Collector ex autopractorum fundis constituitur ( Arangio-Ruiz )

COLLECTOR EX AUTOPRACTORUM FUNDIS CONSTITUITUR

Contract of a farm steward

( May 24, AD 583 )

( V. Arangio-Ruiz, Fontes iuris Romani antejustiniani, III, Firenze, 1943, pp. 492-497, n. 161 ).

Latin translation

Regni sacratissimi et piissimi domini nostri maximi benefici Flauii Tiberii Mauricii perpetui Augusti et imperatoris anno I, post consulatum diuinae memoriae quondam domini nostri Tiberii Constantini anno V, mense Pachon XXIX, indictione prima.

Splendidissimis heredibus gloriosae memoriae Apionis quondam protopatricii, etiamnunc agrorum dominis constitutis in illustri Oxyrhynchitarum ciuitate, per Menam domesticum stipulantem et dominis suis splendidis uiris suprascriptis actionem et obligationem adquirentem, Serenus diaconus sanctae ecclesiae, beatae memoriae Apollotis filius, cum fideiussore qui pro eo se obligat dum suscipit curam quae ei committitur possessionum infra demonstratarum et locorum circa eas sitorum me Victore iurisperito, beatae memoriae Iohannis filio, uterque inferius subscribens propriis litteris eademque ciuitate oriundus, salutem.

Declaro ego principalis reus Serenus diaconus conuenisse me spontaneo intellectu et libera uoluntate cum splendore uestro per homines ad eum pertinentes pro tempore unius anni, in quo computanda erunt et reliqua aureorum tributorum primae indictionis et fructus et tributa aurea et frumentaria cum Deo futurae indictionis secundae, personam curatoris uel collectoris splendoris uestri uice me sustenturum in administratione possessionis Matrei eorumque agrorum qui et in uicis Episemo et Adaeo et circa eosdem ad uos spectant, et ex rerum creditarum libris a uenerabilibus illustris domus chartulariis mihi praestandis exactionem facturum colonorum, siue possessioni siue uicis suprascriptis siue agris circa uicos sitis adscripti sint, usque dum omnia exigam et splendori uestro uel hominibus ad eum pertinentibus reddam, scilicet frumentum quidem publico illustris domus nautae, aurea uero tributa clarissimo eiusdem illustris domus argentario, secundum solutionis praecepta per me tradenda singulis colonis ad suprascriptam collectionem pertinentibus, omni diligentia et peritia in exigendo adhibita. Si autem acciderit ut aliquid reliqui fiat in possessionibus suprascriptis, hoc me deducturum esse splendoremque uestrum sibi adscripturum in rationibus ad me pertinentibus : reditus uero omnes extra colonorum tributa uenientes integros me computaturum et exacturum et in praedictam dominicam rationem redditurum. Item declaro computaturum me esse splendori uestro pro concesso in mensura usu centenarum artabarum quindenas. Praeterea pactus sum et promitto illustri domui splendoris uestri dare duodecim Alexandreae solidos quos dari consueuit pro cura suprascripta, idem salarium ipse recepturus quod praecedens collector recipiebat. Rationes autem totius exactionis meae et introitus et exitus dabo et, si reliquator ex rationibus apparuerim, damnum resarciam secundum quod ex codicillis meis suprascriptis patebit.

Insuper declaro ego Victor fideiussor spondere et fideiubere pro suprascripto Sereno diacono curatore, qui det et compleat quae ad exactionem suam pertinuerint, et si reliquator apparuerit ex pittaciis suis, ex propriis et domesticis bonis meis soluturum me esse et indemnem facturum splendorem uestrum, beneficio fideiussorum renuntians, aliter atque in Nouella constitutione de fideiussoribus et mandatoribus promulgatae sancitur.

Ambo autem pignerauimus huius contractus nomine omnia bona nostra praesentia et futura, specialiter et generaliter, pignoris ratione et hypothecae iure. Ratus contractus, et interrogati spopondimus.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Per me Papnuthin . . . . . tabularium completa (scriptura) est.

† Contractus Sereni prudentissimi diaconi beati Apollô filii cum fideiussore diserto uiro Victore iurisperito de administratione possessionis Matrei.

Greek text ( Duke Data Bank of Documentary Papyri ).

