| LAUDATIO
FUNEBRIS QUAE DICITUR TURIAE Funeral eulogy for a husband to his wife ( 8-2 BC ) |
|
CIL VI, n. 41062 ( Epigraphik Datenbank Clauss/Slaby ). |
|
u]xoris
/ [------] / [--- mo]rum probit[ate(?) ---] /rum [---] permansisti prob[a
---] / orbata es re[pente ante nuptiar]um diem
utroque pa[rente in deserta
soli]/tudine una o[ccisis per te maxu]me cum
ego in Macedo[niam provinciam issem] / vir sororis tua[e C(aius) Cluvius
in A]fricam provinciam [inulta non est relicta] / mors parentum / tanta
cum industria m[unere es p]ietatis perfuncta ef[flagitando atque] /
vindicando ut si praest[o
fu]issemus non ampliu[s potuissemus
sed] / haec habes communia cum [s]anctissima femina s[orore
tua] / quae dum agitabas ex patria domo propter custodia[m non cedisti
sumpto] / de nocentibus supplicio e vest[i]gio te in domum ma[tris meae
tulisti ubi] / adventum meum expectast[i] / temptatae deinde estis ut
testamen[tum] quo nos eramus heredes rupt[um diceretur] / coemptione
facta cum uxore ita necessario te cum universis pat[ris bonis in] /
tutelam eorum qui rem agitabant reccidisse sororem omni[no eorum bonorum]
/ fore expertem quod emancupata esset Cluvio qua mente ista acc[eperis
qua prae]/sentia animi restiteris etsi afui conpertum habeo / veritate
caussam(!) communem [t]utata es testamentum ruptum non esse ut [uterque
potius] / hereditatem teneremus quam omnia bona sola possideres certa
qui[dem sententia] / te ita patris acta defensuram ut si non optinuisses
partituram cum s[orore te adfir]/mares nec sub condicionem tutelae legitumae
venturam quoius per [legem in te ius non] / esset neque enim familia[e]
gens ulla probari poterat quae te id facere [impediret] / nam etsi patris
testamentum ruptum esset tamen iis qui intenderen[t non esse id] / ius
quia gentis eiusdem non essent / cesserunt constantiae tuae neque amplius
rem sollicitarunt quo facto [officii in patrem] / pietatis in sororem
fide[i] in nos patrocinium succeptum sola peregisti / rara sunt tam
diuturna matrimonia finita morte non divertio in[terrupta contigit]
/ nobis ut ad annum XXXXI sine offensa perduceretur utinam vetust[a
coniunctio habu]/isset mutationem vice m[e]a qua iustius erat cedere
fato maiorem / domestica bona pudici[t]iae opsequi(!) comitatis facilitatis
lanificii stud[ii religionis] / sine superstitione o[r]natus non conspicendi
cultus modici cur [memorem cur dicam de cari]/tate familiae pietate
[c]um aeque matrem meam ac tuos parentes col[ueris non alia mente] /
illi quam tuis curaveris cetera innumerabilia habueris commun[ia cum
omnibus] / matronis dignam f[a]mam colentibus propria sunt tua quae
vindico ac [paucae uxores in] / similia inciderunt ut talia paterentur
et praestarent quae rara ut essent [propitia] / fortuna cavit / omne
tuom(!) patrimonium acceptum ab parentibus communi diligentia cons[ervavimus]
/ neque enim erat adquirendi tibi cura quod totum mihi tradisti officia
[ita par]/titi sumus ut ego tu[t]elam tuae fortunae gererem ut meae
custodiam sust[ineres multa] / de hac parte omittam ne tua propria mecum
communicem satis sit [hoc] mi[hi tuis] / de sensibus [indi]casse / [liberali]tatem
tuam c[u]m plurumis(!) necessariis tum praecipue pietati praesti[tisti]
/ [--- licet qu]is alias nominaverit unam dumtaxat simillimam [tui ---]
/ [--- h]abuisti sororem tuam nam propinquas vestras d[ignas eiusmodi]
/ [--- bene]ficiis domibus vestris apud nos educavistis eadem u[t condicio]/[nes
aptas famili]ae vestrae consequi possent dotes parastis quas quid[em
a vobis] / [constitutas comm]uni consilio ego et C(aius) Cluvius excepimus
et probantes [sensus vestros] / [ne vestro patrimo]nio vos multaretis
nostram rem familiarem sub[didimus vestrae] / [nostraque bona] in dotes
dedimus quod non venditandi nostri c[aussa memoravi] / [sed ut illa
consi]lia vestra concepta pia liberalitate honori no[s duxisse consta]/[ret
exequi de nos]tris / [multa alia merit]a tua praetermittenda [mihi sunt
// [varia et ampla subsi]dia fugae meae praestitisti ornamentis / [me
instruxisti] cum omne aurum margaritaque corpori / [tuo accomodata trad]isti
mihi et subinde familia nummis fructibus / [deceptis nostrorum a]dversariorum
custodibus apsentiam(!) meam locupletasti / [publicatis bonis repet]itis(?)
