| LEX
AGRARIA Law on the public domain ( ager publicus ) ( 111 BC ) |
|
| ( P. F. Girard & F. Senn, Les lois des Romains, Napoli, 1977, pp. 107-126, n. 8 ). 10 • 20 • 30 • 40 • 50 • 60 • 70 • 80 • 90 • 100 |
|
...[tr(ibuni)
ple(ebei) plebem ioure rogarunt plebesque ioure scivit in... Tribus...
princi]pium fuit, pro tribu Q. Fabius Q. f. primus scivit. |
|
Quei
ager poplicus populi Romanei in terram Italiam P. Muucio L. Calpur[nio
co(n)s(ulibus) fuit, extra eum agrum, quei ager ex lege plebeive sc(ito),
quod C. Sempronius Ti. f. tr(ibunus) pl(ebei) rogavit, exceptum
cavitumve est nei divideretur.. | .. quem quisque de
eo agro loco ex lege plebeive sc(ito) vetus possessor sibei] agrum locum
sumpsit reliquitve, quod non modus maior siet, quam quantum unum hominem
ex lege plebeive sc(ito) sibei sumer[e relinquereve licuit; |
|
quei
ager publicus populi Romanei in terra Italia P. Muucio L. Calpurnio
co(n)s(ulibus) fuit, extra eum agrum, quei ager ex lege plebeive sc(ito),
quod C. Sempronius Ti. f. tri(bunus) pl(ebei) rogavit, exceptum
cavitumve est nei divideretur... | quem agrum locum] quoieique
de eo agro loco ex lege plebeive sc(ito) IIIvir sortito ceivi Romano
dedit adsignavit, quod non in eo agro loco est, quod ultr[a... | ... |
|
quei
ager publicus populi Romanei in terra Italia P. Muucio L. Calpurnio
co(n)s(ulibus) fuit, extra eum agrum, quei ager ex lege plebeive sc(ito),
quod C. Sempronius Ti. f. tri(bunus) pl(ebei) rogavit, exceptum
cavitumve est nei divideretur, de eo agro loco quei ager locus ei, quei
agrum privatum in publicum commutavit, pro eo agro loco a IIIviro datus
commutatus redditus est; |
|
quei ager publicus populi Romanei in terra Italia P. Muucio
L. Calpurnio co(n)s(ulibus) fuit, extra eum agrum, quei ager ex
lege [plebeive sc(ito), quod C. Sempronius Ti. f. tr(ibunus) pl(ebei)
rogavit, exceptum cavitumve est nei divideretur... |5| ...
quod eius quisq]ue agri locei publicei in terra Italia quod eius extra
urbem Romam est, quod eius in urbe oppido vico est, quod eius IIIvir
dedit adsignavit, quod... | ... [tum cum haec lex rogabitur
habebit possidebitve;... |
|
quei ager publicus populi Romanei in terra Italia P. Muucio L. Calpurnio
co(n)s(ulibus) fuit, extra eum agrum, quei ager ex] lege plebive scito,
quod C. Sempronius Ti. f. tr(ibunus) pl(ebei) rog(avit), exceptum
cavitumve est nei divideretur, quod quoieique de eo agro loco agri locei
aedificiei... quibus... | ... in terra Italia IIIvir
dedit adsignavit reliquit inve formas tabulasve retulit referive iusit; |
|
ager locus aedificium omnis quei supra scriptu[s est... extra eum agrum
locum de quo supra except]um cavitu[mve est, privatus esto... | ...
eiusque locei agri aedificii emptio venditi]o ita, utei ceterorum locorum
agrorum aedificiorum privatorum est, esto; censorque queicomque erit
facito, utei is ager locus aedificium, quei e[x hace lege privatus factus
est, ita, utei ceteri agri loca aedificia privati in censum referatur...
deque eo agro loco aed]ificio eum, quoium [is ager locus aedificum erit,
eadem profiterei iubeto, quae de cetereis agreis | loceis
aedificieis quoium eorum quisque est profiterei iusserit....] est; neive
quis facito, quo, quoius eum agrum locum aedificium
possesionem ex lege plebeive scito esse oportet
oportebitve, eum agrum l[ocum aedificium possesionem minus oetatur fruatur
habeat possideatque... n]eive quis de ea re ad sen[atum referto.. |10|
.. neive pro magistratu inpe]riove sententiam deicito
neive ferto, quo quis eorum, quoium eum agrum locum aedificium possesionem
ex lege plebeive scito esse oport[et oportebitve... eum agrum locum
aedificium possesionem minus oetatur fruatur habeat possid]eatque quove
possesio invito, mor[tuove eo heredibus eius inviteis auferatur. |
|
Quei ager publicus populi Romanei in terram Italiam P. Muucio L. Calpurnio
co(n)s(ulibus) fuit... | ... quod eius
IIIvirei a(greis) d(andeis) a(dsignandeis) viasiei]s vicaneis, quei
in terra Italia sunt, dederunt adsignaverunt reliquerunt: neiquis facito
quo minus ei oetantur fruantur habeant po[ssideantque, quod eius possesor...
