COGNITIO CAESARIS AUGUSTI DE CAEDE CNIDI FACTA
     
Letter of Augustus on a lawsuit appealed from Cnidos
  
( 6 BC )
 
 
( V. Arangio-Ruiz, Fontes iuris Romani antejustiniani, III, Firenze, 1943, pp. 582-585, n. 185 ).
  
 
Latin translation
  
 
      Imperator Caesar diui filius Augustus, pontifex maximus, consul designatus XII, tribuniciae potestatis XVIII, Cnidiorum magistratibus ordini populo salutem.
      Legati uestri Dionysius et Dionysius alter, Dionysii filius, Romae me adierunt et decretum (ciuitatis uestrae) exhibentes Eubulum Anaxandridae filium, iam defunctum, et Trypheram uxorem eius superstitem de caede Eubuli, Chrysippi filii, accusauerunt. Ego, cum Gallo Asinio amico meo mandauissem ut seruos ad hanc causam pertinentes per quaestionem interrogaret, satis compertum habui Philinum Chrysippi filium tribus noctibus continuis domum Eubuli et Trypherae aggressum esse cum iniuria et genere quodam obsidionis, tertia autem nocte secum adduxisse Eubulum fratrem ; Eubulum autem et Trypheram, aedium dominos, cum neque Philini animum conciliantes neque obsidionibus resistentes securitatem domi obtinere potuissent, cuidam seruorum praecepisse non iam ut atrociter occideret, quod aliquis ex non iniusta ira praeferre potuit, sed ut excrementis iniectis repelleret : at seruum uel sponte uel imprudentem (ipse enim negare perseuerauit) una cum excrementis uas ita iecisse, ut Eubulum, cui iustius quam fratri parcendum fuit, mortifere uulneraret. Quae testimonia uobis perferenda curaui. Mirarer quantopere timuerint rei quaestionem seruorum per uos habendam, nisi ipsi uisi essetis fortiter aduersus reos acerbi et contra rationem seueri, non in eos irati, qui omnia pati meruerunt, quippe qui ter nocta alienam domum iniuria et ui aggressi sint et communem uestrum omnium securitatem sustulerint, sed in eos qui uel iniuriam repellentes aduersum quidem casum passi sunt, iniuste uero nihil fecerunt. Sed nunc recte mihi uidemini facturi sententiam meam de hac re sequentes et hanc epistulam in publica uestra monumenta recipientes.
      Valete.
 
 
Greek text  ( Hiller von Gaertringen, IG XII, 3, n. 174 ).
  