[† βασιλείας τοῦ θειοτάτου καὶ εὐσεβεστάτου ἡμῶν δεσπότου μεγίστου εὐεργέτου Φλαουίου] | Τιβερίου Μαυρικίου το[ῦ α]ἰωνίο[υ] Αὐγούστου καὶ Αὐτοκράτορος ἔτους α, μετὰ τὴν ὑπατίαν τοῦ τῆς | θείας λήξεω[ς] γενομένου ἡμ[ῶ]ν δεσπότου Τιβερίου Κωνσταντίνου ἔτους ε, Παχὼν κθ, ἰνδ(ικτίονος) πρώτης. | τοῖς ὑπερφυεστάτοις κληρονόμοις τοῦ {τῆς} ἐν εὐκλεεῖ τῇ μνήμῃ Ἀπίωνος γενομένου | πρωτοπατρικίου, γεουχοῦσιν καὶ ἐνταῦθα τῇ λαμπρᾷ Ὀξυρυγχιτῶν πόλει, διὰ Μηνᾶ οἰκέτου, | τοῦ ἐπερωτῶντος κ[α]ὶ προσπορίζοντος τοῖς ἰδίοις δεσπόταις τοῖς αὐτοῖς πανευφήμοις ἀνδράσιν | τὴν ἀγωγὴν καὶ ἐνοχὴν, Σερῆνος διάκονος τῆς ἁγίας ἐκκλησίας, υἱὸς τοῦ μακαρίου | Ἀπολλώ, μετ᾽ ἐγγυη[τοῦ] τοῦ καὶ ἀναδεχομένου [α]ὐτὸν εἰς ἣν ποιεῖται ὑποδοχὴν τῆς καταπιστευομ[έ]νης | αὐτῷ προνοησίας τῶν ἑ[ξ]ῆς δηλουμένων κτημάτων καὶ ἐξωτικῶν αὐτῶν τόπων, ἐμοῦ | Βίκτορος νομικαρίου, υἱοῦ τοῦ μακαρίου Ἰωάννου, ἑξῆς ὑπογράφοντες ἰδίοις γράμμασιν, ἀμφότεροι | ὁρμώμενοι ἀπὸ τῆς αὐτῆς πόλεως, χαίρειν. ὁμολογῶ ἐγὼ ὁ πρωτότυπος Σερῆνος διάκονος, | ἑκουσίᾳ γνώμῃ καὶ αὐθαιρέτῳ προαιρέσει συντεθεῖσθαί με πρὸς τὴν ὑμῶν ὑπερφύειαν διὰ τῶν αὐτῇ | προσκόντων ἐπὶ ἕνα ἐνιαυτόν, λογιζόμενον ἀπὸ λοιπάδος χρυσικῶν τῆς παρούσης πρώτης ἰνδ(ικτίονος) | καὶ καρπῶν καὶ χρυσικῶν καὶ προσόδων τῆς σὺν θεῷ δευτέρας ἐπινεμήσεως, ἐπὶ τῷ με τὴν | χώραν τοῦ προνοητοῦ ἤτοι ὑποδέκτου ἀποπληρῶσαι παρ᾽ αὐτῇ ἐμ προστασίᾳ κτήματος Ματρέου | καὶ τῶν ἐν ταῖς κώμης Ἐπισήμου καὶ Ἀδαίου καὶ τῶν ἐξωτικῶν αὐτῶν τόπων τῶν διαφερόντων | τῇ ὑμῶν ὑπερφυείᾳ, καὶ κατὰ τὸ παρεχόμενόν μοι ἀπαιτήσιμον παρὰ τῶν αἰδεσίμων χαρτουλαρίων | τοῦ ἐνδόξου αὐτῆς οἴκου τὴν μεθοδίαν τρέψαι κατὰ τῶν ὑπευθύνων γεωργῶν κτηματικῶν τε | καὶ κωμητικῶν καὶ ἐξωτικῶν, εἰς τὸ πάντα εἰσπρᾶξαι καὶ καταβαλεῖν ἐπὶ τὴν ὑμῶν ὑπερφ(ύειαν) | ἤτοι ἐπὶ τοὺς αὐτῇ προσήκοντας, τοῦτ᾽ ἔστιν, τὸν μὲν σῖτον ἐ[π]ὶ [τ]ὸν δημόσιον ναύτην τοῦ | ἐνδόξου αὐτῆς οἴκου, τὸ δὲ χρυσικὸν ἐπὶ τὸν λαμπρότατον τραπεζίτην τοῦ αὐτοῦ ἐνδόξου | οἴκου, ἀκολούθως τοῖς ἐμοῖς ἐνταγίοις τοῖς ἐκδιδομένοις παρ᾽ ἐμοῦ πᾶσιν τοῖς ὑπευθύνοις | γεωργοῖς ταύτης τῆς προνοησίας, καὶ μετὰ τὴν γινομένην παρ᾽ ἐμοῦ σπουδὴν καὶ ἣν | ἐ[ν]δείκνυμι μεθοδίαν περὶ τὴν εἴσπραξιν. εἰ δὲ συμβῇ τι ἔχθεσιν γενέσθαι ἐν τοῖς | προγεγραμμένοις