agrum locum aedifici]um non abalienaverit, extra eum [eum] a[grum.. | ..extra]que
eum agrum, quem ex h(ace) l(ege) venire dari reddive oportebit. |
|
Quei ager locus aedificium ei, quem in [vi]aseis vicanisve ex s(enatus)
c(onsulto) esse oportet oportebitve, [ita datus adsignatus relictusve
est eritve... quo magis is ag]er locus aedificium privatus siet, quove
mag[is censor queiquomque erit in censum referat... | quove
magis is ager locus aliter, utque u]tei est, siet, ex h(ace) l(ege)
n(ihilum) r(ogato). |
|
Quei ager locus publicus populi Romanei in terra Italia P. Muucio
L. Calpurnio co(n)s(ulibus) fuit, extra eum agrum, quei ager ex
lege plebive [scito, quod C. Sempronius Ti. f. tr(ibunus) pl(ebei)
rogavit, exceptum cavitumve est nei divideretur... ex]traque eum agrum,
quem vetus possesor ex lege plebeive [scito sibei sumpsit reliquitve,
quod non modus maior siet, quam quantum unum hominem sibei sumere relinquereve
licuit, sei quis tum cum haec lex rogabitur | agri colendi
cau]sa in eum agrum agri iugra non amplius XXX possidebit habebitve:
is ager privatus esto. |
|
Quei in agrum compascuom pequdes maiores non plus X pascet, quae[que
ex eis minus annum gnatae erunt postea quam gnatae erunt... queique
ibei pequdes minores non plus...] pascet, quaeque ex eis minus annum
gnatae erunt post ea qua[m gnatae erunt: is pro iis pequdibus... |15|
... populo aut publicano vectigal scripturamve nei debeto,
neive de ea re sati]s dato neive solvito. |
|
Ager publicus populi Romanei, quei in Italia
P. Mucio L. Calpurnio co(n)s(ulibus) fuit, eius agri IIIvir
a(greis) d(andeis) a(dsignandeis) ex lege plebeive scito sortito quoi
ceivi Roma[no agrum dedit adsignavit.... quod
eius agri neque is abalie]navit
abalienaveritve, neque heres eius abalienavit
abalienav[eritve quoive ab eo testamento hereditate deditioneve obvenit,
queive ab eorum quo emit, | quei eorum de ea re ante eid(us)
Mart(ias) primas in ious adierit ad eum, quem ex h(ace) l(ege) de eo
agro ius deicere oportebit, is de ea re ita ius deicito] decernitoque,
utei possesionem secundum eum heredemve eius det, quoi
sorti is ager datus adsignatusve fuerit, quod eius agri
non abalienatum erit ita utei s(upra) s(criptum) est. |
|
[Ager publicus populi Romanei quei in Italia P. Muucio L. Calpurnio
co(n)s(ulibus) fuit, quod eius agri IIIvir a(greis) d(andeis) a(dsignandeis)
veteri possesori prove ve]tere possesionem dedit adsignavit reddidit,
quodque eius agri III[vir a(greis) d(andeis) a(dsignandeis) in urbe
oppido vico dedit adsignavit reddidit, | quod eius agri neque
is abalienavit abalienaveritve neque heres eius, quoive ab eo testamento
hereditate deditioneve obveni]t, queive ab eorum quo emit: quei eorum
de ea re ante eidus Martias primas in ious adierit ad eum, quem ex h(ace)
l(ege) de eo agro ius deicere oportebit, is de ea re ita ius deicito
d[ecernitoque, utei possesionem secundum eum heredemve eius det...]
quoi is ager vetere prove vetere possesore datus adsignatusve [redditusve
fuerit], queive a[grum in urbe oppido vico acceperit .... | .... |
|
Sei quis eorum, quorum ager] s(upra) s(criptus) est, ex possesione vi
eiectus est, quod eius is quei eiectus est possederit, quod neque vi
neque clam neque precario possederit ab eo, quei eum ea possessione
vi eiec[erit: quem ex h(ace) l(ege) de ea re ious deicere oportebit,
sei is quei ita eiectus est, ad eum de ea re in ious aderit ante eidus
Mar]tias, quae post h(ance) l(egem) rog(atam) primae eiunt, facito,
utei is, quei ita vi eiectus e[st, in eam possesionem unde vi eiectus
est, restituatur. | |
|
Quei ager locus aedificium publicus populi Romani in terra Italia P. Muucio
L. Calpurnio co(n)s(ulibus) fuit, quod eius ex lege plebeive sci]to
exve h(ace) l(ege) privatum factum est eritve, pro eo agro loco aedificio
proque scriptura pecoris, quod in eo agro pascitur,
post quam vectigalia constiterint, quae post h(ance) l(egem) [rogatam
primum constiterint: nei quis mag(istratus) prove mag(istratu)... facito
quo quis populo aut p]ublicano pequniam scripturam vectigalve det dareve
debeat, neive quis [facito... |20| ...]
quove quid ob eam rem populo aut publicano detur ex-sigaturve, neive
quis quid postea quam vectigalia consistent, quae post h(ance) l(egem)
rog(atam) primum constiterint, ob eos ag[ros locos aedificia populo
aut publicam dare debeat, neive scripturam pecoris, quod in eis ag]reis
pascetur, populo aut publicano dare debeat. |
|
Ager locus publicus popul[i Romanei, quei in terra Italia P. Muucio,
L. Calpurnio co(n)s(ulibus) fuit... | ... extra eum agrum,
quem agrum L. Caecilius Cn. Domitius cens(ores)] a(nte) d(iem)
XI k(alendas) Octobris oina quom agro, quei trans curione est, locaverunt,
quei in eo agro loc[o civis] Romanus sociumve nominisve Latini, quibus
ex formula togatorum [milites in terra Italia imperare solent,... agrum
lo]cum publicum populi Romanei de sua possesione vetus possesor prove
vetere possesor[e dedit, quo in agro loco oppidum coloniave ex lege
plebeive scito constititeretur deduceretur conlocaretur,.. | ..
