LEX CORNELIA DE XX QUAESTORIBUS
  
Cornelian law on the twenty quaestors
    
( 81 BC )
 

( S. Riccobono, Fontes iuris Romani antejustiniani, I, Firenze, 1941, pp. 131-134, n. 10 ).
 
     VIII de XX q(uaestoribus) . . . . . . . . . . . . . . . principium fuit, pro tribu . . . . . . . . . . . . [primus scivit]. . . . . . . . . [ad] q(uaestorem) urb(anum), quei aerarium provinciam optinebit, eam | mercedem deferto, quaestorque quei aerarium provinciam | optinebit, eam pequniam ei scribae scribeisque heredive | eius solvito, idque ei sine fraude sua facere liceto, quod | sine malo pequlatu fiat, olleisque hominibus eam | pequniam capere liceto. |
     Co(n)s(ules) quei nunc sunt, iei ante k. Decembreis primas de eis, quei | cives Romanei sunt, viatorem unum legunto, quei in | ea decuria viator appareat, quam decuriam viatorum | ex noneis Decembribus primeis quaestoribus ad aerarium | apparere oportet oportebit. Eidemque cos. ante k. Decembr. | primas de eis, quei cives Romanei sunt, praeconem unum | legunto, quei in ea decuria praeco appareat, quam | decuriam praeconum ex noneis Decembribus primeis | quaestoribus ad aerarium apparere oportebit. | Deinde eidem consul(es) ante k. Decembreis primas viatorem | unum legunto, quei in ea decuria viator appareat, quam | decuriam viatorum ex noneis Decembribus secundeis | quaestoribus ad aerarium apparere oportet oportebit. | Eidemque cos. ante k. Decembreis primas praeconem | unum legunto, quei in ea decuria praeco appareat, quam | decuriam praeconum ex noneis Decembribus secundeis | quaestoribus ad aerarium apparere oportet oportebit. | Deinde eidem cos. ante k. Decembreis primas viatorem | unum legunto, quei in ea decuria viator appareat, | quam decuriam viatorum ex noneis Decembribus tertieis | quaestoribus ad aerarium apparere oportet oportebit. |  Eidemque cos. ante k. Decembreis primas praeconem | unum legunto, quei in ea decuria praeco appareat, quam | decuriam praeconum ex noneis Decembribus tertieis | quaestoribus ad aerarium apparere oportet oportebit. | Eosque viatores eosque praecones omneis, quos eo | ordine dignos arbitrabuntur, legunto. Quam in quisque | decuriam ita viator lectus erit, is in ea decuria viator | esto item utei ceterei eius decuriae viatores erunt. | Quamque in quisque decuriam ita praeco lectus erit, | is in ea decuria praeco esto ita utei ceterei eius decuriae | praecones erunt. Sirempsque eis viatoribus deque | eis viatoribus q(uaestori) omnium rerum iuus lexque esto, quasei | sei ei viatores in eam decuriam in tribus viatoribus | antea lectei sublectei essent, quam in quisque decuriam || eorum ex hac lege viator lectus erit. Sirempsque eis | praeconibus deque eis praeconibus quaestori omnium | rerum iuus lexque esto, quasei sei ei praecones in eam | decuriam in tribus praeconibus antea lectei sublectei | essent, quam in quisque decuriam eorum ex hac lege | praeco lectus erit. |
     Quos quomque quaestores ex lege plebeive scito viatores | legere sublegere oportebit, ei quaestores eo iure ea lege | viatores IIII legunto sublegunto, quo iure qua lege q(uaestores), | quei nunc sunt, viatores III legerunt sublegerunt ; quosque | quomque quaestores ex lege plebeive scito praecones legere | sublegere oportebit, ei quaestores eo iure ea lege praecones | IIII legunto sublegunto, quo iure qua lege quaestores, quei | nunc sunt, praecones III legerunt sublegerunt, dum ni quem | in eis viatoribus praeconibus legundeis sublegundeis in eius | viatoris praeconis locum viatorem praeconem legant | sublegant, quoius in locum per leges plebeive scita viatorem | praeconem legei sublegi non licebit ; itaque de eis quattuor | viatoribus quaestor queiquomque erit viatores sumito | habeto, utei ante hanc legem rogatam de tribus viatoribus | viatores habere sumere solitei sunt ; itaque de eis quattuor | praeconibus quaestor queiquomque erit praecones sumito | habeto, utei ante hanc legem rogatam de tribus praeconibus | praecones habere sumere solitei sunt. Itemque eis viatoribus | praeconibus, quei ex hac lege lectei erunt, vicarium dare | subdere ius esto licetoque, utei cetereis viatoribus praeconibus, | qua in quisque decuria est, vicarium dare subdere iuus erit | licebitque ; itemque quaestor(es) ab eis vicarios accipiunto, | utei a cetereis viatoribus praeconibus vicarios accipei | oportebit. |
     Viatores praecones, quei ex hac lege lectei sublectei erunt, | eis viatoribus praeconibus magistratus prove mag(istratu) | mercedis item tantundem dato, quantum ei viator(ei) | praeconei darei oporteret, sei is viator de tribus | viatoribus isque praeco de tribus praeconibus esset, | quei ante hanc legem rogatam utei legerentur | institutei sunt. |
     Quas in decurias viatorum praeconum consul ex hac | lege viatores praecones legerit, quorum viatorum | praeconum nomina in eis decurieis ad aedem Saturni | in pariete intra caulas proxume ante hanc legem . . . . . . . .
 

