| |
| ADITUS
AD CENACULA PRECARIO CONCEDITUR Contract of precaria ( AD 6th century ) |
( V. Arangio-Ruiz, Fontes iuris Romani antejustiniani, III, Firenze, 1943, pp. 350-356, n. 108 ). Latin translation |
| |
| Antica pars. |
Illa
nobilissima femina, filia beatae memoriae illius, matre illa, illa ciuitate
oriunda, infra breuiter propria manu subscribens, illi dilectae filiae
meae. |
Quae
infra scripta sunt declaro. Post mortem beatissimi patris quidem tui,
mariti uero mei illius, scriptura rerum cessionis per me facta est tibi
et fratri tuo filio autem meo illi, proprium adhuc seruans uigorem,
per quam inter nos conuenit ut usum habeam paternae domus uestrae in
huius ciuitatis regione illa sitae et omnium conclauium et stabulorum
quae circa eam sunt, immo omnium quorumlibet aedificiorum ad praedictum
beatissimum patrem uestrum illum spectantium et in eadem regione illa
sitorum, per omne uitae meae tempus, praeter duo tantummodo cenacula
ad praedictum fratrem tuum illum pertinentia et ab eodem empta, ad quae
secundum ipsam cessionis scripturam conuenit ipsum fratrem tuum illum
introitus et exitus habiturum esse per domum heredum beatae memoriae
Romani, nec umquam uel ipsi uel heredibus eius, qui in duorum cenaculorum
ius successerint, potestatem fore ad ea accedendi per paterna uestra
aedificia. |
Hac
cessione per me uobis facta, etiam transactionis instrumenta secuta
sunt inter te filiam meam illam et fratrem tuum meum autem filium illum
ad certos articulos pertinentia, in quibus hoc quoque ordinatum est,
emptionem quondam factam in personam praedicti fratris tui illius eorundem
suprascriptorum cenaculorum communibus uestris paternis et suprascriptis
aedibus accedentium ratam esse, eorumque possessionem esse apud eundem
fratrem tuum illum, in ipsis quoque transactionis instrumentis confirmato
ne ipsi fratri tuo illi neue cuilibet alii personam eius induenti liceat
per paterna uestra aedificia transire, sed tantummodo per praedictam
domum ad heredes beatae memoriae Romani pertinentem. |
His
inter te filiam meam illam et fratrem tuum illum conuentis . . . . . . .
praedictae transactiones . . . . . . |
Postica
pars. |
Ch(ristus)
M(aria) G(abriel). |
Illi
disertissimo defensori ciuitatis illius illa illius filia. Testationem
quandam composui fratri meo germano illi inscriptam : rogo igitur
eam recitari et in gestis receptam fratri meo illi patefieri per facundiam
tuam. |
Defensor : « Defensionis adiutor ille testificationem
ab illa factam accipito et recitato ». |
Testificatio.
Illi, siue is quo alio nomine agit, fratri meo germano illa. Cum mihi
potestas esset duorum cenaculorum quae emisti, in regione illa constitutorum
et paternae domui nostrae accedentium, adituum praecludendorum qui ad
eadem paterna nostra aedificia uel loca ferunt, ut tibi eisque qui personam
tuam induant adeunda sint per domum heredum beatae memoriae Romani secundum
pacta quae inter nos facta sunt per transactionis scripturam, mater
nostra a me impetrauit ut quantum quidem tempus uiuat aditus ita sint
ut iam fuerunt, post mortem uero suam praecludantur : qua de re
precatiuam scripturam mihi fecit. Huius scripturae uigorem secuta, quamquam
ne praeiudicium patiar me tuetur et legum subtilitas et utraque scriptura,
scilicet et quae inter me et te facta est et quae a matre ad me peruenit,
necessarium tamen putaui etiam superuacaneum quiddam facere et praesenti
testificatione erga te uti, per quam tibi significo licuisse quidem
mihi, cum transactionis scriptura inter me et te facta esset, secundum
eiusdem uigorem suprascriptos aditus praecludere, parcentem autem communi
nostrae matri commoraturam me esse hoc facere usque dum mater nostra
uiuat : cum autem mortua erit, necessario omnimodo praecludendos
esse communibus nostris sumptibus secundum uigorem eiusdem transactionis
scripturae suprascriptos aditus eorundem cenaculorum a te emptorum paternis
nostris aedificiis et locis accedentium, nec te nec alio quouis potestatem
habente prohibendi, ita ut . . . . . . . . . . . .
