|
|
|||
| LEX
OSCA TABULAE BANTINAE Law concerning the government of the town of Bantia in Lucania ( 183-103 BC ) |
|||
( P. F. Girard & F. Senn, Les lois des Romains, Napoli, 1977, pp. 190-195, n. 1 ). ~ Text and translation : H. Galsterer ~ Oscan language ( written in latin alphabet ) |
|||
| I. | |||
| . . . onom[?]ust . izic . ru. . . | . . . . suae[. .]nus . q(uaestor) . moltam . angitu
[. . . . .]nur . . . | . . . . .
deiuast . maimas . carneis . senateis . tanginud . am[pert . nei
. mins . pam] | XL . osins . pon . ioc . egmo . comparascuster . suae
. pis . pertemust . pruter . pan . [pertemust] | deiuatud . sipus .
comenei . perum . dolom - mallom . siom . ioc . comono . mais
. egm[as . touti] | cas . pan . pieisum . brateis . auti . cadeis .
amnud . inim . idic . siom . dat . sena[teis] | tanginud . maimas .
carneis . pertumum . piei . ex . comono . pertemest . izic . eizeic
. zicel[ei] | comono
. ni . hipid. |
|||
| II. | |||
| pis
. pocapit . post . exac . comono . hafiest . meddis . dat . castrid
. loufir | en . eituas . factud . pus . touto . deiuatus . tanginom
. deicans . siom . dat . eizaisc . idic . tangineis | deicum . pod ualaemom
. touticom . tadait . ezum . nep . fefacid . pod . pis . dat .
eizac . egmad . min[s] | deiuaid . dolud . malud . suaepis . contrud
. exeic . fefacust . auti . cocono . hipust . molto . etan|to
. estud . n . MM . in(im) . suaepis . ione . fortis . meddis . moltaum
. herest . ampert . minstreis . aeteis | eituas . moltas . moltaum .
licitud. |
|||
| III. | |||
| suac
. pis . prumeddixud . altrei . castrous . auti . eituas | zicolom .
dicust . izic . comono . ni . hipid . ne . pon . op . toudat . petirupert
. urust . sipus . perum . dolom | mallom . in(im) . trutum . zico(lom)
. touto . peremust . petiropert . neip . mais . pomtis . com . preiuatud
. actud | pruter . pam . medicatinom . didest . in(im) . pon . posmom
. con . preiuatud . urust . eisucen . ziculud | zicolom . XXX
. nesimum . comono . ni . hipid . suae . pis . contrud .
exeic . fefacust . ionc . suaepis | herest . meddis . moltaum . licitud
. ampert . minstreis . aeteis . eituas . licitud. |
|||
| IV. | |||
| poa
. censtur | bansae . toutam . censazet . pis . ceus . bantins
. fust . censamur . esuf . in(im) . eituam . poizad . ligud | iusc .
censtur . censaum . angetuzet . aut . suzepis . censtomen . nei . cebnust
. dolud . mallud | in(im) . eizeie . uincter . esuf . comenei
. lamatir . pr . meddixud . toutad . praesentid . perum . dolum | mallom
. in(im) . amiricatud . allo . famelo . in(im) . ei(tua) . siuom . paei
. eizeis . fust . pae . ancensto . fust | toutico . estud. |
|||
| V. | |||
| pr(aetor)
. suae . praefucus . pod . post . exac . bansae . fust . suae . pis
. op . eizois . com | atrud . ligud . acum . herest
. auti . pru . medicatud . manim . aserum . eizazunc . egmazum | pas
. exaiscen . ligis . scriftas . set . ne . pim . pruhipid . mais . zicolois
. X . nesimois . suae . pis . contrud | exeic . pruhipust . molto .
etanto . estud . n . M . in(im) . suaepis . ionc . [fortis] . meddis
. moltaum . herest . licitud | [ampert] . minstreis . aeteis . eituas
. moltas . moltaum . licitud. |
|||
| VI. | |||
| pr(aetor)
. censtur . bansae | [ni . pis . fu]id
. nei . suae . q(uaestor) . fust . nep . censtur . fuid . nei . suae
. pr(aetor) . fust . in(im) . suaepis . pr(aetor) . in(im) . suae|[pis
. censtur] . in(im) . ifei . q(uaestor)
. p[is . tacusi]um . nerum
. fust . izic post . eizuc . tr(ibunus) . pl(ebis) . ni . fuid . suaepis
| [contrud . exeic . meddis . p]ocapid . bansa[e . f[ust . izic . amprufid
. facus . estud . idic . medicim . eizuc | [en . acunud ....?] ...m
. z... m . nerum ....... medicim . acunum . VI . nesimum | ......c]on[tr]ud
. exeic . fef[acust? ......]um . pod | ......ni . fuid . suae
. eizs (?) ......
