|
|
| LEX
HIERONICA FRUMENTARIA ( 240 BC ) |
|
Cicero, Verr. II, 2 ( Nisard, Paris, 1840 ). |
13. (32) ... Siculi
hoc iure sunt ut, quod ciuis cum ciue agat, domi certet suis legibus,
quod Siculus cum Siculo non eiusdem ciuitatis, ut de eo practor iudices
ex P. Rupili decreto, quod is de decem legatorum sententia statuit,
quam illi legem Rupiliam uocant, sortiatur. Quod priuatus a populo petit
aut populus a priuato, senatus ex aliqua ciuitate qui iudicet datur,
cum alternae ciuitates reiectae sunt ; quod ciuis Romanus a Siculo
petit, Siculus iudex, quod Siculus a ciui Romano, ciuis Romanus datur ;
ceterarum rerum selecti iudices ex conuentu ciuium Romanorum proponi
solent. Inter aratores et decumanos lege frumentaria, quam Hieronicam
appellant, iudicia fiunt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
26. (63) Fecerat
haec egregie primo aduentu Metellus, ut omnis istius iniurias, quas
modo posset, rescinderet et inritas faceret. Quod Heraclium restitui
iusserat ac non restituebatur, quisquis erat eductus senator Syracusanus
ab Heraclio, duci iubebat ; itaque permulti ducti sunt. Epicrates
quidem continuo est restitutus. Alia iudicia Lilybaei, alia Agrigenti,
alia Panhormi restituta sunt. Census qui isto praetore sunt habiti non
seruaturum se Metellus ostenderat ; decumas quas iste contra
legem Hieronicam uendiderat sese uenditurum Hieronica lege edixerat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
60. (146) ... Tot
praetores in Sicilia fuerunt, totiens apud maiores nostros Siculi senatum
adierunt, totiens hac memoria : tamen huiusce noui postulati genus
atque principium tua praetura attulit. (147) Quid
enim tam nouum non solum re, sed genere ipso postulandi ? Nam cetera
quae sunt in isdem postulatis de iniuriis tuis sunt noua, sed tamen
non nouo modo postulantur. Rogant et orant Siculi patres conscriptos
ut nostri magistratus posthac decumas lege Hieronica uendant. |
| Cicero, Verr. II, 3 ( Nisard, Paris, 1840 ). |
6. ... (14) Videte
nunc maiorum sapientiam, qui cum Siciliam tam opportunum subsidium belli
atque pacis ad rem publicam adiunxissent, tanta cura Siculos tueri ac
retinere uoluerunt ut non modo eorum agris uectigal nouum nullum imponerent,
sed ne legem quidem uenditionis decumarum neue uendundi aut tempus aut
locum commutarent, ut certo tempore anni, ut ibidem in Sicilia, denique
ut lege Hieronica uenderent. Voluerunt eos in suis rebus ipsos interesse,
eorumque animos non modo lege noua sed ne nomine quidem legis nouo commoueri.
(15) Itaque decumas lege Hieronica semper
uendundas censuerunt, ut iis iucundior esset muneris illius functio,
si eius regis qui Siculis carissimus fuit non solum instituta commutato
imperio, uerum etiam nomen maneret. Hoc iure ante Verrem praetorem Siculi
semper usi sunt : hic primus instituta omnium, consuetudinem a
maioribus traditam, condicionem amicitiae, ius societatis conuellere
et commutare ausus est. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
8. (19) Itane
uero ? Prudentissimi uiri summa auctoritate praediti, quibus senatus
legum dicendarum in locandis uectigalibus omnem potestatem permiserat
populusque Romanus idem iusserat, Siculo uno recusante cum amplificatione
uectigalium nomen Hieronicae legis mutare noluerunt : tu, homo
minimi consili, nullius auctoritatis, iniussu populi ac senatus, tota
Sicilia recusante, cum maximo detrimento atque adeo exitio uectigalium
totam Hieronicam legem sustulisti ? (20) At
quam legem corrigit, iudices, atque adeo totam tollit ! Acutissime
ac diligentissime scriptam, quae lex omnibus custodiis subiectum aratorem
decumano tradidit, ut neque in segetibus neque in areis neque in horreis
neque in amouendo neque in exportando frumento grano uno posset arator
sine maxima poena fraudare decumanum. Scripta lex ita diligenter est
ut eum scripsisse appareat qui alia uectigalia non haberet, ita acute
ut Siculum, ita seuere ut tyrannum ; qua lege Siculis tamen arare
expediret ; nam ita diligenter constituta sunt iura decumano ut
