Αὐρήλιοι Πατερμούθις   υἱος · Μηνᾶ   μητρὸς   Τσίας · ν̣[αύτης   ἀπὸ   Συήνης   καὶ] | Τκακὼ   ἡ τούτου σύμβιο̣ς̣ θυ[γάτ]η̣ρ̣ Ἰ̣α̣κ̣ώ̣β̣ο̣[υ] μητρὸς Τ̣α̣π̣ί̣[ας] | [ὁρμωμένη ἀπὸ Συήνης οἱ κα]ὶ ἑξῆς ὑπογραφέα παρέχοντες | [τὸν ὑπὲρ αὐ]τ̣ῶν ὑπογράφοντα καὶ μάρτυρας τοὺς ἑξῆς κατ᾽ ἐπιτρο-|[πὴν κα]ὶ̣ [α]ἴ̣τη̣σιν καὶ ἀξίωσιν μαρτυροῦντας τῇδε τῇ · ὁμολογίᾳ | χαίρειν. ἐπειδήπερ συνζεύχθημεν ἀλλήλοις εἰς γαμον κοινωνία̣ν | οὐ τὴν τυχοῦσαν ἀνάπαυσιν καὶ θάλψιν ἐνδεικνύμενοι | ἀλλήλοις ἀναπαύοντες καὶ θάλποντες καὶ δουλεύοντες | καὶ ὑπακούοντες καὶ ὑποτάττοντες ἁπλῶς ἐν μηδένι | παρε̣π̣ικρίνοντες ἀλλὰ ἐν ὑποταγῇ πάσῃ, τοίνυν εὐλαβού-|μενοι μήποτε παρὰ προσδοκίαν ἡμῶν τινα ἐξ ἡμῶν | τέλει τοῦ βίου χρησάμενον καὶ τῶν ἐνταῦθα τοῦ κόσμου | ἐπαναχωρῆσαι πραγμάτων · καὶ εὑρεθείη τὸν ζῶντα ὑστερού-|μενον παρὰ τῶν ἄμφοιν ἡμῶν τέκνων, ὅθεν νοο͂ντες,| φρονοῦντες λογισμούς, ἔχοντες ἐρρωμένας τὰς διανοίας, | τὰς φρένας ἀπαθεῖς, τὰς αἰσθήσεις ὑγιεῖς, ἐπὶ ποδῶν | βαδίζοντες ἐπ᾽ ἀγοραῖς παρερχομενοι vac. ? εἰς ταύτην τὴν | ἔγγραφον ὁμολογίαν vac. ? δι᾽ ἧς ὁμολογοῦμεν ἡμεῖς οἱ προ-|γεγραμμένοι ἑκόντες καὶ πεπειμένοι δίχα παντὸς | δόλου καὶ φόβου καὶ βίας καὶ ἀπάτης καὶ ἀνάγκης καὶ συναρπαγῆς | καὶ κολακίας καὶ μηχανῆς καὶ κακοηθείας καὶ ἐλαττώ-|ματος παντὸς δίς, τρὶς βουλευσάμενοι ὡς εἴη μὲν ἡμᾶς ζῶντας | καὶ ὑγιαίνοντας ἐναπολαύειν <καὶ> χρησομεθα · πάντων τῶν | πραγμάτων ἡμῶν καθ᾽ ἣν ἂν βουλόμεθα διοίκησιν· | ἐπὰν δὲ παρασταίη τῷ τῶν ὅλων δεσπότῃ Χρίστῳ, ὅπερ | ἀπείη, τινὰ · ἐξ ἡμῶν τέλει τοῦ βίου χρήσασθαι ἐφ᾽ ᾧ τὸν ζῶντα | ἔχειν καὶ κατέχειν πάντων τῶν καταλειφθησομένων | πραγμάτων ὑπὸ τοῦ τετελευτηκότος τα περιελθοντα εἰς αὐτὸν | ἀπὸ γονέων διαδοχῆς καὶ ἀπὸ ἀγορασιαστικοῦ δικαίο(υ) καὶ ἀπὸ ἱδρώτων | καμάτων ἔν τε οἰκίαις καὶ χρυσοῖς καὶ ἀργυροῖς καὶ χαλκοῖς καὶ | ὀριχάλκοις καὶ ἐσθήμασι καὶ ὑφάσμασι καὶ παντοις λεπτοῖς | εἴδεσι ἀπὸ μεγάλο(υ) εἴδους μέχρι ἐλαχίστο(υ) τινὸς καὶ τούτων | κατακυριεύειν καὶ δεσπόζειν καὶ διοικεῖν καὶ οἰκεῖν καὶ φιλοκαλεῖν | καὶ ἐκ αὐτῶν τρέφεσθαι καὶ ἱματίζαι καὶ κηδεύσαι καὶ ἐκτελέσαι | τὰς προσφορὰς τοῦ ἀποθανόντος, μηδένος τῶν τέκνων | ἡμῶν δυνομένου μήτε δυνησομένου ἐπελεύσασθαι τῷ ζῶντι | ἢ ἐγκαλεῖν ἢ λογοθετῆσαι ἢ κωλυομένου ἄχρι τελευτῆς αὐτο(ῦ) καὶ | μετὰ τὴν τελευτὴν ἐφ᾽ ᾧ ἅπαντα τὰ ὑφ᾽ ἡμῶν καταλειφθησό-|μενα πράγματα σταλησεται εἰς τὰ κοινὰ ἡμῶν τέκνα ἐξ ἰσομοιρίας | καὶ μὴ διαφορὰν τέκνῳ παρὰ τέκνον ποιήσασθαι καὶ εἰ ὀφθειην | χρεωστῶν ὁ τετελευτηκὼς ἢ καὶ χρεωστούμενος ἐφ᾽ ᾧ τὴν | πᾶσαν δοσολημψίαν ποιήσασθαι ὑπὲρ αὐτοῦ ἄχρι τελευτῆς αὐτοῦ καὶ | μετὰ τὴν τελευτὴν πᾶν τὸ πάκτον ἐπαναδραμεῖν εἰς τὰ αὐτὰ | κοινὰ ἡμῶν τέκνα· εἰ δέ τις ἐθελήσειεν ἐκ τῶν τέκνων | ἡμῶν ἢ ἄλλος ἐπελεύσασθαι τῷ ζῶντι ἢ ἀθετῆσαι ἢ παραβῆναι | ἢ παρασαλεῦσαι ταύτην ἡμῶν τὴν ἀλληλομολογίαν | ἢ δίαιταν κινεῖν ἐφ᾽ ᾧ τὸν ἐπελευσόμενον πρῶτον μὲν ἀλλό-|τριον καὶ ἄκληρον ἔσεσθαι τῆς παντοίας ὑποστάσεως τοῦ | ἐπιχειροῦντος παραβαίνειν, ἔπειτα ἐπιγινωσκει λόγῳ προστίμου | χρυσοῦ νομίσματα δώδεκα ἔργῳ καὶ δυνάμει ἀπαιτούμενα ἐκ τῆς | ὑποστάσεως το(ῦ) παραβαίνοντος μετὰ καὶ τοῦ μὲν <μὴ> ἰσχύειν κατὰ | τῶν ἐγγεγραμμένων ἀλλὰ ἐρρῶσθαι αὐτὰ ἐπὶ το παντεί· ― | καὶ προσεπὶ τούτοις πᾶσι ἐπωμοσάμεθα τὸν θεῖον καὶ σεβάσμιον | ὅρκον τοῦ παντοκράτορος Θεοῦ καὶ τῆς νίκης καὶ διαμονῆς τῶν γαληνοτάτων | ἡμῶν δεσποτῶν μὴ παραβαίνειν τὰ προδεδηλουμένα διάστολα | καὶ πρὸς ἡμῶν ἀσφάλειαν ταύτην ἐξεδόμεθα τὴν ἀλληλομολογίαν | κυρίαν οὖσαν καὶ βεβαίαν κ(αὶ) ἔννομον ἁπανταχοῦ προφερομένην μεθ᾽ | ὑπογραφῆς το(ῦ) ὑπὲρ ἡμῶν ὑπογράφ(οντος) κ(αὶ) τῶν ἑξῆς μαρτυρούντων καὶ | ἐπερωτ(ηθέντες) ὡμολογήσαμεν. † (hand 2) Αὐρήλιος Πατερμούθις υἱὸς Μηνᾶ μητρὸς Τσίας | ναύτης ἀπὸ Συήνης καὶ ἡ τούτου σύμβιος Αὐρηλία Τκακὼ θυγάτηρ Ἰακώβου | μητρὸς Ταπίας ὁρμώμενοι ἐν Συήνῃ οἱ προκ(είμενοι) ἐθεμην τὴν παροῦσαν ἀλληλομολογίαν | καὶ στοιχεῖ ἡμῖν πάντα τὰ ἐγγεγραμμένα ὡς πρόκ(ειται). Φλ(αύιος) Μᾶρκος Ἄπα Δίου στρ(ατιώτης) ἀριθμο(ῦ) | Συήνης ἀξιωθεὶς ἔγραψα · ὑπὲρ αὐτῶν παρόντων καὶ εἰπόντων μοι γράμματα | μὴ εἰδότων. (hand 3) {Φ}   |   Φλαύιος   Κύρος Ἰωάνου   κεντυρίων   ἀριθμ(οῦ)   Συήνης   μαρτυρῶ. | (hand4) Φλ(αύιος)   Ἰωάννης   Πατερμουθίου   ἀπὸ   βικαρ(ιανῶν)   ἀριθμοῦ   Σηύνης μαρτυρῶ. | (hand 5) † Θεόφιλος ἐλ(άχιστ)ο̣(ς) διάκο(νος) μαρτυρῶ τῇ ὁμολογίᾳ αἰτηθεὶς παρὰ τῶν θεμένων. | (hand 6) Φλ(αύιος) Ἁτρῆς Βίκτωρ στρα(τιώτης) ἀριθμο(ῦ) Συήνης μαρτυρῶ. | (hand 7) Φλ(αύιος) Ἰωάννης Κολουθος κεντηρίων ἀριθμοῦ Συήνης μαρτυρῶ. | (hand 1) † δι᾽ ἐμο(ῦ) Ἀλλάμονος Πέτρο(υ) ἀπὸ βικ(αριανῶν) ἐγράφη. † |
v
(hand 8?) † ἀλληλομολογί(α) .[....]τ̣ι̣ Πατερμο(υ)θίο(υ) [καὶ Τκακώ. †] † †

 
►  Bibliography
 
 
Arangio-Ruiz, La successione testamentaria secondo i papiri greco-egizii, Napoli, 1906, pp. 147 ss. ; Kübler, ZSS, 29, 1908, pp. 187 ss. ; Mitteis, Grundzüge und Chrestomathie der Papyruskunde, Leipzig-Berlin, 1912, Grundz., 241 ; Bell, Klio, 13, 1913, pp. 170 ss. ; Bell, Greek papyri in the British Museum : Catalogue, with texts, V, London, 1917, n. 1727 ; Kreller, Erbrechtliche Untersuchungen auf Grund der Gräko-Ägyptischen Papyrusurkunden, Leipzig, 1919, pp. 327 ss. ; ZSS, 41, 1920, pp. 317 ; Nicolò, ZVRW, 39, 1921, p. 290 ; The Journal of Egyptian archaeology, 7, 1921, p. 232 ; de Francisci, RHD, 3, 1924, pp. 57 ss. ; Albertario, Ciapessoni & de Francisci, Studi in onore di Pietro Bonfante nel XL anno