CONTRACTUS EMPHYTEUTICARIUS
     
Contract of emphyteusis ( ἐμφύτευσις )
  
( AD 527-565 )
 
 
( V. Arangio-Ruiz, Fontes iuris Romani antejustiniani, III, Firenze, 1943, pp. 367-373, n. 115 ).
  
 
Latin translation
  
 
      . . . . . . et similiter in emphyteusin dedisse quae nunc sunt in eodem (fundo) cellaria duo in eorum uisibili specie et in omni extensione, cum aditibus et exitibus et portis et fenestris, similiter emphyteuseos nomine et in possessione et omni potestate et plenissimo emphyteutico iure irreuocabiliter, ita ut possit, sicuti supra dictum est, Phoebammon clarissimus doctissimusque, aduocatus heredesque eius et successores et bonorum possessores totum praedictum solum ut supra dictum est habere cum omni suo iure totaque extensione et circuitu et insita cistera et operibus rotaque ad aquam hauriendam et bouili et omni (pertinentia?) et omnibus eius generis rebus, liceat autem eidem clarissimo et doctissimo aduocato Phoebammoni omne ius siue corporale siue incorporale ad praedictum nudum solum pertinens uindicare, (scilicet) si quam partem quodue ius a praedicto solo in interuallo temporis abscedere contigerit, id uindicare, et habere in sua possessione et potestate, ipsumque praedictum locum et cellaria quae in eo sunt in quamlibet speciem et quomodocumque transformare superque ea inaedificare (libere) et indefinite prout sibi placuerit, et siue in meliorem siue in deteriorem speciem inducere, tamquam eius loci casu in periculum suum constituto, liceat denique eidem et deserere emphyteuticarium ius ad se spectans et permutare et alii cuilibet transferre sine prohibitione et impedimento.
      Declarat uero Phoebammon clarissimus et doctissimus aduocatus sponte consentiens, sine ullo dolo uel metu uel ui uel fraude uel necessitate uel circumscriptione uel uiolentia, ualida uoluntate, recto ratiocinio, sana mente, pleno intellectu, accepisse emphyteuseos nomine a commemoratae sacrae domus persona per praedictos religiosissimos prudentissimosque uiros supra scriptum nudum solum integrum in situ quo est cum toto eius iure et in tota extensione et cum insita cisterna et operibus rotaque ad aquam hauriendam et bouili et duobus cellariis quae in eo sunt et toto eorum iure et omnibus quidem eius generis rebus : et declarat se suosque heredes et successores et bonorum possessores singulis annis daturos eiusdem sacrae domus personae per prudentissimos uiros qui ipsi quoquo tempore praesint nomine annalis canonis uel emphyteumatis eiusdem nudi soli singulos solidos et ceratia quina secundum collybum ciuitatis.
      Inuicem autem declarant neutri parti licere suprascriptam emphyteusin uiolare uel aduersus eam uenire, sed omni tempore et modo immutabilem et intactam seruari eam (oportere). Et de eo quod, hanc scripturam secundum leges cuiuslibet emphyteusis ualidam et intactam utrimque custodiens et in suprascripta emphyteusi manens, neutra pars mutuarum declarationum uim transgressura sit, Menas quidem prudentissimus generalis oeconomus et Numerius specialis oeconomus saepius commemoratae sanctae et uenerabilis domus auctores facti sunt coram imagine domini Christi et sago quo induti sunt, Phoebammon (uero aduocatus) per sanctam et consubstantialem Trinitatem et per Victoriam totius mundi domini Flauii Iustiniani perpetui Augusti imperatoris iurauit, his insuper adiectis quod, si uoluerit alterutra pars quae supra declarata sunt transgredi, nihil quidem ei talis conatus proficiat, soluat autem adimplenti parti pro solo transgressionis conatu ex pacto et stipulatione multae poenaeque nomine auri solidos triginta sex boni ponderis, ui et manu militari exigendos, nec minus post multae solutionem, si ita acciderit, quam ante huiusmodi numerationem ualida rataque intactaque futura sit praesentis emphyteuticariae scripturae uis in omnibus clausulis quae ei insunt, ubicumque exhibeatur, et insuper subeat transgressor periurii (periculum et crimen. Si tamen aliquis oeconomus) sanctae Ecclesiae transgre(di uelit quae supra declarata sunt, nullo modo ipsum) huius rei causa poenis obnoxium esse, (cum facta sit scriptura) ex ipsius fide. Et de his rebus altera pars ab altera stipulata et inuicem per stipulationem interrogata haec ita habere dare facere custodire ad finem perducere (inuicem spopondit, id est) Menas quidem prudentissimus generalis oeconomus . . . . . . . . . . . . . .
 