quo in agro loco IIIvir i]d oppidum coloniamve ex lege plebeive sc(ito)
constituit deduxitve conlocavitve: quem agrum locumve pro eo agro locove
de eo agro loco, quei publicus populi Roman[ei in terram Italiam P. Muucio
L. Calpurnio co(n)s(ulibus) fuit... extra
eum a]grum locum, quei ager locus ex lege plebeive
sc(ito), quod C. Semproni(us) Ti. f. tr(ibunus) pl(ebei) rog(avit)
exscep[tum cavitumve est nei divideretur,.. | .. IIIvir dedit
reddidit adsignavit, eius quoi is ager datus redditus adsignatusve erit],
quoive ab eo heredive eius is ager locus testamento hereditati deditionive
obvenit obveneritv[e, queive ab eo emit e]meritve, queive ab emptore
eius emit emeritve, is ager privatus esto. |
|
Que[i ager publicus populi Romani fuit, quem IIIvir de eo agro loco
pro eo agro loco, qu]o coloniam deduxsit ita utei s(upra) s(criptum)
est, agrum locum aedificium dedit reddidit adsignavit, quei [pr(aetor)
consolve de eo agro ex h(ace) l(ege) ious deicet, | quo de
eo agro ante eidus Martias primas in ious aditum erit, is de ea re ita
ious deicito decernitoque, utei possesionem secundum eum h]eredemve
eius det, quoi IIIvir eum agrum locum pro eo agro loco, quo coloniam
deduxit, dedit [reddidi]t adsignavitve; facitoque is pr(aetor) consolve,
quo de ea re in ious aditum erit, [utei... |
|
Ager locus quei sup]ra scriptus est, quod eius agrei locei post h(ance)
l(egem) rog(atam) publicum populei Romanei erit, extra eum ag[rum locum,
quei publico usui destinatus est vel publice locatus est, in eo agro
quei volet pascito...|25|...]
neive is ager compascuos esto, neive quis in eo agro agrum
oqupatum habeto neive defendito, quo mi[nus quei v]elit compascere liceat.
Sei quis faxsit, quotiens faxit, in agri iugra singula L [HS n(ummos)...
dar]e debeto ei, queiquomque id publicum fruendum redemptum comductumve
habebit. |
|
Boves, equ[os, mulos, asinos... |... in eo agro loco, quei post
h(ance) l(egem) rog(atem) publicus populei Romanei erit, pascere ad
eum numerum pecudum, que]i numerus pecudum in h(ace) l(ege) scriptus
est, liceto, neive quid quoi ob eam rem vectigal neive sc[ripturam dare
de]beto. |
|
Quod quisque pecudes in calleis viasve publicas itineris causa indu[xerit
ibeique paverit, ... pro eo pecore, quod eius in calli]bus vieisve publiceis
pastum impulsum itineris causa erit, neiquid populo neive publicano
d[are debeto... | ... |
|
Quei ager publicus populi Romanei in terra Italia
P. Muucio L. Calpurnio co(n)s(ulibus) fuit, de eo agro loco
quem agrum locum populus ex publico in privatum c]ommutavit, quo pro
agro loco ex privato in publicum tantum modum agri locei commuta[vit
is ager locus do]mnis privatus ita, utei quoi optuma lege privatus est,
esto. |
|
Quei ager ex priva[to in publicum commutatus est, quo pro agro tantus
modus agri publici ex p]ublico imprivatum commutatus
est, de eo agro siremps lex
esto, quansei is ager P. Mucio L. C[alpurnio
co(n)s(ulibus) publicus fuisset. |
|
Quei ager pro agro patrito ex publico in privatum commutatus est,...
| ...pr(aetor) consolve quanti agri patriti publicani publicum
L. Caecilio Cn. Dom]itio cens(oribus) redemptum habent, censoribus,
queiquomque post hac facteis erunt, ei faciu[nto id publicum, sei] volent,
tantidem pro patrito redemptum habeant p(ro) p(atrito) supsignent. |
|
IIvirum, qu[ei... quae viae publicae p]er terram Italiam P. Mucio
L. Calpurnio co(n)s(ulibus) fuerint, eas faciunto pateant vacuaeque
sient... | ... |
|
[Quod quoieique ex h(ace) l(ege) ita,] utei s(upra) s(criptum) est,
in agreis, qu[ei in Ita]lia sunt, quei P. Mucio L. Calpurnio
co(n)s(ulibus) publiceis populi R[omanei fuerunt, ceivi] Romano facere
licebit, item Latino peregrinoque, quibus M. Livio L. Calpurnio
[co(n)s(ulibus) in eis agris id facere ... ex lege pleb]eive sc(ito)
exve foedere licuit, sed fraude sua facere liceto. |
|
Quod ex h(ace) l(ege) ita, utei s(upra) s(criptum) est, in agreis, que[i
s(upra) s(cripti) sunt, Latinum peregrinumque facere vel non facere
oportebit.. |30| ..sei
eorum] quis quo[d eum ex h(ace) l(ege) f]acere oportuerit, non
fecerit, quodve quis eorum [h(ace) l(ege)
prohibitus erit, fecerit: mag(istratus)] prove mag(istratu),
quo de ea re in ious aditum erit, quod ex h(ace) l(ege) petetur, item
iudicium iudi[cem recuperatoresve ei, quei ex h(ace) l(ege) petet, et
in eum facito ita det, utei ei] et in eum iudicium iudicem recuperatoresve
ex h(ace) l(ege) dare oporteret, sei quis de ea re iudiciu[m petisset,
quod civem Romanum contra h(ance) l(egem) fecisse diceret... | ... |
|
Sei quei colonieis
seive moi]nicipieis seive quae
pro moinicipieis colo[nieisve sunt
civium Rom(anorum)] nominisve Latini poplice deve senati sententia ager
fruendus datus [est, seive quei in trientabuleis est, quei colonei moinicipesve