 
      ————————————————————————————————————————————————
      Αὐτοκράτωρ Καῖσαρ θεοῦ υἱὸς Σεβαστὸς ἀρχιερεὺς | ὕπατος τὸ δωδέκατον ἀποδεδειγμένος | καὶ δημαρχικῆς ἐξουσίας τὸ ὀκτω{ι}καιδέκατον {ὀκτωκαιδέκατον} | Κνιδίων ἄρχουσι βουλῆι δήμωι χαίρειν.
      οἱ πρέσ-||βεις ὑμῶν Διονύσιος βʹ καὶ Διονύσιος βʹ τοῦ Διονυ-|σίου ἐνέτυχον ἐν Ῥώμῃ μοι καὶ τὸ ψήφισμα ἀποδόντες | κατηγόρησαν Εὐβούλου μὲν τοῦ Ἀναξανδρίδα τεθνει-|ῶτος ἤδη{ι}, Τρυφέρας δὲ τῆς γωναικὸς αὐτοῦ παρούσης | περὶ τοῦ θανάτου τοῦ Εὐβούλου τοῦ Χρυσίππου. ἐγὼ || δὲ ἐξετάσαι προστάξας Γάλλωι Ἀσινίωι τῶι ἐμῶι φίλωι | τῶν οἰκετῶν τοὺς ἐνφερομένους τῆι αἰτίᾳ διὰ βα-|σάνων  ἔγνων Φιλεῖνον τὸν Χρυσίππου τρεῖς νύ-|κτας συνεχῶς ἐπεληλυθότα τῆι οἰκίᾳ τῆι Εὐβού-|λου καὶ Τρυφέρας μεθ’ ὕβρεως καὶ τρόπωι τινὶ πολι-||ορκίας, τῆι τρίτηι δὲ συνεπη{ι}γμένον {συνεπηγμένον} καὶ τὸν ἀδελ-|φὸν Εὔβουλον· τοὺς δὲ τῆς οἰκίας δεσπότας Εὔβου-|λον καὶ Τρυφέραν, ὡς οὔτε χρηματίζοντες πρὸς | τὸν Φιλεῖνον  οὔτε  ἀντιφραττόμενοι  ταῖς  προσ-|βολαῖς  ἀσφαλείας  ἐν τῆι ἑαυτῶν οἰκίᾳ τυχεῖν ἡδύναν-||το, προστεταχχότας ἑνὶ τῶν οἰκετῶν οὐκ ἀποκτεῖ-|ναι, ὡ[ς] ἴσως ἄν τις ὑπ’ ὀργῆς οὐ[κ] ἀδίκου προήχθη{ι}, ἀλ-|λὰ ἀνεῖρξαι κατασκεδάσαντα τὰ κόπρια αὐτῶν· τὸν | δὲ οἰκέτην σὺν τοῖς καταχεομένοις εἴτε ἑκόντα | εἴτε ἄκοντα — αὐτὸς μὲν γὰρ ἐνέμεινεν ἀρνούμενο[ς] — || ἀφεῖναι τὴν γάστραν, [κα]ὶ τὸν Εὔβουλον ὑποπεσεῖν, δικαιό-|τερον ἂν σωθέντα τἀ{ι}δελφοῦ {τἀδελφοῦ}. πέπονφα δὲ ὑμεῖν καὶ α[ὐ]-|τὰς τὰς ἀνακρίσεις. ἐθαύμαζον δ’ ἄν, πῶς εἰς τόσον | ἔδεισαν τὴν παρ’ ὑμεῖν ἐξετασίαν τῶν δούλων οἱ φ[εύ]-|γοντες τὴν δίκην, εἰ μή ποι σφόδρα αὐτοῖς ἐδόξ[ατε] || χαλεποὶ γεγονέναι καὶ πρὸς τὰ ἐναντία μισοπόνη[ροι], | μὴ κατὰ τῶν ἀξίων πᾶν ὁτιοῦν παθεῖν ἐπ’ ἀλλο[τρίαν] | οἰκίαν νύκτωρ μεθ’ ὕβρεως καὶ βίας τρὶς ἐπεληλυ[θό]-|των καὶ τὴν κοινὴν  ἁπάντων  ὑμῶν  ἀσφάλεια[ν  ἀφαι]-|ρούντων  ἀγαωιχτοῦντες,  ἀλλὰ κατὰ τῶν καὶ ἡ[νίκ’ ἠ]-||μύνοντο ἠτυχηκότων, ἠδικηκότων δὲ οὐδ’ ἔστ[ιν ὅτι]. | ἀλλὰ νῦν ὀρθῶς ἄν μοι δοκεῖτε ποιῆσαι τῆι ἐμῆι [περὶ(?) τού]-|των γνώ{ι}μηι {γνώμηι} προνοήσαντες καὶ τὰ ἐν τοῖς δημ[οσίοις] | ὑμῶν ὁμολογεῖν γράμματα. ἔρρωσθε.
 