 
Greek text  ( Duke Data Bank of Documentary Papyri ).
  
 
-- -- -- -- -- -- -- -- -- -- καὶ ἐμπεφυτευκένα̣[ι ὁμο]ῦ̣ τὰ ὄντα [νῦ]ν̣ ἐν τῷ αὐτῷ̣ [χωρήματι] | κέλλια δύο μετὰ τῆς φαινομένης αὐτῶν ὄψ̣[εως καὶ τῆς] | καθόλου περιοχῆς, σὺν εἰσόδοις καὶ ἐξόδοις κ[αὶ] θύραις καὶ | θυρίσιν, κατ᾽ ἐμφ[υτ]εύσε̣[ως ὁμ]οῖως δίκαιον̣ καὶ ἐπὶ | κατοχῇ καὶ πάσῃ [ἐ]ξ̣[ουσίᾳ καὶ πληρ]εστάτῳ ἐμφυτευτικῷ δικαίῳ | ἀναφαιρέτως, πρὸς τῷ δύ̣ν̣α[σθα]ι, ὡς προγέγραπται, Φοβάμμωνα | τὸν λαμπρότατον κ[αὶ σο]φώτα[τον σχ]ολαστικὸν καὶ κληρονόμους | αὐτοῦ καὶ διαδόχ[ους καὶ δια]κ[ατόχους, ἔ]χει[ν ὡ]ς εἴρηται ἅπαν τὸ | προειρημένον ψιλὸν χώρημα μετὰ παντὸς αὐτοῦ τοῦ δικαίου | καὶ τῆς καθόλου περιοχῆς καὶ τῶν περιτειχισμάτων μετὰ τοῦ | ἐνόντος αὐτῷ λάκκου τε [καὶ ὑδρεύ]ματος καὶ κυκλευτηρίου κα[ὶ] | βοο̣σ̣τ̣ασίο(υ) καὶ πάσ[ης ........ καὶ τῆς] καθόλου περιοχῆς, | ἐξεῖναι δὲ τῷ αὐτῷ λαμπροτάτῳ [καὶ σο]φωτάτῳ σχολαστικῷ Φοβάμμω̣ν̣ι̣ | διεκδικεῖν   πᾶν   δίκαιον   εἴτ̣ε   σω[ματ]ικὸν   εἴτε   ἀσώματον,   προσῆ̣κ̣ο̣ν̣ | τῷ   προειρημένῳ ψιλῷ [χω]ρήματι, ε[ἰ συ]ν̣έβ̣η τι ἐν τῷ μεταξὺ χρόνῳ | ἀποσπασθῆναι εἴτε [μέρ]ος τοῦ [προ]ειρημένου ψιλοῦ χωρήματος | εἴτε δίκαιον τοῦτο ἐκδικῆσαι, καὶ ἔχειν ὑπὸ τὴν̣ ἰδίαν κατοχὴν | καὶ κτῆσιν, καὶ εἰς ἣν βούλετ̣α̣ι̣ ὄ̣ψιν καὶ εἰς ὃν βούλεται τρόπον | μετασχηματίζειν αὐτ[ὸν τὸν εἰρ]η̣[μένον] τ̣όπον καὶ τὰ ἐν αὐτῷ | κελλία, καὶ ἀνοικοδ[ομε]ῖ̣[ν αὐτὰ ....., κ]αὶ ἁπλῶς, ὅπως ἂν αὐτῷ | δόξῃ, εἴτε εἰς βελτίονα εἴτε εἰς χε̣ί̣[ρο]ν̣α ἐνεγκεῖν ὄψιν, οἷα τῆς | τοῦ αὐτοῦ τόπου τύχη[ς κιν]δυνευομ̣[ένη]ς αὐτῷ, ἐξεῖναι δὲ αὐτῷ | κα̣ὶ̣ ἐκποιεῖν τὸ ἐπ᾽ αὐτ̣[ῷ τῆ]ς ἐμφ[υτεύσ]ε̣ως δίκαιον, καὶ ἀντι-|καταλλάττειν καὶ εἰς ὃν βούλεται ἄλλον παραπέμπειν ἀκωλύτως | καὶ ἀνεμποδίστως. ἀνθ᾽’ ὁμολογεῖ δὲ καὶ Φοιβάμμων | ὁ λαμπρότατος καὶ σοφώ[τατος σχολασ]τικὸς ἑκὼν καὶ πεπεισμένος, | χωρὶς παντὸς δόλου καὶ φ[ό]β̣[ου καὶ] β̣[ίας] καὶ ἀπάτης καὶ ἀνάγκης | καὶ περιγραφῆς πάσης καὶ συναρπαγῆς, κ̣[υρί]ᾳ̣ βουλήσει καὶ ἀμετατρέπτῳ | λογισμῷ καὶ ἀμετανοή[τῳ γ]νώμῃ [ὀρθ]ῇ διανοίᾳ, ἐξειληφέναι καὶ | ἐμπ̣εφ[υτ]ε[ύ]εσ̣[θα]ι π̣[αρὰ τοῦ δι]κ̣α̣ίου [τοῦ μ]νημονευθέντος | ἁγίου οἴκου, διὰ τῶν προδηλουμένων θεοφιλεστάτων καὶ εὐλαβεστάτων | προσώπων, τὸν προδηλούμενον ψ̣[ι]λὸν τόπον ὁλόκληρον οἵας ἐστὶ | θέσεως, μετὰ παντὸς αὐτοῦ τοῦ [δικαίου] καὶ τῆς καθόλου περιοχῆς, | καὶ μετὰ τοῦ ὄντος ἐν αὐτ[ῷ λά]κκο[υ τε] καὶ ὑδρεύματος καὶ | κυκλευτηρίο(υ) καὶ βοοστασίου καὶ τῶν [ὄντ]ων ἐν αὐτῷ νῦν δύο | κελλίων καὶ παντὸς αὐτῶ[ν το]ῦ δικαί̣[ου κ]αὶ τῆς καθόλου περιοχῆς. καὶ | [ὁμ]ολογεῖ αὐτό̣[ς τ]ε̣ κ̣α̣ὶ̣ κλ̣η̣ρ̣ο̣ν̣[όμοι] αὐτοῦ [καὶ] διάδοχοι καὶ διακάτοχοι | διδόναι καθ᾽ ἕκαστον ἐνιαυτὸν τῷ δ̣[ι]καίῳ τοῦ αὐτοῦ ἁγίου οἴκου, διὰ τῶν | αὐτοῦ κατὰ καιρὸν προεστώτων εὐλαβεστάτων   ἀνδρῶν,   ὑπὲρ   ἐτησίου   ἀπο-|τάκτου   ἤτοι   ἐμφυτεύματος   τοῦ   αὐτ[οῦ   ψιλ]ο̣ῦ [χω]ρήματος, νόμισμα ἓν παρὰ κεράτια | πέντε κατὰ τὴν συναλλαγὴν τῆς πόλε̣ω̣[ς]. ὁμολ[ογο]ῦσιν δὲ οἱ ἀφ᾽ ἑκατέρου μέρους μὴ ἐξεῖναι | μηθ̣ετέρῳ μέρει ἀναπαλαῖσαι πρὸς τὴν πρ[ογεγρ]αμμένην ἐμφύτευσιν ἢ ὑπεναντίον | αὐτῆς χωρεῖν, ἀλλ᾽ ἐν παντὶ χρ̣όνῳ καὶ πᾶ̣[σι] τρόποις ἄτρωτόν τε καὶ ἀσάλευτον | [πα]ρ̣αφυλάξαι   [αὐτήν.   καὶ   ὅτι   ταύτην   τὴν ὁμολογία]ν̣ κ[ατὰ νό]μ[ους π]ά̣ση[ς] | [ἐμ]φυτεύσεως   φυλάσ[σοντες   ἑκά]σ̣τ̣[ῳ   αὐτῆς]   μ̣έρει   ἰ̣σχυρ[ὰν]   κ̣[αὶ] ἀσάλευτων, | καὶ ἐπὶ τῆς πρ̣[ο]κ̣ειμένης   ἐμφυτεύσε̣[ως   μένοντε]ς̣   οὐ   παρ[αβ]ή̣σον[τ]αι | τὴν   τῶν   