EPHESIORUM LEX DE DEBITORIBUS
 
Decree of demos of Ephesus concerning a moratorium on debts
      
( 86-85 BC )
 
 
( H. Wankel, Die Inschriften von Ephesos, Ia, Bonn, 1979, n. 8  ).
  
 
I.
[— ἐπειδή,   τοῦ   δήμου] | [φυλάσσον]τος   τὴν   πρὸς Ῥωμαίους τοὺς κο[ινοὺς σωτῆρας πα]-|[λαιὰν εὔν]οιαν   καὶ   ἐν   πᾶσιν   τοῖς   ἐπιτασσομέ[νοις   προθύμως]   |   [πειθαρχ]οῦντος,   Μιθραδάτης Καππαδοκί[ας βασιλεὺς παρα]-|[βὰς τὰς π]ρὸς Ῥωμαίους συνθήκας καὶ συναγαγὼ[ν τὰς δυνάμεις ἐ]-|[πεχείρη]σεν κύριος γενέσθαι τῆς μηθὲν ἑαυτῶι προ[σηκούσης] | [χώρα]ς, καὶ προκαταλαβόμενος τὰς προκειμένας ἡμῶν πό[λεις ἀ]-|[πάτ]ῃ, ἐκράτησεν καὶ τῆς ἡμετέρας πόλεως καταπληξάμενος | [τῶι] τε πλήθει τῶν δυνάμεων καὶ τῶι ἀπροσδοκήτωι τῆς ἐπιβολῆς, | [ὁ] δὲ δῆμος ἡμῶν ἀπὸ τῆς ἀρχῆς συνφυλάσσων τὴν πρὸς Ῥωμαί-|ους εὔνοιαν, ἐσχηκὼς καιρὸν πρὸς τὸ βοηθεῖν τοῖς κοινοῖς πράγμα-|σιν, κέκρικεν ἀναδεῖξαι τὸν πρὸς Μιθραδάτην πόλεμον ὑπέρ | τε τῆς Ῥωμαίων ἡγεμονίας καὶ τῆς κοινῆς ἐλευθερίας, ὁμο-|θυμαδὸν πάντων τῶν πολιτῶν ἐπιδεδωκότων ἑαυτοὺς εἰς τοὺ[ς] | [π]ερὶ τούτων ἀγῶνας, διὸ δεδόχθαι τῶι δήμωι, τοῦ πράγματος [ἀ]-|νήκοντος εἴς τε τὸν πόλεμον καὶ εἰς τὴν φυλακὴν καὶ ἀσφάλειαν κα[ὶ] | σωτηρίαν τοῦ τε ἱεροῦ τῆς Ἀρτέμιδος καὶ τῆς πόλεως καὶ τῆς χώ-|[ρ]ας, τοὺς στρατηγοὺς καὶ τὸν γραμματέα τῆς βουλῆς καὶ τοὺς | προέδρους εἰσενεγκεῖν ψήφισμα παραχρῆμα καὶ περὶ φιλανθρώπων | καθότι συμφέρειν, καὶ περὶ τούτου διέλαβεν ὁ δῆμος. |
II.
ἔδοξεν τῶι δήμωι, γνώμη προέδρων καὶ τοῦ γραμματέως τοῦ | βουλῆς Ἀσκληπιάδου τοῦ Ἀσκληπιάδου  τοῦ  Εὐβουλίδου, εἰσαγ-|[γ]ειλαμένων τῶν στρατηγῶν· ἐπεὶ τῶν μεγίστων κινδύνων ἐ-|παγομένων τῶι τε ἱερῶι τῆς Ἀρτέμιδος καὶ τῆι πόλει καὶ πᾶσι τοῖς πολεί-|ταις καὶ τοῖς κατοικοῦσιν τήν τε πόλιν καὶ τὴν χώραν, ἀναγκαῖόν ἐστι | πάντας ὁμονοήσαντας ὑ̣[πο]στῆναι τὸν κίνδυνον, δεδόχθαι τῶι δή-|μωι, τοῦ πράγματος ἀνήκοντ[ος εἰς] τὴν φυλακὴν καὶ ἀσφάλειαν καὶ σωτ[η]-|ρίαν τοῦ τε ἱεροῦ τῆς Ἀρτέμ[ιδος καὶ] τῆς πόλεως καὶ τῆς χώρας. τοὺς | μὲν ἐκγεγραμμένους ἢ παρα[γεγραμ]μένους ὑπὸ λογιστῶν ἱερῶν ἢ δ[η]-|μοσίων ὡιτινιοῦν τρόπωι πά[λιν εἶ]ναι ἐντίμους καὶ ἠκυρῶσθαι τὰς κα-|[τ’] αὐτῶν ἐκγραφὰς καὶ ὀφειλήμ[ατα], τοὺς δὲ παραγεγραμμένους πρὸς [ἱε]-|[ρ]ὰς καταδίκας ἢ δημοσίας ἢ ἐπίτειμα ἱερὰ ἢ δημόσια ἢ ἄλλα ὀφειλήματ[α] | ὡιτινιοῦν τρόπωι