 
►  Bibliography
 
 
Boeckh et al., Corpus Inscriptionum Graecarum, Berlin, 1828-77, n. 2493 ; Osann, Sylloge Inscriptionum Antiquarum Graecarum et Latinarum, Leipzig, 1834, p. 394, XXX ; Ross, Inscriptiones Graecae Ineditae, Berlin, 1845, n. 312 ; Nauck, Philologus, 9, 1854, pp. 168-172 ; Dubois, BCH, 7, 1883, pp. 62-67  ; Mommsen, Römische Geschichte, V, Berlin, 1885, p. 325, n. 1 ; Mommsen, Römisches Staatsrecht, II, 2, Berlin, 1888, pp. 959, n. 1, and p. 967, n. 1 ; Viereck, Sermo Graecus, Göttingen, 1888, pp. 9-11, IX ; Mitteis, Reichsrecht und Volksrecht in den östlichen Provinzen des römischen Kaiserreichs, Leipzig, 1891, p. 88, n. 3 a ; Dittenberger, Sylloge inscriptionum graecarum, 2nd ed., Leipzig, 1898-1901, n. 356 ; Hiller von Gaertringen, Inscriptiones Graecae, XII, 3, Berlin, 1898, n. 174 ; von Wilamowitz-Moellendorf, Griechisches Lesebuch, Berlin, 1902, I, 2, pp. 394-395 / II, 2, pp. 257-258 ; Chapot, La province romaine proconsulaire d'Asie depuis ses origines jusqu'à la fin du Haut-Empire, Paris, 1904, pp. 126-128 ; Mommsen, Römische Geschichte, V, Berlin, 1904, p. 325, n. 1 ; Ferrero, Grandezza e decadenza di Roma, V, Milano, 1907, p. 201 ; Ferrero, The Greatness and Decline of Rome, V, New York, 1909, p. 251 ; Dittenberger et al., Sylloge inscriptionum Graecarum, 3rd ed., Leipzig, 1915-24, n. 780 ; Helbing, Auswahl aus griechischen Inschriften, Berlin, 1915, n. 8 ; Abbott & Johnson, Municipal Administration in the Roman Empire, Princeton, 1926, pp. 333-334, n. 36 ; Cagnat, Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes, IV, París, 1927, n. 1031 ; Dessau, Geschichte der römischen Kaiserzeit, II, 2, Berlin, 1930, pp. 596-597 ; Volkmann, Zur Rechtsprechung im Prinzipat des Augustus, München, 1935, pp. 161 ss. ; Arangio-Ruiz, FIRA III, Firenze, 1943, pp. 582-585, n. 185 ; Magie, Roman Rule in Asia Minor, Princeton, 1950, I, p. 480 / II, p. 1342, n. 38 ; Ehrenberg & Jones, Documents Illustrating the Reigns of Augustus and Tiberius, Oxford, 1955, pp. 143-144, n. 312 ; Bourne, Coleman-Norton & Johnson, Ancient Roman Statutes, Austin, 1961, p. 124, n. 147 ; Malcovati, Imperatoris Caesaris Augusti Operum Fragmenta, 4th ed., Torino, 1962, pp. 47-48, LXXV ; Colin, Les villes libres de l'Orient gréco-romain et l'envoi au supplice par acclamations populaires, Brussels, 1965, pp. 87-89 ; Garnsey, JRS, 56, 1966, pp. 167 ss. ; Sherk, Greek, Roman and Byzantine Studies, 7, 1966, pp. 57-62 ; Sherk, Roman Documents from the Greek East, Baltimore, 1969, pp. 341-345, n. 67 ; Sherk, Rome and the Greek East to the death of Augustus, Cambridge, 1984, p. 133, n. 103 ; Blümel, Die Inschriften von Knidos, I, Bonn, 1992, n. 34 ; Robinson, Ancient Rome, London-New York, 1992, p. 123 ; Robinson, The Sources of Roman Law, London-New York, 1997, p. 101 ; Galsterer in Eck, Lokale Autonomie und römische Ordnungsmacht in den kaiserzeitlichen Provinzen vom 1. bis 3. Jahrhundert, München, 1999, p. 245 ; Bruun, Phoenix, 55, 2001, pp. 343-368 ; Robinson, Ancient Rome : City Planning and Administration, London-New York, 2003, pp. 106-107 ; Schuol, Augustus und die Juden : Rechtsstellung und Interessenpolitik der kleinasiatischen Diaspora, Frankfurt am Main, 2007, pp. 139 and 181.
 
 
►  Source : Marble inscription found on Astypalaea, in the Aegean Sea, before 1834.
 

English translation