medicim | ......m]instreis . aeteis .
e[ituas ...... | ......her]est . licitud . tr[...... | ......com
. [h]ipid . irucis[... | ...... tril . estud .... | ......timom... |
|||
|
|||
Latin translation |
|||
| I. | |||
| si
. . . quaestor multam proposuerit . . . ( 25-30 )
. . . iurabit de maximae senatus partis sententia, dum ne
minus quam XL adsint, cum ea res consulta erit. Si quis inhibuerit,
priusquam inhibuerit, iurato sciens in comitio sine dolo malo se ea
comitia magis rei publicae causa quam ullius gratiae aut inimicitiae
causa et id se de senatus maximae partis sententia inhibere. Cui sic
comitia inhibebit, is eo die comitia ne habuerit. |
|||
| II. | |||
| Qui
quandoque post hac comitia habebit magistratus de capite vel in pecunias,
facito ut populus iurati sententiam dicant se de iis ( sc. rebus )
id sententiae dicere quod optimum publicum videatur esse neve fecerit
quo quis de ea re minus iuret dolo malo. Si quis contra hoc fecerit
aut comitia habuerit, multa tanta esto : n(ummorum) MM et si quis
eum fortius magistratus multare volet dumtaxat minoris partis pecuniae
multae multare liceto. |
|||
| III. | |||
| Si
quis pro magisterio alteri capitis vel pecuniae diem dixerit is comitia
ne habuerit nisi apud populum quater oraverit sciens sine dolo malo
et definitum diem populus perceperit. Quater neque magis quinquies cum
reo agito priusquam iudicationem dabit et cum postremum cum reo oraverit
ab eo die ( ad ) diem XXX proximum comitia ne habuerit. Si
quis contra hoc fecerit eum si quis volet magistratus multare liceto
dumtaxat minoris partis pecuniae liceto. |
|||
| IV. | |||
| Cum
censores Bantiae populum censebunt, qui civis Bantimus erit, censetor
ipse et pecuniam qua lege ii censores censere proposuerint. At si quis
in censum non venerit dolo malo et eius vincitur, ipse in comitio venum
detur pro magisterio populo praesente sine dolo malo et inmercato. Tota
familia et pecunia omnino quae eius erit, quae incensa erit, publica
esto. |
|||
| V. | |||
| Praetor
sive praefectus qui post hac Bantiae erit si quis apud eos cum altero
lege agere volet aut pro iudicato manum asserere earum rerum, quae iis
legibus scriptae sunt, ne quem prohibuerit magis diebus X proximis.
Si quis contra hoc prohibuerit, multa tanta esto : n(ummorum) M
et si quis eum fortius magistratus multare uolet, liceto dumtaxat minoris
partis pecuniae multae multare liceto. |
|||
| VI. | |||
| Praetor
censor Bantiae ne quis fuerit nisi fuerit neve censor fuerit nisi praetor
fuerit. Et si quis praetor et si quis censor et ibi quaestor quis ( ? )
... virorum fuerit, is postea tribunus plebis ne fuerit. Si quis contra
hoc magistratus quandoque fuerit, is improbe factus esto. Is magistratum
ab eo anno ... |
|||
|
|||
| ► Bibliography Marini, Gli atti e monumenti de' fratelli arvali, II, Roma, 1795, 570 ; Rosini, Dissertationis isagogicae ad Herculanensium voluminum explanationem pars prima, Napoli, 1797, p. 38, n. 13, pl. V ; Klenze, Philologische Abhandlungen, Berlin, 1839, pp. 25-54 ; Lepsius, Inscriptiones Umbricae et Oscae, Leipzig, 1841, pp. 75-80 ; Avelino, Bulletino archeologico Napoletano, 4, 1845-6, pp. 27-29 ; Mommsen, Die unteritalischen Dialekte, Leipzig, 1850, pp. 145-168 ; Kirchhoff, Das Stadtrecht von Bantia, Berlin, 