in temporaria scriptura nuper facta declaraui, id est in cessione aditus
duorum cenaculorum in totum tempus quo mater nostra uiuat (inter te
et me) facta — — — — — — — |
Greek text ( Duke Data Bank of Documentary Papyri ). |
| r |
(hand 1)
ἡ δῖνα ἡ εὐγενεστάτη θυγάτηρ τε τῆς μακαρίας μνήμης τοῦδε, μητρὸς τῆσδε,
| ὁρμωμένη ἀπὸ τῆσδε τῆς πόλεως, ἑξῆς βραδέως ὑπογράφουσα ἰδίᾳ χειρί,
| τῇδε τῇ ἐνδιαθέτῳ μου θυγατρί. ὁμολογῶ τὰ ὑποτεταγμένα. (hand 2)
μετὰ τὴν τελευτὴν | τοῦ μακαριωτάτου σοῦ μὲν πατρός, ἐμοῦ δὲ ἀνδρὸς
τοῦδε ὁμολογία | παραχωρήσεως πραγμάτων
ἐξετέθη παρ᾽ ἐμοῦ εἰ\ς’/ σὲ καὶ
τὸν σὸν ἀδε[λφόν], | ἐμὸν δὲ υἱὸν τόνδε, ἥτις καὶ τὴν ἰδίαν περιέχει
δύναμιν, δι᾽ ἧς | συμπεφώνηται παρ᾽ ὑμῶν πρὸς ἐμέ, ὥστ᾽ ἐμὲ ἔχειν τὴν
χρῆσιν | τῆς πατρῴας ὑμῶν οἰκίας τῆς ἐπὶ ταύτης τῆς πόλεως ἐπ᾽ ἀμφόδου̣
| τοῦδε καὶ πάντων τῶν περιὲ̣ξ αὐτῆς οἰκημάτων καὶ ἐπαύλεων, | οὐ μὴν
ἀλλὰ καὶ ὅλων τῶν ἄλλων οἰκημάτων τῶν διαφερόντω[ν] | τῷ προειρημένῳ
μακαριωτάτῳ ὑμῖν πατρὶ τῷδε, τῶν καὶ δια-|κειμένων ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἀμφόδου
τοῦδε ἐπὶ τὸν τῆς ζωῆς μου | χρόνον, δείχα δύο καὶ μόνων κελλίων ἀνηκόντων
τῷ σῷ ἀδελφ[ῷ] | τῷ εἰρημένῳ τῷδε, ἀγορασθέντων παρ᾽ αὐτοῦ, ὧν καὶ ἔδοξεν
| τὸν αὐτόν σου ἀδελφὸν τόνδε, καθάπερ τῇ αὐτῇ παραχωρητικῇ| ὁμολογίᾳ
περιέχεται, τὰς εἰσόδους καὶ ἐξόδους ποιήσασθαι | διὰ τῆς οἰκίας τῶν
κληρονόμων τοῦ μακαρίου Ῥωμανοῦ, | καὶ μηδαμῶς ἐξεῖναι αὐτῷ ἢ κληρο[νό]μοις
αὐτοῦ \ἢ τοιοῦτο/ τούτων τῶν | δύο κελλίων δίκαιον μεταλημψομένοις εἰς
ταῦτα διοδεύειν | διὰ τῶν πατρικῶν ὑμῶν μενημάτων. ταύτης παρ᾽ ἐμοῦ
| εἰς ὑμᾶς συντεταγμένης τῆς παραχωρήσεως καὶ ὁμολογείαι | διαλύσεων
παρηκολούθ̣ησαν μεταξὺ σοῦ τῆς ἐμῆς θυγατρὸς | τῆσδε καὶ τοῦ σοῦ ἀδελφοῦ,