 
►  Bibliography
 
 
Sigonio, De antiquo iure ciuium Romanorum, Venezia, 1560, pp. 212-215 ; Orsini in Agustín, De Legibus et Senatus Consultis, Roma, 1583 ; Mommsen, Ad legem de scribis et viatoribus, Kiel, 1843 = GS, III, pp. 455-457 ; Göttling, Funfzehn römische Urkunden auf Erz und Stein nach den Originalen neu verglichen und herausgegeben, Halle, 1845, pp. 7-11 ; Mommsen, Zeitschrift für die Alterthumswissenschaft, 1846, pp. 105-108 ; Mommsen, RhMus, 6, 1848, pp. 1-57 = DP, I, pp. 376-419 ; CIL I1 (1863), n. 202 ; Allen, Remnants Of Early Latin : Selected And Explained For The Use Of Students, Boston, 1880, pp. 49 ss. ; Keil, WS, 24, 1902, pp. 548-551 ; Bruns, Fontes iuris Romani antiqui, I, Tübingen, 1909, pp. 89-92, n. 12 ; Rotondi, Leges publicae populi romani, Milano, 1912, pp. 353-354 ; CIL I2 (1918), n. 587 ; Girard, Textes de droit romain, 6th ed., Paris, 1937, pp. 65 ss. ; Riccobono, FIRA I, Firenze, 1941, pp. 131-134, n. 10 ; Biscardi, RHD, 1951, p. 153 ; Wenger, Die Quellen des römischen Rechts, Wien, 1953, p. 374 ; Valgiglio, Silla e la crisi repubblicana, 1956, pp. 93 ss. ; Bourne, Coleman-Norton & Johnson, Ancient Roman Statutes, Austin, 1961, pp. 67-68, n. 69 ; Girard & Senn, Les lois des Romains, Napoli, 1977, pp. 141-143, n. 11 ; Gabba, Ath, 71, 1983, pp. 487-493 ;  Ferrary, Ath, 73, 1985, pp. 419-457 ; Crawford, Roman Statutes, I, London, 1996, pp. 293-300, n. 14 ; AE 2000, n. 61 ; David in Bleicken & Hantos, Laurea internationalis, Stuttgart, 2003, pp. 100-101 ; Millar, Cotton & MacLean Rogers, Rome, the Greek world, and the East, II, University of North Carolina Press, 2004, pp. 85-86 ; Dillon & Garland, Ancient Rome : from the early Republic to the assassination of Julius Caesar, London-New York, 2005, pp. 532 ss. ; García Morcillo, Las ventas por subasta en el mundo romano : la esfera privada, Barcelona, 2005, p. 139 ; Bodelot, Eléments "asyntaxiques" ou hors structure dans l'énoncé latin : Actes du colloque international de Clermont-Ferrand (2005), Clermont-Ferrand, 2007, p. 215 ; Clackson & Horrocks, The Blackwell history of the Latin language, Malden-Oxford-Victoria, 2007, pp. 63 and 151.
 
 
►  Source : Bronze tablet found in Rome between 1513 and 1528 ( Mus. Naz. di Napoli, Inv. 2637 ).