tamen ab inuito aratore plus decuma non possit auferri. (21) Cum
haec essent ita constituta, Verres tot annis atque adeo saeculis tot
inuentus est qui haec non commutaret sed euerteret, eaque quae iam diu
ad salutem sociorum utilitatemque rei publicae composita comparataque
essent ad suos improbissimos quaestus conuerteret ; qui primum
certos instituerit nomine decumanos, re uera ministros ac satellites
cupiditatum suarum, per quos ostendam sic prouinciam per triennium uexatam
atque uastatam, iudices, ut eam multis annis multorum innocentia sapientiaque
recreare nequeamus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
10. (24) Hunc,
uti dicere institui, principem Verres ad fortunas aratorum uexandas
diripiendasque esse uoluit : huius audaciae nequitiae crudelitati
fidelissimos socios optimosque ciuis scitote hoc praetore traditos,
iudices, atque addictos fuisse nouis institutis et edictis, tota Hieronica
lege, quem ad modum antea dixi, reiecta ac repudiata. (25) Primum
edictum, iudices, audite praeclarum : Quantum decumanus edidisset
aratorem sibi decumae dare oportere, ut tantum arator decumano dare
cogeretur. Quo modo ? Quantum poposcerit Apronius, dato. Quid est
hoc ? utrum praetoris institutum in socios an in hostis uictos
insani edictum atque imperium tyranni ? Ego tantundem dabo quantum
ille poposcerit ? poscet omne quantum exarauero. Quid omne ?
plus immo etiam, inquit, si uolet. Quid tum ? quid censes ?
Aut dabis aut contra edictum fecisse damnabere. Per deos immortalis,
quid est hoc ? ueri enim simile non est. (26) Sic
mihi persuadeo, iudices, tametsi omnia in istum hominem conuenire putetis,
tamen hoc uobis falsum uideri. Ego enim, cum hoc tota Sicilia diceret,
tamen adfirmare non auderem, si haec edicta non ex ipsius tabulis totidem
uerbis recitare possem, sicuti faciam. Da, quaeso, scribae, recitet
ex codice professionem. Recita. Edictum de professione. Negat me recitare
totum ; nam id significare nutu uidetur. Quid praetereo ?
an illud, ubi caues tamen Siculis et miseros respicis aratores ?
dicis enim te in decumanum, si plus abstulerit quam debitum sit, in
octuplum iudicium daturum. Nihil mihi placet praetermitti ; recita
hoc quoque quod postulat totum. Recita. Edictum de iudicio in octuplum.
Iudicio ut arator decumanum persequatur ? Miserum atque iniquum !
Ex agro homines traducis in forum, ab aratro ad subsellia, ab usu rerum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
15. (38) Iam
uero illud non solum contra legem Hieronicam nec solum contra consuetudinem
superiorum, sed etiam contra omnia iura Siculorum, quae habent a senatu
populoque Romano, ne quis extra suum forum uadimonium promittere cogatur.
Statuit iste ut arator decumano quo uellet decumanus uadimonium promitteret,
ut hic quoque Apronio, cum ex Leontino usque Lilybaeum aliquem uadaretur,
ex miseris aratoribus calumniandi quaestus accederet. Quamquam illa
fuit ad calumniam singulari consilio reperta ratio, quod edixerat ut
aratores iugera sationum suarum profite rentur. Quae res cum ad pactiones
iniquissimas magnam uim habuit, sicut ostendam, neque ad ullam utilitatem
rei publicae pertinuit, tum uero ad calumnias, in quas omnes inciderent
quos uellet Apronius. (39) Vt enim quisque
contra uoluntatem eius dixerat, ita in eum iudicium de professione iugerum
postulabatur, cuius iudici metu magnus a multis frumenti numerus ablatus
magnaeque pecuniae coactae sunt ; non quo iugerum numerum uere
profiteri esset difficile aut amplius etiam profiteri, quid enim in
eo periculi esse posset ? sed causa erat iudici postulandi quod
ex edicto professus non esset. Iudicium autem quod fuerit isto praetore,
si quae cohors et qui comitatus fuerit meministis, scire debetis. Quid
igitur est quod ex hac iniquitate nouorum edictorum intellegi uelim,
iudices ? Iniuriamne factam sociis ? at uidetis. Auctoritatem
superiorum repudiatam ? non audebit negare. (40) Tantum
Apronium isto praetore potuisse ? confiteatur necesse est. |
| |
 |