prove moinicipieis... fruentur, queiv]e pro colonia moinicipiove prove
moinicipieis fruentur queive in trientabule[is fruentur... | ...quod
eius agri colonei moinicipesve prove moinicipieis habebunt queive a
colonia moinicipiove prove moinicipieis habebunt quodve eius agri eis
in trientabuleis testamento hereditate deditione ob]venit obveneritve,
quibus ante h(ance) [l(egem) rog(atam) eum agrum locum
con]ductum habere frui possidere defendere licuit, extra
eum agrum locu[m, quem ex h(ace) l(ege)... venire dari reddi]ve oportebit,
id, utei quicquid quoieique ante h(ance) l(egem) r(ogatam) licuit, ita
ei habere o[eti frui possidere defendere post h(ance) l(egem) rog(atam)
liceto... | ...] |
|
Quei ager locus publicus p[opuli Romanei in te]rra Italia P. Mucio
L. Calpurnio co(n)s(ulibus) fuit, quod eius agri loci ex lege [plebeive
scito exve h(ace) l(ege) privatum factum est, ante eidus Martias primas
sei qu]id de eo agro loco ambigetur, co(n)s(ulis) pr(aetoris) quei quomque
erit, de ea re iuris [dictio, iudici iudicis recuperatorum datio esto... | ...neive
mag(istratus) prove magistratu de eo agro loco ious deicito neive
de eo agro dec]ernito neive iudicium
n[eive iudicem neive r]ecuperatores dato, nisei
co(n)s(ul) pr(aetor)ve. Quod vadimonium eius rei c[ausa promissum erit
mag(istratus) adpellati quo minus eius r]ei causa decernant, eius h(ace)
l(ege) n(ihilum) r(ogato). Quod iudicium iudex recuperator[es dati erunt
sei magistratus adpellati erunt, quoi eorum e re publica non esse videbitur,
quominus id impediat vel intercedat eius h(ace) l(ege) n(ihilum) rogato. |35| |
|
Quei ager locus post h(ance) l(egem) rog(atam) publicus p(opuli) R(omani)
in terra Italia erit, sei quid de eo agro loco ambigetur,] co(n)s(ulis)
pr(aetoris) cens(oris) queiquom[que tum erit de ea re iu]ris dictio,
iudici iudicis recuperatorum datio esto i(ta) u(tei) e(is) e r(e) p(ublica)
f(ideque) s(ua) [v(idebitur) e(sse)... neive mag(istratus) prove mag(istratu)
nisei co(n)s(ul) pr(aetor) cens(or) de e]o agro loco ious deicito neive
de [eo agro de]cernito neive iudicium [neive iudicem neive recuperatores
dato. Quod vadimonium eius rei causa promissum
erit, mag(istratus) adpellati, quo minus
eius rei causa decernant, eius h(ac) l(ege) n(ihilum) r(ogato). |
Quod iudicium iudex recuperatores dati erunt, sei mag(istratus) adpellati
erunt, quoi eorum id e r(e)p(ublica)] non esse videbitur,
quo [minus impediat ve]l intercedat, e(ius) h(ace) l(ege) n(ihilum)
r(ogato). |
|
Quoi publicano e(x) h(ace) l(ege) pequnia debebitu[r nei quis mag(istratus)...
quid ob eam r]em facito, quo quis pro agro minus aliterve scripturam
v[ectigalve det, atque utei ex h(ace) l(ege) dare debet debebitve... | ...Sei
quid publicanus eius rei causa sibi deberi] darive oportere de[icat,
de ea re co(n)s(ul) prove co(n)]s(ule) praetor prove pr(aetore), quo
in ious adierint, in diebus X proxsumeis, qu[ibus de ea re in ious aditum
erit,... recuperatores ex ci]vibus L, quei classis primae sient, XI
dato; inde alternos du[m taxat quaternos is quei petet et is unde petetur
quos volent reficiant facito... | ...quei supererunt tres
pluresve, eos primo quoque die de ea re iudicare iubeto,] quae res soluta
n[on siet inve iudici]o non siet iudicatave non siet, quod eius praevaricationus
[causa... vel per dolum malum petitorum patronoru]mve factum non siet.
Sei maior pars eorum recuperatorum... | ...id sententia [pronontiato,
quod eius] rei ioudicandae maxsume verum esse comperrit, facitoqu[e...
quod ita ioudicatum e]rit, se dolo malo utei is, quei iudicatus erit
dare oport[ere, solvat... |40| ... |
|
Quas in leges pl(ebei)ve sc(ita) de ea re, quod, quei agrum publicum
p(opuli) R(omani) ita habebit possidebit fruetur, utei ex h(ace) l(ege)
licebit, eum earum q]uae ag[rum, quem ita habebit, h]abere possidere
frui vetet; quasve in leges pl(ebei)ve sc(ita) de ea r[e, quod earum
quae ei, quei agrum publicum p(opuli) R(omani) aliter habebit] possidebit
fruetur, quam ex h(ace) l(ege) licebit, eum agrum, quem [ita habebit,
habere possidere frui permittat, is, quei earum legum pl(ebei)ve sc(itorum)
quo iurare iubetur iubebitur, non iuraverit: ei poena multa remissa
esto... | ...neive ei ob eam rem mag(istratum) q]uem minus
petere capere gerere habereque liceto, neive q[uid ei ea res fraudi
esto.] |
|
Si quae lex plebeve sc(itum) est, quae mag(istratum), quem ex h(ace)
l(ege) [de aliqua re decernere oportet, de ea re decernere vetet, is
magistratus de ea re nihilo minus decernito... | ...quaeque
eis legibus plebive scitis facere quis prohibetur, quod quem eorum haec
lex facere iubebit, ea omnia ei sed f]raude sua facere liceto, inque
eas leges pl(ebei)ve sc(ita) de ea re, quod ex [h(ace) l(ege) non decernere...
