23. ... (53) ... Cognoscite
nunc populi Romani iudicium multis rebus interpositum atque in maximis
causis re ipsa atque usu comprobatum. Cum Latinis omnibus foedus esse
ictum Sp. Cassio Postumo Cominio consulibus quis ignorat ?
quod quidem nuper in columna ahenea meminimus post rostra incisum et
perscriptum fuisse. Quo modo igitur L. Cossinius Tiburs, pater
huius equitis Romani, optimi atque ornatissimi uiri, damnato T. Caelio,
quo modo ex eadem ciuitate T. Coponius, ciuis item summa uirtute
et dignitate, nepotes T. et C. Coponios nostis, damnato C. Masone
ciuis Romanus est factus ? (54) An
lingua et ingenio patefieri aditus ad ciuitatem potuit, manu et uirtute
non potuit ? Anne de nobis trahere spolia foederatis licebat, de
hostibus non licebat ? An quod adipisci poterant dicendo, id eis
pugnando adsequi non licebat ? An accusatori maiores nostri maiora
praemia quam bellatori esse uoluerunt ?
24. Quod
si acerbissima lege Seruilia principes uiri ac grauissimi et sapientissimi
ciues hanc Latinis, id est foederatis, uiam ad ciuitatem populi iussu
patere passi sunt, neque ius est hoc reprehensum Licinia et Mucia lege,
cum praesertim genus ipsum accusationis et nomen <et> eius modi
praemium quod nemo adsequi posset nisi ex senatoris calamitate neque
senatori neque bono cuiquam nimis iucundum esse posset, dubitandum fuit
quin, quo in genere iudicum praemia rata essent, in eodem iudicia imperatorum
ualerent ? Num fundos igitur factos populos Latinos arbitramur
aut Seruiliae legi aut ceteris quibus Latinis hominibus erat propositum
aliqua ex re praemium ciuitatis ? |
8. Est
enim haec causa ‘ Quo ea pecunia peruenerit ’
quasi quaedam appendicula causae iudicatae atque damnatae. sunt lites
aestimatae A. Gabinio, nec praedes dati nec ex bonis populo uniuersae
<lites solutae>. iubet lex Iulia persequi ab eis ad quos ea pecunia
quam is ceperit qui damnatus sit peruenerit. si est hoc nouum in lege
Iulia, sicuti multa sunt seuerius scripta quam in antiquis legibus et
sanctius, inducatur sane etiam consuetudo huius generis iudiciorum noua ;
9. sin hoc totidem uerbis translatum
caput est quot fuit non modo in Cornelia sed etiam ante in lege Seruilia,
per deos immortalis ! quid agimus, iudices, aut quem hunc morem
nouorum iudiciorum in rem publicam inducimus ? |