| ~ NOV.
LXXX ~ DE QUAESTORE. ( AD 539 ) |
( Based upon the Latin text of Schoell and Kroll's edition ). ~ Text submitted by Dr. Ingo Maier ~ |
| Idem Aug. Iohanni pp. secundo ex consule et patricio. |
<Praefatio> Semper
cum dei auxilio omnem facimus providentiam, ut subiecti ab eius clementia
traditi nobis illaesi serventur. Itaque et leges ponimus omni in eis
curantes iustitia, et quod paulatim labitur reparare festinamus, insuper
etiam administrationes invenimus, quae castigantes quod inornatum est
mediocriora faciunt delicta. Quale videlicet aliquid praetores populi
in hac fecimus magna urbe, utilissimum ex ipso rerum experimento omnibus
regiam hanc civitatem nostram habitantibus approbatum. Ex hoc igitur
experimento et aliud quiddam mede a egens moliri et adinvenire legi
et cingulo iustum aestimavimus. Invenimus enim, quia paulatim provinciae
quidem suis habitatoribus spoliantur, magna vero haec civitas nostra
populosa est turbis diversorum hominum, et maxime agricolarum, suas
civitates et culturam relinquentium. |
| CAPUT I. |
Haec
ad praesentem legem nos respicere procuraverunt et ad cingulum quod
nunc a nobis paene novatum est, cui non piget nos de publico et annonas
dare et has sufficientis et officium constituere et ex neglegentia eius
periculum relevare. Cingulo etenim et hoc accipienti quaestoris imponimus
nomen: sic enim et initium eum invenientes (dicimus autem priscis temporibus)
inquisitores vocabant ad hoc venientes officium. 1. Volumus autem cingulum habentem hoc respicientem ad deum nostrumque timorem et legem requirere <advenientes> ad magnam hanc civitatem, ex quacumque provincia sint, viros sive mulieres aut clericos seu monachos vel monachas sive externarum civitatum advocatos aut alterius cuiuscumque fortunae vel dignitatis existant, et perscrutari qui sint aut unde venerint et in qua occasione. Et si quidem agricolae sunt, intendere quibus nostrorum iudicum horum competunt lites, et his imminere, velociterque eos eripere difficultatibus propter quas hic venerunt et festinanter unde venerunt eos remittere competentia fruentes. |
| CAPUT II. |
Si
vero aliqui sint agricolae constituti sub dominis et egentes eis ad
hanc venerunt regiam civitatem, praeparare possessores citius eas discernere
pro quibus venerunt causas, et remittere merentes mox quae iusta sunt.
Si vero forsan ad resultationem possessorum venerunt et adversus eos
dicant causas, si quidem multitudo sit, plures quidem remittere continuo
ad provinciam duobus aut tribus relictis, qui secundum collitigantium
schema litem exerceant, et ita, eum imminere litis auditori et procurare
citius incidi negotia, ut non longitudo eis fiat temporis, et maxime
agricolis, quorum et hic praesentia superflua et agriculturae vacatio
damnum et ipsis et possessoribus facit. |
| CAPUT III. |
Si
vero neque agricolarum sit adveniens multitudo, sed quidam forsan alii
aut etiam litigaturi adversus alios, et hic tardent, non quiescere,
sed cum omni instantia iudices urgere cum festinatione eos contentionibus
absolvere et litibus liberatos remittere suas civitates et provincias
habitare. Si vero forsan cum institerint auditori litis aut agricolarum
dominis qui a nobis statuti sunt iudices, ut litigantes aut observantes
liberent, ipsi ad hoc differant et non citius eos aut lite aut observatione
liberaverint, tunc ipsum qui a nobis in hoc cingulo constitutus est
deducere ad se litigantes aut egentes aliquo iure a possessoribus proinde
non merentes, <et> examinare, et citius disponentem pro quibus
illi huic magnae observant civitati ad suas remittere patrias aut omnino
ex quibus venerunt locis, omnibus perempto ad hoc privilegio et fori
praescriptione. |
| CAPUT IV. |
Si
vero vitae occasionem aliqui aut litis non habentes in hac sunt nostra
civitate, ut propter victum aut eo quod hic ad eorum desideria non sufficiat