aliterve] decernere oportebit, sed fraude sua nei iurato, neive [ei
ea res fraudi multae poenaeve esto... | ...]tus est, dedit
adsignavitve, quemve agrum locum de eo agro lo[co... ex lege] pl(ebei)ve
sc(ito), quod M. Baebius tr(ib.) pl(eb.) IIIvir coloniae deducend[ae
rogavit... | ... datu]m adsignatum esse fuiseve ioudicaverit,
utei in h(ace) l(ege) sc(riptum) est,
quei l... extra eum agrum locum, quei ager locus in ea cen[turia
supsiciuove... |45 ...extraque]
eum agrum locum, quem ex h(ace) l(ege) colonei eive quei in colonei
numero [scriptei sunt obtinebunt... oportet] oportebitve, quod eius
agri locei quoieique emptum est[... | ...neive
magis m]anceps praevides praediaque soluti sunto: eaque nomina mancup[um...
quaestor,] quei aerarium provinciam optinebit in tableis [publiceis
scripta habeto... | ... nei qui d]e mag(istratu) Romano
emit, is pro eo agro loco pequniam nei[ve praevides] nei[ve praedia
populo dato... neive de ea re quis ob eam] rem, quod praes factus est,
populo obligatus est[o... | ...quei ob eu]m agrum locum manceps
praesve factus est, quodque praedium ob [eam rem in publico obligatum
est... q]uei ager locus in Africa est, quei Romae publice... | ...
eius esto, isque ager locus privatus vectigalisque u... tus erit; quod
eius agri locei extra terra Italia est[... |50| ...
socium nominisve Latini, quibus ex formula t]ogatorum milites in
terra Italia inperare solent, eis po[puleis,...] ve agrum locum queiquomque
habebit possidebit [fruetur... | ... eiusv]e rei procurandae
causa erit, in eum agrum locum, in[mittito... se dolo m]alo. |
|
Quei ager locus in Africa est, quod eius agri[... | ... habeat
pos]sideat fruaturque item, utei sei is ager locus publi[ce... |
|
IIvir, quei ex h(ace) l(ege) factus
creatusve erit,] in biduo proxsumo, quo
factus creatusve erit, edici[to... | ... in diebus]
XXV proxsumeis, quibus id edictum erit[.... datu]m adsignatum siet,
idque quom profitebitur cognito[res... | ...]mum emptor siet
ab eo quoius homin[is privatei eius agri venditio fuerit,... L.] Calpurni(o)
co(n)s(ulibus) facta siet, quod eius postea neque ipse n[eque... |55| ...] praefectus
milesve in provinciam er[it... colono eive, quei in colonei nu]mero
scriptus est, datus adsignatus est, quodve eius...ag... | ...utei
curator eius profiteatur, item ute[i...ex e]o edicto, utei is, quei
ab bonorum emptore magistro curato[reve emerit,... | ...Sei
quem quid edicto IIvirei ex h(ace) l(ege) profiteri oportuer]it, quod
edicto IIvir(ei) professus ex h(ace) l(ege) n[on erit... ei eum agrum
lo]cum neive emptum neive adsignatum esse neive fuise iudicato: o... | ...do,
ei ceivi Romano tantundem modu[m agrei locei...] quei ager publice non
venieit, dare reddere commutavere liceto. |
|
IIvir, q[uei ex h(ace) l(ege) factus creatusve erit... | ...de]
eis agreis ita rationem inito, itaque h..... et, neive unius hominis
nomine, quoi ex lege Rubria quae fuit colono eive quei [in colonei numero
scriptus est, agrum, quei in Africa est, dare oportuit licuitve... |60|
...data adsign]ata fuise iudicato; neive unius hominis [nomine,
quoi... colono eive, quei in colonei nu]mero scriptus est, agrum quei
in Africa est, dare oportuit licuitve, [amplius iu]g(era) CC in [singulos
homines data adsignata esse fuiseve iudicato... | ...neive
maiorem numerum in Africa hominum in coloniam coloniasve deductum esse
fu]iseve iudicato quam quantum numer[um ex lege Rubria quae fuit a IIIviris
coloniae deducen]dae in Africa hominum in coloniam coloniasve deduci
oportuit licuitve. |
|
IIvir, quei [ex h(ace) l(ege) factus creatusve erit... | ...]
re Rom. agri... datus ad[signatus... quod eiu]s agri ex h(ace) l(ege)
adioudicari licebit, quod ita comperietur id ei heredeive eius adsignatum
esse iudicato [... || quod quand]oque eius agri locei ante kal.
I[... quoiei emptum] est ab eo, quoius eius agri locei hominus privati
venditio fuit tum, quom is eum agrum locum emit, quei[... | et
eum agrum locum, quem ita emit emer]it, planum faciet feceritve emptum
esse, q[uem agrum locum neque ipse neque heres eius, neque quoi
is heres erit abalienaverit quod eius
agri locei ita planum factum erit IIvir ita[... |65|
...dato re]ddito, quod is emptum habuerit quod eius publice non veniei[t.