αὐτῶ[ν   ἀ]μ̣οιβαίων ὁμολ[ογημάτων δύ]ν̣αμι̣[ν, οἱ ἀφ᾽ ἑ]κ̣α̣τ̣έ̣ρ̣ο̣(υ) | μέρους, Μην[ᾶ]ς μὲν ὁ εὐλαβέστατος γ̣ε̣ν̣ικ[ὸ]ς οἰκονόμος καὶ Νουμένιος ἰδικὸς | οἰκονόμος τοῦ πολλάκις εἰρημένου ἁγίο[υ] εὐκτηρίου οἴκου, διεβεβαιώσαντο | ἐν̣ώπιον τοῦ δεσπότο[υ] Χ̣[ριστ]οῦ καὶ το[ῦ π]ερικειμένου αὐτοῖ̣ς̣ σχήματος | Φοιβάμμων δ̣[έ ὁ σχολασιτκὸς ἐ[π]ωμόσα[το] τήν τε ἁγία̣ν κα[ὶ] ὁμοούσιον | Τριάδ[α, καὶ τὴν νίκην τοῦ τῆς] οἰκουμέν̣[η]ς δεσπότου Φλ(αυίου) Ἰουστινιανοῦ | τοῦ αἰωνίου αὐ[γούστ]ου αὐτοκράτορος̣, π̣ρὸς̣ [τ]ω, εἰ βουληθείη ὁπότερον παρα-|βῆναι μέρος <τὰ> π̣ρ̣[ο]δ̣ι̣[ο]μ̣ολογηθέντα, μ[ηδ]ὲ̣ν̣ μὲν ὤνασθαι ἐκ τοῦ | ἐπιχειρήματος, δώσειν̣ [δὲ τ]ῷ̣ ἐμμέν[οντ]ι μέρει ὑπὲρ μόνου τοῦ τῆς | παραβάσεως ἐ̣γχειρήματος, ἐκ συμφ[ών]ου καὶ ἐπερωτήσεως, λόγῳ | προστ̣ί̣μου καὶ π̣ο̣ι̣νῆς, ἔργῳ καὶ δυ̣[νά]μει̣ ἀπαιτούμενα, χρυσοῦ νομισμά̣τ̣ι̣α̣ | τριάκοντα ἓξ εὔσταθμ(α), πρὸς [τ]ω καὶ μετ[ὰ τ]ὴ̣ν τοῦ προστίμου ἔκτισιν | εἰ οὕτω τύχοι, καὶ πρὸ τῆς τούτου κατα[βο]λῆς, ἰσχυρὰν εἶναι ἀρραγῆ | καὶ ἀσάλευτον τὴν δύνα[μι]ν τῆς πάρ[ουσ]ης ἐμφυτευτικῆς ὁμολογίας | ἐπὶ πᾶσι τοῖς ἐμπεριεχομένοις α[ὐ]τῇ κεφαλαίοις πανταχοῦ | προφερομένην, καὶ πρὸς τω τὸν παρ̣[αβαί]νοντα ἐνέχεσθαι τῷ τῆς ἐπιο̣ρκίας̣ | [κινδύνῳ καὶ ἐγκλήματι - ca. ? - ] | [.....]ς τ̣ῆ̣ς̣ ἁ̣γ̣ί̣α̣ς ἐκκλησίας παραβ̣α[ - ca. ? - μηδέποτε] | [αὐτὸν ζη]μιώ̣μασι τούτου χάρ[ιν π]ροστριβήσ[εσθαι - ca. ? - ] | [....]ῳ πίστει αὐτοῦ. καὶ ἐπὶ τούτοις ἐπερωτ[ήσαντες ἀλλήλους οἱ ἀφ᾽ ἑκατερο(ῦ)] | [μέρου]ς καὶ ἐπερωτηθέντες παρ᾽ ἀλλήλω[ν ταῦθ᾽ οὕτως ἔχειν διδόναι] | [ποιεῖν] φ[υλάτ]τειν εἰς πέρας ἄγειν [ὡμολογήσαμεν - ca. ? - ] | [ - ca. 15 - ]. Μηνᾶς μὲν ὁ ε[ὐλαβέστατος γενικὸς οἰκονόμος] -- -- -- -- -- -- -- -- -- --
 