quod ut conarere virtus tua te hortabatur / [mira pietas tua me m]unibat
clementia eorum contra quos ea parabas / [nihilo minus tamen v]ox tua
est firmitate animi emissa / [agmen conlectum ex repe]rtis hominibus
a Milone quoius domus emptione / [potitus eram cum ille fuisset] exul
belli civilis occasionibus inrupturum / [et direpturum --- reiecist]i
[et defe]ndisti domum nostram / [ // iure Caesar dixit tibi acceptum
esse referendu]m extare [adhuc] / me patriae redditum a se [na]m nisi
parasses quod servar[et] cavens saluti meae / inaniter opes suas pollice[re]tur
ita non minus pietati tu[a]e quam Caesari / me debeo / quid ego nunc
interiora [no]stra et recondita consilia s[e]rmonesque arcanos / eruam
ut repentinis nu[nt]iis ad praesentia et inminentia pericula evoca/tus
tuis consiliis cons[er]vatus sim ut neque audac[i]us experiri casus
/ temere passa sis et mod[es]tiora cogitanti fida receptacula pararis
/ sociosque consilioru[m t]uorum
ad me servandum delegeris
sororem / tuam et virum eius C(aium) Clu[viu]m coniuncto omnium periculo
infinita sint / si attingere coner sat [si]t mihi tibique salutariter
m[e latuisse] / acerbissumum tamen in vi[ta] mihi accidisse tua vice
fatebo[r reddito me iam] / cive patriae beneficio et
i[ud]icio apsentis(!) Caesaris Augusti
[quom abs te ---] / de restitutione mea M(arcus) L[epi]dus
conlega praesens interp[ellaretur et ad eius] / pedes prostrata humi
n[on] modo non adlevata sed tra[ducta et indignum in] / modum rapsata
livori[bus c]orporis repleta firmissimo [animo eum admone]/res edicti
Caesaris cum g[r]atulatione restitutionis me[ae atque vocibus eti]/am
contumeliosis et cr[ud]elibus exceptis volneribus
pa[lam conquereris] / ut auctor meorum peric[ul]orum notesceret quoi
noc[uit mox ea res] / quid hac virtute efficaciu[s] praebere Caesari
clementia[e locum et cum cu]/stodia spiritus mei not[a]re inportunam
crudelitatem [Lepidi firma tua] / patientia / sed quid plura parcamu[s]
orationi quae debet et potest e[sse brevis ne
maxu]/ma opera tractando pa[r]um digne peragamus quom pr[o maxumo documento]
/ meritorum tuorum oc[ulis] omnium praeferam titutulum [salutis meae]
/ pacato orbe terrarum res[titut]a re publica quieta deinde n[obis et
felicia] / tempora contingerunt fue[ru]nt optati liberi quos aliqua[mdiu
sors nobis invi]/derat si fortuna procede[re e]sset passa sollemnis
inservie[ns quid utrique no]/strum defuit procedens a[li]as spem finiebat
quid agitav[eris propterea quae]/que ingredi conata sis f[ors] sit an
in quibusdam feminis [conspicua et memorabi]/lia in te quidem minime
a[dmi]randa conlata virtutibu[s ceteris omittam] / diffidens fecunditati
tuae [et do]lens orbitate mea ne tenen[do in matrimonio] / te spem habendi
liberos [dep]onerem atque eius caussa ess[em infelix de divertio] /