Item IIvir, sei is] ager locus, quei ei emptus fuerit, publice venieit,
tantundem modum agri locei de eo agro loco, quei ager lo[cus in Africa
est, quei publice non venieit, ei quei
ita emptum habuerit, dato reddito... | ...Queique
ager locus ita ex h(ace) l(ege) datus redditus erit, ei, quoius ex h(ace)
l(ege) f]actus erit HS n(ummo) I emptus esto, isque ager locus privatus
vectigalisque ita, [utei in h(ace) l(ege) supra] scriptum est, esto. |
|
Quoi colono eive, quei in colonei numero scriptus est, ager locus in
ea centuria supsiciuov[e de eo agro, quei ager in Africa est, datus
adsignatus est, quae centuria quodve supsiciuom Romae publice venieit
venieritve... | ...si quid eius agri IIvir, quei ex h(ace)
l(ege) factus creatusve erit, ei colono heredeive eius minus adiudicaverit,
tum tantundem modum agri locei pro eo agro loco de eo a]gro loco, quei
ager locus in Africa est, quod eius publice non veniet, ei he[redeive
ei]us IIvir, quei ex h(ace) l(ege) factus creatusve erit, reddito. |
|
Quoi colono eive, quei in colonei numero scriptus est fuitve, [ager
in ea centuria | supsiciuove de eo agro, quei in Africa est,
datus adsignatus est, quae centuria quodve supsiciuom Romae publice
venieit venieritve, si quid eius agri IIvir, quei ex h(ace) l(ege) factus
creatusve erit, ei quei ab eo colono heredeve eius emit habuitve minus
adiudicaverit, tum tantundem modum agri ei, quem ita emise habui]seve
comperietur, heredeive eius de agro quei ager in Africa est, pro eo
agro [IIvir reddi]to quoieique ita reddiderit, ei adsignatum fuisse
iudicato. |
|
Quoi agrum de eo agro, quei ager in Africa est, quei colono e[ive, quei
in colonei numero scriptus est fuitve datus adsignatus
est, magistratus Romae publice vendiderit... | ...sei
quid eius agri IIvir quei ex h(ace) l(ege) factus creatusve erit ei,
quoi ita emptum esse comperietur, emptorive eius pro curatoreve eius
heredive quoius eorum minu]s adiudicaverit: tum tantundem modum agri
ei, quoi ita emptum esse comperiet[ur, emptorive ei]us pro curatoreve
eius heredive quoius eorum de eo agro, quei ager in Africa est, pro
eo agro IIvir reddito; quoi ita reddiderit, [ei adsignatum |70| fuisse
iudicato. Quantae quis pequniae ab populo mercassitur, quam pequniam
qui agrum locum publicum in Africa emerunt emerintve pro eo agro loco
populo dare debent debebuntve... quod eius p]equniae adsignatum discriptum
adsignatumve in tabuleis publiceis est eritv[e: tantam pequ]niam populo
ex eid(ibus) Mart(is), quae, post ea quam vectigalia consistent, quae
post h(ance) l(egem) r(ogatam) primum consistent, primae erunt, in[ferto. | |
|
Quam pequniam quei agrum locum publicum in Africa emit emeritve pro
eo agro loco populo dare debet debebitve, ab eo quei eam pequniam ab
populo mercassitur ex eidibus Martis eisdem exigito... neive quis eam
pequniam propiore die exigito, atque] uteique in h(ace) l(ege) s(criptum)
est, neive, quod pequniae ob eam rem propiore die exactum er[it, atque
uteiqu]e in h(ace) l(ege) s(criptum) e(st), is quei pequniam populo
dare debebit, ei, quei eo nomine ab populo mercassitur, ob eam rem pequniam
ei nei [minus solvito.. | .. pla]num fiat; neive quis mag(istratus)
neive pro mag(istratu) facito neive quis senator decernito, q[uo ea
pecunia,] quae pro agreis loceis aedificieis, quei (supra) s(cripti)
sunt, populo debetur debebiturve, aliter exsigatur atque uteique in
h(ace) l(ege) s(criptum) est. |
|
[Quei agrum locum publicum in Africa emit emeritve .. | ..
sei ea pequnia, quam eo nomine populo debet debebitve, in diebus ...
proxsumeis quibus is ager locus Romae publice venieit] venierit, populo
soluta non erit, is pro eo agro loco
in diebus CXX proxsumeis ea[rum summarum nomine] quae s(upra)
s(criptae) s(unt), arb(itratu) p(raetoris), quei inter ceives tum Romae
ious deicet, satis supsignato. |
|
Pr(aetor), quei inter ceives Romae ious dei[cet.. | nisei]
praedium ante ea ob eum agrum locum in publico obligatum
erit in publicu[mve praes datus eri]t,
agrum locum, quo pro agro loco satis ex h(ace) l(ege) arb(itratu) pr(aetoris)
supsignatum non erit, pequnia praesenti vendito. Que[i... |75| .. |
|
Que]i ager locus in Africa est, quei Romae publice venieit venieritve,
quod eius agri [locei, quei populeis libereis in Africa sunt, quei eorum
[in] ameicitiam populi Romanei bello Poenicio proxsumo manserunt, queive
a[d imperatorem populi Romanei bello Poenicio proxsumo ex hostibus perfugerunt,
quibus propterea ager datus adsignatus est d(e) s(enati) s(ententia),
eorum quisque habuerunt,... | .. pro eo
agro loco IIvir in diebus.. proxsumeis, qu]ibus IIvir ex h(ace) [l(ege)
fact]us creatusve erit, facito, quantum agri loci quoiusque in populi
leiberei inve eo agr[o loco, quei ager l]ocus perfugis datus adsignatusve
est, ceivis Romanei ex h(ace) l(ege) factum erit, quo pro agro loco
ager loc[us ceivi Ro]mano ex h(ace) l(ege) | [commutatus
redditusve non erit.. tantundem modum agri loci quoieique populo leibero
perfugeisve det adsignetve.... |
|
II]vir, quei ex h(ace) l(ege) factus creatusve erit, is in diebus CL
proxsumeis quibus factus creatusve erit, facito, quan[do Xvirei, quei
ex] lege Livia factei createive sunt fueruntve, eis hominibus agrum
in Africa dederunt adsignaveruntve quos stipendium |
[pro eo agro populo Romano pendere oportet, sei
quid eius agri ex h(ace) l(ege) ceivis Romanei esse oportet oportebitve,...