 
►  Bibliography
 
 
Maspero, Catalogue général des antiquités égyptiennes du Musée du Caire : Papyrus grecs d'époque byzantine, III, Cairo, 1916, n. 67299 ; Bell, Greek papyri in the British Museum : Catalogue, with texts, V, London, 1917, p. 24 ; Arangio-Ruiz, Aegyptus, 1, 1920, pp. 22-27 ; Lewald, ZSS, 41, 1920, p. 313 ; Meyer, ZVRW, 39, 1921, p. 266 ; Czyhlarz, Lehrbuch der Institutionen des römischen Rechtes, Wien, 1924, p. 166 ; Seidl, Der Eid im roemisch-aegyptischen Provinzialrecht, II, München, 1935, pp. 10 and 41 ; Comfort, Aegyptus, 17, 1937, pp. 15-17 ; Norberg, Eranos, 35, 1937, p. 107 ; Kübler, ZSS, 59, 1939, p. 564 ; Warren & Hunt, The Warren papyri (P. Warren), Leiden, 1941, p. 12 ; Arangio-Ruiz, FIRA III, Firenze, 1943, pp. 367-373, n. 115 and p. 161 ; Vogt, Das Erbbaurecht des klassischen römischen Rechts, Marburg, 1950, pp. 10, 53 and 66 ; Wenger, Die Quellen des römischen Rechts, Wien, 1953, p. 775 ; Claus, Ho scholastikos : Inaugural-Dissertation zur Erlangung der Doktorwurde einer Hohen Rechtswissenschaftlichen Fakultat der Universitat zu Köln, Köln, 1965, p. 79 ; Numelin, Native contacts and diplomacy : The history of intertribal relations in Australia and Oceania, Helsinki, 1968, p. 91 ; Hazard & Wagner, Legal thought in the United States of America under contemporary pressures, Brussel, 1970, p. 52 ; Wolff, ZSS, 91, 1974, p. 80 ; Kaser, Das Römische Privatrecht, II, München, 1975, pp. 245 and 307 ; Sitzia, Studi sulla superficie in epoca giustinianea, Milano, 1979, p. 73 ; ZPE, 45, 1982, p. 211 ; Oleson, Greek and Roman mechanical water-lifting devices : The history of a technology, Toronto, 1984, pp. 136 and 144 ; Travaux et mémoires, 9, 1985, p. 8 ; Jördens, Vertragliche Regelungen von Arbeiten im späten griechischsprachigen Ägypten, Heidelberg, 1990, p. 40 ; Gagos & van Minnen, Settling a dispute : Toward a legal anthropology of late antique Egypt, Ann Arbor, 1994, p. 112 ; Maresch, Nomisma und nomismatia : Beiträge zur Geldgeschichte Ägyptens im 6. Jahrhundert n. Chr., Opladen, 1994, p. 13 ; Pestman & Rupprecht, Berichtigungsliste der griechischen Papyrusurkunden aus Aegypten, X, Leiden, 1998, p. 35 ; Thomas & Hero, Byzantine monastic foundation documents : A complete translation of the surviving founders' typika and testaments, Washington, 2000, p. 58 ; Buchholz, Roomalaista oikeutta kreikaksi 500-luvun Palestiinassa, Helsinki, 2004, p. 48 ; Banaji, Agrarian change in late antiquity : Gold, labour, and aristocratic dominance, Oxford, 2007, p. 95 ; Wessely & Tost, Griechische Papyrusurkunden kleineren Formats, Neuedition : SPP III², 1-118 : Quittungen, Lieferungskäufe und Darlehen, Wien, 2007, p. XLII ; Gascou, Fiscalité et société en égypte byzantine, Paris, 2008, pp. 123 and 129 ; Mathisen & Shanzer, Romans, barbarians, and the transformation of the Roman world : Cultural interaction and the creation of identity in late antiquity, Farnham-Burlington, 2011, p. 261.
 
 
►  Source : Papyrus from Antinoopolis ( P. Cair. Masp. III, 67299 ).