ἐμοῦ δὲ υἱοῦ τοῦδε, περὶ φανερῶν | κεφαλαίων, ἐν αἷς ἐντέτακται̣ καὶ
τοῦτο, ὥστε τὴν ὠνὴν | τὴν γενομένην τὸ τηνικαῦτα εἰς πρόσωπον | τοῦ
εἰρημένου σοῦ ἀδελφοῦ τοῦδε τῶν αὐτῶν καὶ προγεγραμμέ[(νων)] | δύο κελλίων
πλησ̣ιαζ[ό]ντων τοῖς κοινοῖς ὑμῶν πατρικοῖς | οἰκήμασιν τοῖς καὶ προγεγραμμένοις
βεβαίαν εἶναι, | καὶ τὴν τούτων νομὴν εἶναι παρ᾽ αὐτῷ τῷδε τῷ σῷ ἀδελφ[ῷ],
| δόξαντος καὶ ἐν αὐταῖς τ[αῖ]ς διαλυτικαῖς ὁμολογείαις, | τὰ αὐτὰ δύο
κελλία μὴ διοδεύεσθαι παρ᾽ αὐτοῦ τοῦ σοῦ | ἀδελφοῦ τοῦδε μή[τε παρ᾽
οἱου]δήποτε προσώπου τὸ | αὐτοῦ πρόσωπ̣ον π[λ]ηροῦντος διὰ τῶν πατρικῶν
| ὑμῶν οἰκημάτων, ἀλλὰ διὰ τῆς εἰρημένης οἰκίας | τῆς διαφερούσης τοῖς
κληρο[νόμοις] τοῦ μακαρίο[υ] | [Ῥωμανοῦ. τούτων συμπεφωνημένων μ]εταξὺ
σοῦ τε αὐτῆς | [τῆς ἐμῆς θυγατρὸς τῆσδε καὶ τοῦ σοῦ] ἀδε̣λ̣φ̣[οῦ] τοῦδ̣ε̣
| [ - ca. ? - α]ἱ εἰρημέναι διαλύσεις
| [ - ca. ? - ]π̣α̣[.]φ̣[.].ο̣.[.]ε... |
| v |
| (hand 3)
χμγ | 
τῷδε τῷ λογιωτάτῳ ἐκδίκῳ τῆσδε τῆς πόλεως παρὰ | τῆσδε θυγατρὸς τοῦδε.
διαμαρτυρίαν τινὰ συνέταξα πρὸς τὸν ἐμὸν | ὁμογνήσιον ἀδελφὸν τόνδε
καὶ παρακαλῶ ταύτην ἀναγνωσθῆναι καὶ μέρος τῶν | ὑπομνημάτων γενομένην
δήλην γ̣ενέ[σ]θ[αι καὶ] τ̣ῷ ἐμῷ ἀδελφῷ τῷδε διὰ τῆς σῆς | λογιότητος.
ὁ ἔκδικ(ος)· ὁ τῆς ἐκδικίας βοηθὸς ὁ δῖνα ὑποδεξάμεν[ος] τ̣ὴν παρὰ τῆσδε
προγινομένην διαμαρτυρίαν ἀναγιγνωσκέτω. | (hand 1) [δι]α̣μαρτυρία
(hand 3) τῷδε καὶ ὡς χρηματίζει τῷ ἐμῷ ὁμογνησίῳ ἀδελφῷ
| (hand 1) ἡ δῖνα \(hand 3) [[ἡ δῖνα]]/
ἀδείας \(hand 1) ἀδείας/ (hand 3) μοι οὔσης
ἀποφράτ’τιν τὰς εἰσόδους τῶν δύο κελλίων̣ | τῶν ἀγορασθέντων παρὰ σοῦ
καὶ διακιμένων ἐπ᾽ ἀμφόδου̣ τοῦδε
| πλησιαζόντων τῇ πατρεικῇ ἡμῶν οἰκείᾳ, τὰς βαλ’λούσας εἰ[ς] τὰ αὐτὰ
| πατρῷα ἡμῶν
οἰκήματα ἢ
καὶ χωρήματα, πρὸς
τῷ σὲ καὶ \(hand 1) τοὺς/ (hand 3) τὸ σὸν