κτήμασιν, ἐμὲ ταύτην ἀποσυμβιβάσαι τὴν δὲ ὑμῶν ὑπερφύειαν | ταύτην ἑαυτῇ καταλογίσασθαι ἐν τοῖς ἐμοῖς λόγοις· τὰ δὲ ἐξωτικὰ πάντα ἐμὲ εἰς πλῆρες | λημματίσαι καὶ εἰσπρᾶξαι καὶ εἰσενεγκεῖν τῷ εἰρημένῳ γεουχικῷ λόγῳ. προσομολογῶ δὲ | λημματίσαι τῇ ὑμῶν ὑπερφυείᾳ ὑπὲρ παραμυθείας τοῦ παραλημπτικοῦ μέτρου τῶν ἀρταβῶν | ἑκατὸν ἀρτάβας δέκα πέντε . πρὸς δὲ τούτοις συνεθέμην καὶ ὡμολόγησα διδόναι τῷ ἐνδόξῳ | οἴκῳ τῆς ὑμῶν ὑπερφυείας καὶ τὰ δώδεκα νομίσματα’ Ἀλεξανδρείας τὰ ἐξ ἔθους παρεχόμενα | ὑπὲρ παραμυθείας τῆς αὐτῆς προνοησίας, καὶ δέξασθαί με τὸ ἐμὸν ὀψώνιον κατὰ μίμησιν | τοῦ πρὸ ἐμοῦ προνοητοῦ. δώσω δὲ τοὺς λόγους πάσης τῆς ἐμῆς ὑποδοχῆς τοῦ τε λήμματος | καὶ ἀναλώματος, καὶ τὰ ἀπὸ τῶν λογοθεσιῶν ἀποπληρώσω, εἰ λοιπαδάριος φανείην | ἀκολούθως ὡς εἴρηται τοῖς ἐμοῖς ἐνταγίοις. προσομολογῶ δὲ κἀγὼ Βίκτωρ ὁ ἐγ’γυητὴς | ἐγ’γυᾶσθαι καὶ ἀναδέχεσθαι τὸν προγεγραμμένον Σερῆνον διάκον[ο]ν προνοητὴν διδούντα | πληροῦντα τὰ τῆς αὐτοῦ ὑποδοχῆς, καὶ εἰ λοιπαδάριος φανείη ἀκολούθως τῆς αὐτοῦ πιτ’τακίοις | οἴκοθεν καὶ ἐξ ἰδίων μου διδόναι καὶ πληρῶσαι τὴν ὑ#μῶν ὑπερφ(ύειαν), ἀποταττόμενος | τῷ προνομίῳ τῶν ἐγ’γυητῶν, διαφερόντως δὲ τῇ νεαρᾷ διατάξει τῇ περὶ ἐγ’γυητῶν | καὶ ἀντιφωνητῶν ἐκφωνηθείσῃ. καὶ ὑπεθέμεθα ἀμφότεροι εἰς τὸ δίκαιον τούτου | τοῦ συναλλάγμ(ατος) πάντα τὰ ὑπάρχοντα καὶ ὑπάρξοντα ἰδικῶς καὶ γενικῶς, | ἐνεχύρου λόγῳ καὶ ὑποθήκης δικαίῳ. κύρ(ιον) τὸ συνάλλαγμ(α) δισ’σ(ὸν) γραφ(ὲν), καὶ ἐπερ(ωτηθέντες) ὡμολ(ογήσαμεν). † | (hand 2) † Σερῆνος διάκ(ονος), υἱὸς τοῦ μακαρ(ίου) Ἀπολλώ, ὁ προγεγραμμένος, πεποίημαι τοῦτου τὸ συνάλλαγμα | τῆς προγεγραμμένης προνοησίας κτήματος Ματρέυ καὶ τῶν ἐν τε͂ς κώμης Ἐπισύμου | καὶ Ἀδευ καὶ τῶν ἐξωτικῶν τώπων, καὶ ἀποδώσω τοὺς λόγους μου, καὶ στοιχῖ μοι πάντα | τὰ ἐν αὐτῷ ὁς πρόκ(ειται), ὑπογράψας χειρεὶ ἐμοῖ ἀπέλησα. (hand 3) † Βίκτωρ νομικάρ(ιος), υἱὸς τοῦ μακαρ(ίου) | Ἰωάννου, ὁ προγεγραμμέ(νος), ἕπομαι καὶ ἀναδέχομαι τὸν προγεγραμμέ(νον) εὐλαβέστ(ατον) | Σερῆνον διάκ(ονον) καὶ προνοητὴν ἐν τουτο το συναλλάγμα(τι), καὶ συμφονῖ μοι πάντα ὡς πρόκ(ειται). | ὑπέγραψα χειρεὶ ἐμοῖ, ἀπέλυσα. † | (hand 1) † δι᾽ ἐμοῦ Παπνουθίου συμβολαιογράφ(ου) ἐτελειώθη. | † di em(u) Papnutiu ... ṣum(bolaeografu) etelioth(e). |