παρεῖσθαι πάντας καὶ εἶναι ἀκύρους τὰς κατ’ αὐτῶν | πράξεις· εἰ δέ τινες ἔνεισιν ἐν ταῖς ἱεραῖς μισθώσεσιν ἢ δημοσίαις ὠ-|ναῖς μέχρι τοῦ νῦν, τούτοις ἑστάναι τὰς πράξεις κατὰ τὰς προϋπαρχούσας | οἰκονομίας κατὰ τοὺς νόμους· ὅσα δὲ ἱερὰ δεδάνεισται, πάντας τοὺ[ς] | ὀφείλοντας καὶ χειρίζοντας ἀπολελύσθαι ἀπὸ τῶν ὀφειλημάτων, πλὴ[ν] | τῶν ὑπὸ τῶν συστεμάτων ἢ τῶν ἀποδεδειγμένων ὑπ’ αὐτῶν ἐκδανεισ-|[τ]ῶν ἐπὶ ὑποθήκαις δεδανεισμένων, τούτων δὲ παρεῖσθαι τοὺς τόκους ἀπὸ | τοῦ εἰσιόντος ἐνιαυτοῦ, ἕως ἂν ὁ δῆμος εἰς καλλίονα παραγένηται κατάσ[τα]-|σιν· καὶ εἴ τινες δὲ πεπολιτογράφηνται μέχρι τῶν νῦν χρόνων, εἶναι πάντας ἐ[ν]-|τίμους καὶ τῶν αὐτῶν μετέχειν φιλανθρώπων· λελύσθαι δὲ καὶ εἶναι ἀκύρο[υς] | τάς τε ἱερὰς καὶ δημοσίας δίκας, εἰ μή τινές εἰσιν ὑπὲρ παρορισμῶν χώρας ἢ δι’ ἀμφ[ισ]-|βητήσεως κληρονομίας ἐζευγμέναι· εἶναι δὲ καὶ τοὺς ἰσοτελεῖς καὶ παροίκους | καὶ ἱεροὺς καὶ ἐξελευθέρους καὶ ξένους, ὅσοι ἂν ἀναλάβωσιν τὰ ὅπλα καὶ πρὸς το[ὺς] | ἡγεμόνας ἀπογράψωνται, πάντας πολίτας ἐφ’ ἴσῃ καὶ ὁμοίαι, ὧν καὶ τὰ ὀνόματα [δια]-|σαφησάτωσαν οἱ ἡγεμόνες τοῖς προέδροις καὶ τῶι γραμματεῖ τῆς βουλῆς, οἳ | καὶ ἐπικληρωσάτωσαν αὐτοὺς εἰς φυλὰς καὶ χιλιαστῦς· τοὺς δὲ δημοσίους | ἐλευθέρους τε καὶ παροίκους, τοὺς ἀναλαβόντας τὰ ὅπλα· προελθόντες | δὲ εἰς τὸν δῆμον καὶ οἱ δεδανεικότες <κατὰ> τὰ συμβόλαια τά τε ναυτικὰ καὶ κατὰ χειρό-|γραφα καὶ κατὰ παραθήκας καὶ ὑποθήκας καὶ ἐπιθήκας καὶ κατὰ ὠνὰς καὶ ὁμολογί-|[α]ς καὶ διαγραφὰς καὶ ἐκχρήσεις πάντες ἀσμένως καὶ ἑκουσίως συνκαταθέμε-|[νοι] τῶι δήμωι, ἀπέλυσαν τοὺς χρεοφιλέτας τῶν ὀφειλημάτων, μενουσῶν τῶν | [.c.6..]αι διακατοχῶν παρὰ τοῖς νῦν διακατέχουσιν, εἰ μή τινες ἢ ἐνθάδε ἢ ἐπε-|[...c.10...]ενοις δεδανείκασιν ἢ συνηλλάχασιν· τὰ δὲ πρὸς τοὺς τραπεζεί-|[τας, ὅσοι μὲν ἐν τῶι ἐ]φ̣’ ἕτος ἐνιαυτῶι τεθεματίκασιν ἢ ἐκχρήσεις εἰλήφασιν ἢ ἐνέ-|[χυρα δεδώκασιν, ἑστά]ναι αὐτοῖς τὰς πράξεις τὰς προϋπαρχούσας κατὰ τοὺς | [νόμους· ὅσα δέ ἐστιν θέμα]τα ἢ ἐκχρήσεις ἐκ τῶν ὑπεράνω χρόνων, τούτων | [οἱ τραπεζεῖται τοῖς θεματείται]ς καὶ οἱ θεματεῖται τοῖς τραπεζείταις τὰς ἀ-|[ποδόσεις ποιείσθωσαν κατὰ μέρος ἀπὸ] το̣ῦ εἰσι{ον}όντος ἐνιαυτοῦ ἐν ἔτεσιν δέ-|[κα, τοὺς δὲ τόκους ἀποτινέτωσαν κατὰ τ]ὸ ἀνάλογον· ἐὰν δὲ ἔν τινι ἐνια-|[υτῶι — ἀπο]δ̣όντος τὰς ἐν τοῖς νόμοις̣ | [—]ος ἐπ’ ἐνεχύροις ε[.]
 