πρό-|σωπον πληροῦντας διὰ τῆς οἰκείας τῶν κληρονόμων τοῦ μακαρίου |
Ῥωμανοῦ ταύ̣τας ποιεῖσθαι κατὰ τὰ μεταξὺ ἡμῶν συμπεφωνη[μ]ένα | ἀκολούθως
διαλυτικῇ ὁμολογείᾳ. ἡ ἡμῶν μήτηρ ἐδυσώπησέν με, | ὥστε ταύτας τὰς εἰσόδ[ο]υς
ἐφ᾽ ὅσο̣ν ζῇ χρόνον ἐᾶσαι ἐπὶ
σχήματος, μετὰ δὲ | τὴν αὐτῆς τελευτὴν ἀποφράξαι αὐτὰς τὰς εἰσόδους,
καὶ περὶ τούτου | παρακλητικὴν ὁμολογείαν ἐξέθετο εἰς ἐμέ. ἀκολούθως
τῇ ταύτης | δυνάμει καὶ ἀρκεῖ μέν μοι, ὅσον πρὸς τὸ μὴ παθεῖν πρόκριμα,
ἥ τε τοῦ | νόμου ἀκρίβεια καὶ ἑκατέρα ὁμολογεί[α] ἥ τε μεταξὺ ἐμοῦ καὶ
σοῦ [[τε]] | γενομένη
ἥ τε
παρὰ τ[ῆ]ς̣ μητρο[ς] εἰς ἐμὲ προσελθοῦσα, ἀναγκαῖον δὲ | ὅμως ἐνόμεισα
τὸ καὶ π̣ερ̣[ι]τ̣’τό̣[ν] τ̣ι̣ διαπράξασθαι καὶ χρήσασθαι | πρὸς σὲ καὶ
τῇ παρούσῃ διαμαρτυρίᾳ, δι᾽ ἧς
φανερόν σοι π̣[ο]ιῶ̣, ὡς | ἐπ᾽
ἐμοὶ μὲν καθέστηκεν τό, ἐξ οὗ̣ ἡ̣ διαλυτικὴ ὁμολογεία [με]τ̣α̣ξ[ὺ] |
ἐμοῦ τε καὶ σοῦ παρη[κο]λούθησ̣εν, κατὰ τὴν δύναμιν ταύτης | ἀποφράξαι
τὰς εἰρημένας εἰσό̣δους, θεραπεύουσα δὲ ὅμως | πανταχοῦ τὴν κοινὴν ἡμῶν
μητέρα, τέως ἀνακόπτομ̣[α]ι̣ τ̣ο̣ῦτο̣ ποιεῖν | ἐφ᾽
ὅσον περίεστιν
ἡ αὐτὴ
ἡμῶν μήτηρ
χρόνον, τελευτώσης
δὲ | αὐτῆς παντὶ
τρόπῳ ἀνάγκη ἀπ[ο]φραγῆναι κοινοῖς ἀμφοτέρων | ἡμῶν ἀναλώμασιν κατ[ὰ]
τ̣ὴ̣ν̣ δ̣ύ̣ν̣[αμ]ιν τῆς αὐτῆς διαλυτικῆς | ὁμολογείας
τὰς εἰρημένα[ς]
εἰ[σ]όδους τὰς βαλ’λούσας
εἰς τὰ | πατρῷα ἡμῶν οἰκήματα ἢ καὶ χ[ω]ρήματα τῶν αὐτῶν καὶ | ἀγορασθέντων
παρὰ σοῦ κε̣[λλίω]ν̣ δύο , μὴ δυναμένου μήτε σοῦ | μήτε ἑταίρου τιν̣ὸς
κ̣ω̣λ̣[ύ]ει̣ν, ὡς τ̣[...]..δ̣α̣...[.]...[..] κ̣ριτ̣ο̣ν | ἔχω ἐν τῷ προσ̣καίρῳ
[τῷ] ἄρτ[ι] γενομέν̣ῳ, το̣ῦ̣τ᾽
ἔστιν ἐν τῇ παρα-|χωρήσει τ̣ῆς εἰσ[ό]δ̣[ου] τ̣ῶ̣[ν] δύο κ̣ε̣λ̣[λίω]ν̣,
ἐφ᾽ ὅσον ζῇ χρόνον [ἡ] ἡμῶν
| μήτηρ, γενομένῳ μ[ - ca. ? - ]
| πάντως αυτη μηδ[ - ca. ? - ] | εἰς
[π]ρόσωπον ..[ - ca. ? - ] | --
-- -- -- -- -- -- -- -- -- |
| |