elocuta es vocuamque [do]mum alterius fecunditati t[e tradituram non
alia] / mente nisi ut nota con[co]rdia nostra tu ipsa mihi di[gnam et
aptam con]/dicionem quaereres p[ara]resque ac futuros liberos t[e communes
pro]/que tuis habituram
adf[irm]ares neque patrimoni nos[tri
quod adhuc] / fuerat
commune separa[ti]onem facturam sed in eodem [arbitrio meo id] / et
si vellem tuo ministerio [fu]turum nihil seiunctum ni[hil separatum
te] / habituram sororis soc[rusve] officia pietatemque mihi d[ehinc
praestituram] / fatear necesset adeo me exa[rsi]sse ut excesserim mente
adeo [exhoruisse cona]/tus tuos ut vix redderer [mi]hi agitari divertia
inter nos [ante quam nobis] / fato dicta lex esset poss[e te a]liquid
concipere mente qua[re vivo
me desineres] / esse
mihi uxor cum paene [e]xule me vita fidissuma perman[sisses] / quae
tanta mihi fuerit cu[pid]itas aut necessitas habendi li[beros ut propterea]
/ fidem exuerem mutare[m c]erta dubiis sed quid plura [cedens mihi mansisti]
/ aput(!) me neque enim ced[er]e tibi sine dedecore meo et co[mmuni
infelici]/tate poteram / tibi vero quid memorabi[lius] quam inserviendo
mihi c[onsilium cepisse] / ut quom ex te liberos ha[b]ere non possem
per te tamen [haberem et diffi]/dentia partus tui alteriu[s c]oniugio
parares fecunditat[em] / utinam patiente utriusqu[e a]etate procedere
coniugium [potuisset donec e]/lato me maiore quod iu[sti]us erat suprema
mihi praesta[res ego enim super]/stite te excederem orbitat[e f]ilia
mihi supstituta / praecucurristi fato delegast[i] mihi luctum desiderio
tui nec libe[ros foturos me mise]/rum reliquisti flectam ego quoque
sensus meos ad iudicia tu[a] / omnia tua cogitata praescri[p]ta cedant
laudibus tuis ut sint mi[hi solacia ne nimis] / desiderem quod inmort[ali]tati
ad memoriam consecrat[um est] / fructus vitae tuae non derunt [m]ihi
occurrente fama tua firma[tus animo atque] / doctus actis tuis resistam
fo[rt]unae quae mihi non omnia erip[uit sed cum laudi]/bus crescere
tui memoriam [pas]sa est sed quod tranquilli status e[rat mihi tecum]
/ amisi quam speculatricem e[t p]ropugnatricem meorum pericul[orum cogitans
calami]/tate frangor nec permane[re] in promisso possum / naturalis
dolor extorquet const[an]tiae vires maerore mersor et quibu[s angor
luctu taedioque] / in necutro mihi consto repeten[s p]ristinos casus
meos futurosque eve[ntus cogitans con]/cido mihi tantis talibusque pr[aesi]diis
orbatus intuens famam tuam n[on tam constanter pa]/tiendo haec quam
ad desider[ium] luctumque reservatus videor / ultumum(!) huius orationis
erit omn[ia] meruisse te neque omnia contigisse
mi[hi ut praestarem] / tibi legem
habui mandata tu[a] quod extra mihi liberum fuerit pr[aestabo] / te
di Manes tui ut quietam pat[ia]ntur atque ita tueantur opto |
| |
  |