de agro, quei publicus populi Romanei in Africa est, tantundem, quantum
de agro stipendiario ex h(ace) l(ege) ceivis] Romanei esse oportet
oportebitve, is stipendiarieis det adsignetve
idque in formas publicas facito ute[i referatur i(ta) u(tei) e
r(e) p(ublica) f(ide)]q(ue) e(i) e(sse) v(idebitur). |
|
IIvir, quei ex h(ace) l(ege)
factus creatusve erit, is facito in diebus CCL proxsumeis,
quibus h(ance) [l(egem)] populus plebesve iuserit, | [utei extra
eum agrum locum quei ex lege Rubria quae fuit colono eive, quei in colonei
numero scriptus est, datus adsignatus est... quo pro agro loco ager
locus com]mutatus redditusve non erit;
extraque eum agrum, quei ager
intra finis populorum leiberorum Uticensium
H[adrumetinorum T]ampsitanorum Leptitanorum Aquillitanorum Usalitanorum
Teudalensium, quom in ameicitiam populei Romani proxumum |80|
[venerunt, fuit extraque eum agrum locum, quei ager locus
eis hominibus quei ad imperatorem populi Romani bello Poenicio proxsumo
ex hostibus perfugerunt,... datus adsignatusve est de s(enati)] s(ententia);
extra[que] eum agrum, quei ager ex h(ace) l(ege) privatus factus erit,
quo pro agro loco ager locus redditus commutatusve [non erit; extra]que
eum agrum locum, quem IIvir ex h(ace) l(ege) stipendiarieis dederit
adsignaverit, quod eius ex h(ace) l(ege) in formam publicam rellatum |
[erit; extraque eum agrum, quem agrum... P. Cornelius
imperator leibe]reis regis Massinissae dedit, habereve
fruive iusit; extraque eum agrum
locum ubei oppodum Char[tago] fuit qu[ondam,
extraqu]e eum agrum locum, quem, Xvirei, quei ex [lege] Livia factei
createive fuerunt, Uticensibus reliquerunt adsignaverunt: ceterum |
[agrum omnem, quei in Africa est, quei de eo agro vectigal decumas scripturamve
pro pecore populo aut publicano dare debebunt, quei ager eis ex h(ace)
l(ege) datus redditus commutatus erit, habeant possideant fruanturve
et pro eo agro loco vectigal decumas scripturamve, quod post h(ance)
l(egem) fruetur, populo aut publicano dent... |
|
Queiquomque
de eo agro vectigal decumas scripturamve pr]o pecore ex lege Sempronia
dare non solitei sunt, quei ager eis ex h(ace) l(ege) datus redditus
commutatus eri[t, quei eorum eum agrum habebit] possidebit frueturve,
pro eo agro loco nei vectigal neive
decumas neive scripturam, quod post h(ance) l(egem) r(ogatam) fruetur,
dare debeto. | |
|
[Quem
agrum locum populus Romanus ex h(ace) l(ege) locabit, quem agrum locum
Latinus peregrinusve ex h(ace) l(ege) possidebit, is de eo agro loco...
vectigal decumas] scripturam populo aut publicano item dare debeto,
utei pro eo agro loco, quem agrum locum populu[s Romanus ex h(ace) l(ege)
locabit, que]m agrum locum ceivis Romanus ex h(ace) l(ege) possidebit,
dare oportebit. |
|
Pr(aetor), quoius arb(itratu) pro agro loco, quei Romae publice venierit,
e(x) h(ace) l(ege) | [satis supsignari
oportet... praedia empto]ris ter tanti
invito eo quei dabit accipito, facitoque, quei ex
h(ace) l(ege) praedia dederit, utei ei satis supsig[netur neive quis
quid fax]sit, quo minus ex h(ace) l(ege) praedium queiquomque velit
supsignet pequniamve solvat praesque, quei quomque ex h(ace). l(ege)
fieri volet, fiat. |85| |
|
[Quantum
vectigal decumas scripturamve pecoris eum, quei agrum locum aedificium
in Africa possidebit,... quei ager] locus populorum leiberorum, perfugarum
non fuerit, pro eo agro aedificio locoque ex l(ege) dicta, q[uam L. Caecilius
Cn. Domitius cen]s(ores) agri aedificii loci vectigalibusve publiceis
fruendeis locandeis vendundeis legem deixerunt,
publicano dare oportuit: |
[tantundem post h(ance) l(egem) rog(atam) quei
agrum locum aedificium in Africa possidet possidebit... publicano vectigal
decumas scriptura]mque pecoris dare debeto, neive amplius ea aliubeive
aliterve dare debeto, pequsque ne[i aliter alieisve legibus] in eo agro
pascito. |
|
Quae vectigalia in Africa publica populi Romani sunt, quae L. Caecilius
Cn. Domiti(us) cens(ores) fruenda | [locaverunt
vendideruntve, queiquomque mag(istratus) post h(ance) l(egem) rog(atam)
ea vectigalia locabit vendetve, quominus publicano eam legem dicat...