† συνάλ(λαγμα) Σερήνου τοῦ εὐλαβ(εστάτου) διακ(όνου) υἱο[ῦ] τ[οῦ] μακαρ(ίου) Ἀπολλώ, | μετ᾽ ἐγγυητοῦ τοῦ θαυμ(ασιωτάτου) Βίκτορος νομικαρ(ίου), προστασ(ίας) κτήμ(ατος) Ματρέου.

► Bibliography

Grenfell & Hunt, The Oxyrhynchus Papyri, I, London, 1898, n. 136 ; Grenfell & Hunt, The Amherst Papyri, Being an Account of the Greek Papyri in the Collection of the Right Hon. Lord Amherst of Hackney, F.S.A. at Didlington Hall, Norfolk, II, London, 1901, pp. 182 and 185 ; Wenger, Die Stellvertretung im Rechte der Papyri, Leipzig, 1906, pp. 264 ss. ; Helbing, Grammatik der Septuaginta : Laut- und Wortlehre, Göttingen, 1907, p. 129 ; Gelzer, Studien zur byzantinischen Verwaltung Aegyptens, Leipzig, 1909, p. 87 ; Hohmann, Zur Chronologie der Papyrusurkunden (Römische Kaiserzeit), Berlin, 1911, pp. 20, 26 and 42 ; Schwarz, Hypothek und hypallagma, Leipzig-Berlin, 1911, p. 49 ; Wilcken, Grundzüge und Chrestomathie der Papyruskunde, Leipzig-Berlin, 1912, Chrest., n. 383 ; Rouillard, L'administration civile de l'Égypte byzantine, Paris, 1928, pp. 98 ss. ; The Journal of Egyptian Archaeology, 14, 1928, p. 35 ; Moulton & Milligan, The vocabulary of the Greek Testament illustrated from the papyri and other non-literary sources, London, 1930, p. 380 ; Hardy, The Large Estates of Byzantine Egypt, New York, 1931, pp. 80 ss. ; Manteuffel, Zawadowski & Rozenberg, Papyri Varsovienses, Warszawa, 1935, p. 46 ; Arangio-Ruiz, FIRA III, Firenze, 1943, pp. 492-497, n. 161 ; Montevecchi, Contratti di lavoro e di servizio dell'Egitto greco, romano e bizantino, Milano, 1950, pp. 89-91 ; Modrzejewski, JJP, 7-8, 1953-54, p. 218 ; Wenger, Die Quellen des römischen Rechts, Wien, 1953, p. 652 ; Rees, Papyri from Hermopolis and other documents of the Byzantine period, London, 1964, p. 60 ; CdE, 40, 1965, p. 478 ; Wagner, Voraussetzungen, Vorstufen und Anfänge der römischen Generalverpfändung, Marburg, 1968, p. 6 ; Edwards, The Cambridge Ancient History, XIV, 1970, p. 630 ; Hazard & Wagner, Legal thought in the United States of America under contemporary pressures, Brussel, 1970, pp. 51-52 ; Akten des XIII. Internationalen Papyrologenkongress (Marbourg-sur-Lahn, 1971), München, 1974, p. 33 ; Wagner, Die Entwicklung der Legalhypotheken am Schuldnervermögen im römischen Recht, Köln, 1974, pp. 42-43 and 45 ; Wolff, ZSS, 91, 1974, p. 77 ; Papyri greek & egyptian : Edited by various hands in honour of Eric Gardner Turner on the occasion of his seventieth birthday (P. Turner), London, 1981, p. 198 ; Carrié, Opus, 2, 1983, p. 231 ; Amelotti & Migliardi, Legum Iustiniani Imperatoris Vocabularium, Milano, 1985, p. 69, n. 23 ; Gascou, Travaux et mémoires, 9, 1985, pp. 17-18 and 68 ; Diethart & Worp, Notarsunterschriften