LEX FUFIA CANINIA
   
( 2 BC )
Augustus
 
►  Inst. I
►  Gai I
►  Gai II   Sent. IV

    
Iustiniani Institutiones, I, 7Krueger, Berlin, 1954 ).
 

 
Lege Fufia Caninia certus modus constitutus erat in servis testamento manumittendis.  quem quasi libertatibus impedientem et quodammodo invidam tollendam esse censuimus; cum satis fuerat inhumanum, vivos quidem licentiam habere totam suam familiam libertate donare, nisi alia causa impediat libertati, morientibus autem huiusmodi licentiam adimere.

     
Gai Institutiones, I ( 
Seckel & Kuebler, Leipzig, 1935 ).
  

 
42.  Praeterea lege Fufia Caninia certus modus constitutus est in seruis testamento manumittendis. 43. Nam ei, qui plures quam duos neque plures quam decem seruos habebit, usque ad partem dimidiam eius numeri manumittere permittitur; ei uero, qui plures quam X neque plures quam XXX seruos habebit, usque ad tertiam partem eius numeri manumittere permittitur. at ei, qui plures quam XXX neque plures quam centum habebit, usque ad partem quartam potestas manumittendi datur. nouissime ei, qui plures quam C habebit nec plures quam D, non plures manumittere permittitur quam quintam partem; neque plures quam D habentis ratio habetur, ut ex eo numero pars definiatur, sed praescribit lex, ne cui plures manumittere liceat quam C. quod si quis unum seruum omnino aut duos habet, ad hanc legem non pertinet et ideo liberam habet potestatem manumittendi. 44. Ac ne ad eos quidem omnino haec lex pertinet, qui sine testamento manumittunt. itaque licet iis, qui uindicta aut censu aut inter amicos manumittunt, totam familiam suam liberare, scilicet si alia causa non inpediat libertatem. 45. Sed quod de numero seruorum testamento manumittendorum diximus, ita intellegemus, ne umquam ex eo numero, ex quo dimidia aut tertia aut quarta aut quinta pars liberari potest, pauciores manumittere liceat quam ex antecedenti numero licuit. et hoc ipsa ratione prouisum est: erat enim sane absurdum, ut X seruorum domino quinque liberare liceret, quia usque ad dimidiam partem eius numeri manumittere ei conceditur, XII seruos habenti non plures liceret manumittere quam IIII; at eis, qui plures quam X neque [. . . . . . vv. 1 - 24 . . . . . . ]. 46. nam et si testamento scriptis in orbem seruis libertas data sit, quia nullus ordo manumissionis inuenitur, nulli liberi erunt, quia lex Fufia Caninia, quae in fraudem eius facta sint, rescindit. sunt etiam specialia senatus consulta, quibus rescissa sunt ea, quae in fraudem eius legis excogitata sunt.

     
Gai Institutiones, II, 228 ( 
Seckel & Kuebler, Leipzig, 1935 ).
  

 
In libertatibus quoque dandis nimiam licentiam conpescuit lex Fufia Caninia, sicut in primo conmentario rettulimus.

 
Pauli Sententiae, IV, 14 ( FIRA II, Firenze, 1940 ).
 

 
1. Nominatim servi testamento manumitti secundum legem fufiam possunt. Nominatim autem manumittere intellegitur hoc modo stichus liber esto. Cum autem opsonatorem, vel qui ex ancilla illa nascetur, liberum esse volo, ex Orfitiano senatus consulto perinde libertas competit, ac si nominatim data sit: officiorum enim et artium appellatio nihil de significatione nominum mutat: nisi forte plures sint, qui eo officio designentur: tunc enim nomen adiugendum est, ut eluceat, de quo testator sensisse videatur. 2. Codicillis testamento confirmatis datae libertates cum his quae tabulis testamenti datae sunt concurrunt, et sine antecedant sive sequantur testamentum, novissimo loco adhibentur, quia ex testamento utraeque confirmantur. 3. Quotiens numerus servorum propter legem Fufiam Caniniam ineundus est, fugitivi quoque, quorum semper possessio animo retinetur, computandi sunt. 4. Lege Fufia Caninia cavetur, ut certus servorum numerus testamento manumittatur. Subductis igitur duobus usque ad decem pars dimidia, a decem usque ad triginta pars tertia, a triginta usque ad centum pars quarta, a centum usque ad quingentos pars quinta. Plures autem quam centum ex maiori numero servorum manumitti non licet.
 


    
Traduction française