quo pl]us populo dare debeat solvatque, e(ius) h(ace) l(ege) n(ihilum)
r(ogato). |
|
Mag(istratus)
prove mag(istratu), queive pro eo inperio iudicio [potestateve erit...
queiquomque, quae] publica populi Romani in Africa sunt eruntve, vectigalia
fruenda locabit vendetve, quom ea vectigalia fruenda locabit vendetve,
| [nei eis vectigalibus legem deicito, quo inviteis ieis, quei eum agrum
possidebunt, publicano quid facere liceat,... quod ei non licuit facer]e
ex lege dicta, quam L. Caeci(lius) Cn. Dom(itius) cens(ores),
quom eorum agrorum vectigalia fruenda locaverunt [vendideruntve,...
eis agris lege]m deixerunt; neive quod in eis agreis pequs [pas]cetur,
scripturae pecoris legem deicito, quo inviteis eis, quei eum agrum possidebunt, |
[aliter pascatur quam pastum est ex lege dicta, quam L. Caecilius
Cn. Domitius censores, quom eorum agrorum vectigalia fruenda locaverunt
vendideruntve, legem deixerunt. |
|
Quae
vectigalia fruenda in Africa Cn. Paperius co(n)s(ul) vendidit locavitve
qu]ominus ea lege sient pareantque, quam legem Cn. Paperius
co(n)s(ul) eis vendundeis [locandeis deixit,] e(ius) h(ace)
[l(ege)] n(ihilum) r(ogato). |
|
IIvir,
quei ex h(ace) l(ege) factus creatusve erit, sei apud eum, quoi ager
in Africa adsignatus est, eum agrum professus erit, ei eum agrum, quem
a]grum in eo numero agri professus erit, quo in numero eum agrum, quem
is, quoi adsigna[tus est, professus erit, profiteri non oportuit,...
nei dato] neive reddito neive adiudicato. Quei eam rem [ita] indicio
fuerit, ei eius agri, quod is indicio eius, | [quei
eam rem ita indicaverit, in eo numero agri, quo non oportuit, professus
esse iudicatus erit,... partem.... magistratus, qui de ea re iudicaverit,
dato adsignato. |
|
Quibuscum
tran]sactum est, utei bona, quae habuisent, agrumque, quei eis publice
adsignatus esset, haberent [possiderent fruerentur, eis... quantus]
modus agri de eo agro, quei eis publice [datus adsign]atus fuit, publice
venieit, tantundem modum | [agri de eo
agro, quei publicus populi Romani in Africa est, quei ager publice non
venieit,... magistratus commutato. |
|
Quei
in Africa agrum possesionemve agrive possesionisve superficium habet
possidetv]e fruiturve, quem agrum possesionemve quoiusve agri possesionisve
superficium q(uaestor) pr(aetor)ve pu[blice vendiderit... o]b eum agrum
locum possessione[m agrive superfic]ium scripturam pecoris nei dato
neive | [vectigal solvito...]
is ager ex s(enatus) c(onsulto) datus
adsignatus est, ei agrei, quei s(upra) s(criptei) s(unt), possesionesque,
ea omnia eorum h[ominum... dum magistratus quo de] ea re in ious aditum
erit, [ita de ea re iudicium de]t, utei
de ea re in [h(ace)] l(ege) s(criptum) est, neive | ... os comportent,
quibus ex h(ace) l(ege) ager locus datus redditus commutatus adsignatus
[est... agrum locum ex h(ace) l(ege)] dari reddi adsignari... eum agrum
locum ceivis R[omanus |95| ... qui fructus
in eo agro loco natei erunt] quodque in eo agro loco vinei oleive fiet,
quae messis vindemiaque P. Cornelio L. C[alpurnio co(n)s(ulibus)
posteave fiet... eo]s fructus.. quei eum agrum tum... | ... |
|
[Quei
ex h(ace) l(ege) IIvir factus creatusve erit, is in diebus... proxsume]is,
quibus ex h(ace) l(ege) IIvir factus creatusve erit, agrum locum, quei
Corinthiorum [fuit... e]xtra eum ag[rum locum.. ||
..agrum locum,] quem ex h(ace) l(ege)
venire oportebit, omnem me[tiun]dum terminosque statui [curato...
eu]m ag[rum... | ...opus]que locato eique
operei diem deicito, u[bei perf]ectum siet; facitoque[... |
.. quod eius] agri loci aedifici quoieiqu[e emptum] erit,
is eius pecuniae, q[uam.... |100| ....
manceps prae]videsque nei magis solutei sun[to: eaque] nomina
mancupu[m praevidum is quaestor, quei aerarium provinciam optinebit,
in tabuleis publiceis scripta habeto.. | ab
ipsis here]dibusque eorum persequtio e[sto. |
|
Quei]
ager locus aedif[icium... | ... populo]
dare damnas esto. Pr(aetor) [prove pr(aetore), quo de ea] re in ious
adi[tum erit... | ...]i venerit n... iei |
...possesi[ones]... |105|
...pli... |
|
| |
|
|
|
| Fragments of the Lex Agraria ( Bruns, Fontes.., 1909, p. 58 ). | |
|
|
|
 |