im Byzantinischen Ägypten, Wien, 1986, Tafel 45 ; Hagedorn, Die Papyri der Bayerischen Staatsbibliothek München, I, Stuttgart, 1986, p. 165 ; Pintaudi, Dostálová & Vidman, Papyri Graecae Wessely Pragenses, I, Firenze, 1988, p. 132 ; Wieacker, Römische Rechtsgeschichte, I, München, 1988, p. 81 ; Jördens, Vertragliche Regelungen von Arbeiten im späten griechischsprachigen Ägypten, Heidelberg, 1990, pp. 152, 159 and 167 ; Jördens, ZPE, 84, 1990, p. 51 ; Beaucamp, Le statut de la femme à Byzance (4e-7e siècle), II, Paris, 1992, pp. 43-44 ; MacCoull, Byzantion, 62, 1992, p. 387 ; Pestman & Rupprecht, Berichtigungsliste der griechischen Papyrusurkunden aus Aegypten, VIII, Leiden, 1992, p. 232 / X, p. 135 ; Mandilaras, P. Sta Xyla : The Byzantine papyri of the Greek Papyrological Society, Athens, 1993, pp. 27, 42 and 64 ; Maresch, Nomisma und nomismatia : Beiträge zur Geldgeschichte Ägyptens im 6. Jahrhundert n.Chr., Opladen, 1994, p. 84 ; Syrcou, APF, 42, 1996, p. 96 ; Atti dell'Accademia romanistica costantiniana, 12, 1998, p. 92 ; Bodson, Arctos, 32, 1998, p. 65 ; Tyche, 14, 1999, p. 159 ; Mazza, L'Archivio degli Apioni : Terra, lavoro e proprietà senatoria nell'Egitto tardoantico, Bari, 2001, pp. 64, 91 and 137 ; Palme, Wiener Papyri als Festgabe zum 60. Geburtstag von Hermann Harrauer (P. Harrauer), Wien, 2001, pp. 191 and 194 ; Mazza in Melaerts & Mooren, Le rôle et le statut de la femme en Égypte hellénistique, romaine et byzantine, Leuven, 2002, p. 198 ; Mitthof, Griechische Texte XVI, Neue Dokumente aus dem römischen und spätantiken Ägypten zu Verwaltung und Reichsgeschichte, Wien, 2002, p. 215 ; Bagnall & Worp, The Chronological Systems of Byzantine Egypt, 2nd ed., Zutphen, 2004, pp. 95 and 119 ; Bornet et al., Griechische Texte XVIII, Wien, 2004, pp. 63 and 91 ; Wickham, Framing the Early Middle Ages : Europe and the Mediterranean 400-800, Oxford, 2005, pp. 246 and 269 ; Azzarello, ZPE, 155, 2006, p. 227 ; Jördens, Wirtschaft und Gesellschaft im spätantiken Ägypten : Kleine Schriften Itzhak F. Fikhman, Stuttgart, 2006, pp. 156, 192, 197, 227, 240 and 266 ; Sarris, Economy and society in the age of Justinian, Cambridge, 2006, pp. 53-54 and 77 ; Armoni et al., Kölner Papyri (P. Köln XI), Paderborn, 2007, p. 243 ; Bagnall, Egypt in the Byzantine World, 300-700, Cambridge, 2007, p. 298 ; Delattre, BASP, 44, 2007, pp. 78 ss. ; Gascou, Fiscalité et société en Égypte byzantine, Paris, 2008, pp. 64, 139 and 192 ; Wickham, Una historia nueva de la Alta Edad Media : Europa y el mundo mediterráneo, 400-800, Barcelona, 2009, p. 1248 ; Pintaudi, Ulrich Wilcken, Fondamenti della papirologia, Bari, 2010, p. 293.

► Source : Papyrus from Oxyrhynchus ( P. Oxy. I, 136 = W. Chr. 383 ).