1853 ; Lange, Die oskische Inschrift der Tabula Bantina und die römischen Volksgerichte, Göttingen, 1853 = Kleine Schriften, I, Göttingen, 1887, pp. 153-226 ; Huschke, Die oskischen und sabellischen Sprachdenkmäler, Elberfeld, 1856, pp. 59-140 ; CIL I1, 1863, p. 46 ; Huschke, Die Multa und das Sacramentum in ihren verschiedenen Anwendungen, Leipzig, 1874, pp. 61-69 and 503-511 ; Zvetaieff, Sylloge Inscriptionum Oscarum, St. Petersburg, 1878, n. 142, pp. 75-78 ; Bréal, Mém. Soc. Ling. Paris, 4, 1881, pp. 138-146, 373-405, 381-400 and 404-405 ; Jordan, Beiträge zur Kunde der indogermanischen Sprachen, 6, 1881, pp. 195-210 ; CIL IX, 1883, pp. 43, 660 ; Esmein, Mélanges d'histoire du droit et de critique, Paris, 1886, pp. 323-338 ; Zvetaieff, Inscriptiones Italiae Inferioris dialecticae, Moscow, 1886, n. 231, pp. 68-73 ; Mommsen, Römisches Staatsrecht, III, pp. 700-702 ; Moratti, ArchGiur, 53, 1894, pp. 74-110 ; Conway, The Italic Dialects, I, Cambridge, 1897, n. 28, pp. 22-29 ; von Planta, Grammatik der oskisch-umbrischen Dialekte, II, Strasbourg, 1897, n. 17, pp. 494-497 and 599-603 ; Buck, Indogerm. Forschungen, 12, 1901, pp. 13-22 ; Buck, A Grammar of Oscan and Umbrian, Boston, 1904, n. 2, pp. 230-239 ; Bücheler, RhMus, 63, 1908, pp. 316-319 = Kleine Schriften, III, Leipzig-Berlin, 1930, pp. 389-391 ; Bruns, Fontes iuris Romani antiqui, I, Tübingen, 1909, pp. 48-53, n. 8 ; CIL I2, 1918, pp. 440-441 ; Zotta, AIV, 98, 2, 1938-9, pp. 373-404 ; Riccobono, FIRA I, Firenze, 1941, pp. 163-165, n. 16 ; Vetter, Handbuch der italischen Dialekte, I, Heidelberg, 1953, pp. 13-28, n. 2 ; Wenger, Die Quellen des römischen Rechts, Wien, 1953, p. 396 ; Bottiglieri, Manuale dei dialetti italici, Bologna, 1954, n. 79, pp. 243-248 ; Knobloch, Fest. Ammann, II, Innsbruck, 1954, pp. 34-40 ; Haas, Lingua Posnaniensis, 5, 1955, pp. 89-111 ; Schönbauer, Anz. Akad. Wien., Phil.-hist. Kl., 92, 1955, n. 10, pp. 131-153 ; Schönbauer, RIDA, 2, 1955, pp. 311-363 ; Untermann, Indogerm. Forschungen, 63, 1957-8, pp. 241-252 ; Johnson, Coleman-Norton & Bourne, Ancient Roman Statutes, Austin, 1961, pp. 30-31, n. 31 ; Campanile, Studi e Saggi Linguistici, 3, 1963, pp. 81-85 ; Pisani, Le lingue dell'Italia antica oltre il latino, Torino, 1964, n. 9, pp. 53-61 ; Adamesteanu & Torelli, ArchClass, 21, 1969, p. 1-17 ; Porzio Gernia, RAL, 24, 1969, pp. 329-339 ; Galsterer, Chiron, I, 1971, pp. 191-214 ; Tutto Palma, SE, 42, 1974, pp. 397-400 ; Girard & Senn, Les lois des Romains, Napoli, 1977, n. 1, pp. 190-195 ; Poccetti, Nuovi documenti italici, Pisa, 1979, n. 185, pp. 132-136 ; Untermann, Glotta, 57, 1979, pp. 293-324 ; Morandi, Epigrafia italica, Roma, 1982, n. 32, pp. 134-139 ; Tutto Palma, La tavola bantina (sezione osca) : proposte di rilettura, Padova-Urbino, 1983 ; CIL I2, 1986, pp. 907-908 ; Brunt, The fall of the Roman Republic and related essays, Oxford, 1988, pp. 139 ss. ; Tutto Palma, SE, 56, 1989-90, pp. 217-251 ; Crawford, Roman Statutes, I, London, 1996, pp. 271-292, n. 13 ; Baldi, The foundations of Latin, Berlin-New York, 1999, pp. 129-132 ; Guittard in Cébeillac-Gervasoni & Lamoine, Les élites et leurs facettes, Roma, 2003, p. 476. ► Sources : Fragments of a bronze tablet found at Oppido Lucano, Italy, in 1790 and 1967. |
|||
  |