 
►  Bibliography
 
 
Le Bas & Waddington, Voyage archéologique en Grèce et en Asie mineure..., III, n. 136a ; Hicks, The Collection of Ancient Greek Inscriptions in the British Museum, III, n. 205 ; Dareste, Haussoullier & Reinach, Recueil d'inscriptions juridiques grecques, Paris, 1891, n. 4 ; Reinach & Goetz, Mithradates Eupator, Leipzig, 1895, p. 464, n. 13 ; Michel, Recueil d'inscriptions grecques, Bruxelles, 1900, n. 496 ; Wilhelm, Sitzungsber. Akad. Wissensch. Wien, Phil.-hist. Kl., 142, 1900, Abhandl. IV, 1-4, 13 ; Wilhelm, Hermes, 44, 1909, pp. 51-53 ; Kreil, Jahresh. oesterr. archaeol. Instit., 16, 1913, pp. 245-248 ; Dittenberger et al., Sylloge inscriptionum graecarum, 3rd ed., Leipzig, 1915-24, n. 742 ; Kreller, Erbrechtliche Untersuchungen auf Grund der Gräko-Ägyptischen Papyrusurkunden, Leipzig, 1919, pp. 59-60, n. 3 ; Latte, Heiliges Recht, Tübingen, 1920, pp. 50-52 ; Tromp de Ruyter, Mnem, 59, 1931, pp. 282-283 ; Pouilloux, BCH, 70, 1946, p. 491 / 71-72, 1947-48, pp. 265-266 ; Schaefer, PW, 18, 1949, col. 1697-1702 ; Bogaert, Banques et banquiers dans les cités grecques, Leiden, 1968, pp. 58, 247 and 250-252 ; Asheri, Studi Classici e Orientali, 18, 1969, pp. 71-73 and 114-117 ; Bogaert, Epigraphica III : Texts on bankers, banking and credit in the Greek world, Leiden, 1976, pp. 83 ss., n. 44 ; Bernhardt, Historia, 26, 1977, pp. 62-73 ; Bernhardt, Polis und römische Herrschaft in der späten Republik (149-31 v. Chr.), Berlin-New York, 1985, p. 59 ; Frei & Marek, Kadmos, 36, 1997, pp. 1-89 ; Arnaoutoglou, Ancient Greek Laws : A Sourcebook, London-New York, 1998, pp. 105-106 ; Cramme, Die Bedeutung des Euergetismus für die Finanzierung städtischer Aufgaben in der Provinz Asia, diss., Köln, 2001, p. 100 ; Weiss, Sklave der Stadt : Untersuchungen zur öffentlichen Sklaverei in den Städten des römischen Reiches, Stuttgart, 2004, p. 227 ; Zelnick-Abramovitz, European Review of History, 16, 2009, pp. 303-318.
 
 
►  Source : Inscription discovered at Ephesus, Turkey.