d'insegnamento, IV, Milano, 1930, p. 4 ; Hunt & Edgar, Select Papyri, I, London, 1932, n. 86 ; Arangio-Ruiz, Istituzioni di Diritto Romano, 5th ed., Napoli, 1941, p. 461, n. 2 ; Vismara, Storia dei patti successori, I, Milano, 1941, pp. 46 ss. ; Arangio-Ruiz, FIRA III, Firenze, 1943, pp. 198-204, n. 67 ; Modrzejewski, JJP, 6, 1952, p. 256 ; Wenger, Die Quellen des römischen Rechts, Wien, 1953, pp. 827 and 829 ; Wolff, RIDA, 8, 1961, p. 149 ; Hazard & Wagner, Legal thought in the United States of America under contemporary pressures, Brussel, 1970, p. 52 ; Kaser, Das Römische Privatrecht, II, München, 1975, p. 475 ; Bagnall & Worp, Regnal formulas in Byzantine Egypt, Missoula, 1979, p. 62 ; Goria, Tradizione romana e innovazioni bizantine nel diritto privato dell' ecloga privata aucta : Diritto matrimoniale, Frankfurt am Main, 1980, p. 56 ; Hopkins, Comparative Studies in Society and History, 22, 1980, pp. 303-354 ; Diethart & Worp, Notarsunterschriften im byzantinischen Ägypten, Wien, 1986, Tafel 54 ; Hagedorn, Die Papyri der Bayerischen Staatsbibliothek München, I, Stuttgart, 1986, p. 69 ; Lévy, RHD, 66, 1988, p. 159 ; Rea, The Oxyrhynchus papyri, LVIII, London, 1991, p. 66 ; Beaucamp in Simon, Eherecht und Familiengut in Antike und Mittelalter, München, 1992, p. 63 ; Beaucamp, Le statut de la femme à Byzance (4e-7e siècle), II, Paris, 1992, pp. 118, 129 and 217 ; Packman, ZPE, 90, 1992, p. 254 ; Mandilaras, P. Sta Xyla : The Byzantine papyri of the Greek Papyrological Society, Athens, 1993, p. 77 ; Krause, Witwen und Waisen im Römischen Reich, II, Stuttgart, 1994, pp. 98 and 170 ; Porten et al., The Elephantine Papyri in English : Three Millennia of Cross-cultural Continuity and Change, Leiden, 1996, D 38 ; Syrcou, APF, 42, 1996, pp. 93 and 96 ; Arjava, Women and law in late antiquity, Oxford, 1998, p. 125 ; Burgmann, Fontes minores, X, Frankfurt am Main, 1998, pp. 44, 47 and 51 ; Stol & Vleeming, The care of the elderly in the ancient Near East, Leiden-Boston-Köln, 1998, p. 234 ; Erdkamp, The Roman army and the economy, Amsterdam, 2002, p. 406 ; Pestman & Rupprecht, Berichtigungsliste der griechischen Papyrusurkunden aus Aegypten, XI, Leiden, 2002, p. 120 / XII, p. 108 ; Bagnall & Worp, The Chronological Systems of Byzantine Egypt, 2nd ed., Zutphen, 2004, p. 264 ; del Val González de la Peña, Mujer y cultura escrita : Del mito al siglo XXI, Gijón, 2005, p. 38 ; Bagnall, Egypt in the Byzantine World, 300-700, Cambridge, 2007, p. 281 ; James in Evans & Obbink, The language of the papyri, Oxford, 2010, p. 153.
 
 
►  Source : Papyrus from Syene ( P. Lond. V, 1727 = Sel. Pap. I, 86 ).