iam etiam peccent, corporum eorum statum qualis quis est inspicere,
et si quidem valent eis corpora potentes autem sufficere ad laborem
sunt, si quidem servi aliquorum fuerint, cognoscere quorum sunt et hos
etiam invitos possessoribus transmittere, si vero liberi fortuna et
ex aliquibus civitatibus aut provinciis orti, hos transmittere ad provincias
ex quibus sint. |
| CAPUT V. |
Si
vero huius terrae fuerint et corporibus quidem validis utantur, vitae
autem eis decens non est occasio, hos non frustra esse terrae onus permittere,
sed tradere citius eos et operum publicorum artibus ad ministerium et
praepositis panificantium stationum et hortos operantibus aliisque diversis
artibus aut operibus, in quibus valent simul quidem laborare simul autem
ali et segnem ita ad meliorem mutare vitam. 1. Si vero aliqui noluerint observare operibus quibus traditi sunt, hos sectari hac regia civitate. Parcentes enim eis haec sancimus, ut non segnitie eos ad illicitos actus impellente leges eos arripiant ad poenas nostris tradentes iudicibus. Laesos autem aut laesas corpore aut canitie graves hos sine molestia esse iubemus in hac bona civitate, a pie agere volentibus adscribendos. Et aliorum singulos interrogare, qua venerunt gratia, et inquisitis quae digna sunt super eis agere, ut non pigri hic sedeant, sed competentia agentes ad proprias revertantur provincias. |
| CAPUT VI. |
Si
vero aliqui aut in hac habitantium civitate aut etiam deforis venientium
culpent aliquos tamquam ab eis damnificati per occasionem forte eorum
quae dicuntur sportulae aut etiam ex hoc laesionum, et dicant eos aut
praevaricari pro his nostras leges aut etiam sine iudiciali praecepto
admonitionem eis offerre, quaerere subtiliter haec delinquentes, cuiuscumque
fuerint dignitatis et militiae et sub quo constituti sint cingulo, eosque
simul quidem comprehendere simul autem post probationes interminatas
secundum nostras leges exigere poenas, nullo competentium eis iudicum
defendere eos valente, et tam illaesos servare eos qui iniustitiam passi
sunt, recipientes quae contra legem exacti sunt, quam poenas nostris
definitas constitutionibus superexigere ac de eis referre, ubi perspexerimus
dandas. |
| CAPUT VII. |
Super
haec autem quaecumque querelam suscipiunt falsitatis seu quod vocatur
falsa scriptura in quocumque collegio, haec requirere et qui super his
denuntiantur comprehendere et post inscriptiones et probationes punire;
sic enim huiusmodi audientiae damus potestatem ei. Si vero aliquis taliter
laesorum adierit ordinatum secundum praesentem legem iudicem et non
iustam impetraverit providentiam, ut cogatur ad nos et ad semper imperium
haec denuntiare, sciat aperte qui cingulum hoc adsumit, quia ipse de
suo reddet ea ei qui ab eo neglectus est male, quae decuerat eum a delinquente
percipere, insuper et maiori indignatione nostra experietur iuste, utpote
nostras iussiones transcendere praesumens. |
| CAPUT VIII. |
Maxime
autem omnium qui hanc administrationem habet et perpetue hoc ponet studium,
puris manibus omnia agere et ministratores habere non sordidos neque
turpi acceptioni paratos, sed pure et libere administrare, et si tale
aliquid super ministris peccatum invenerit, hoc etiam punire et ex ipsis
prius ostendere suam firmitatem simul et castitatem. Propterea enim
et decem libras auri occasione expensarum decrevimus ei, et eius consiliario
solidos centum, et ministrantibus ad expensarum causam solidos trecentos
triginta damus annonam (quorum etiam descriptionem <*> huic legi
adponi praecepimus), ut de fisco largitate contenti alienis abstineant.
Eruntque dei et nostri subtiles cultures, et e caelo ac nostram fruentes
providentiam et administrationis causis facilius et legalius utentes. |
| CAPUT IX. |
Damus
autem administrationem habenti fiduciam et iudicibus insistere et ad
nos referre et ex se agere competentia, ut neque infirmitate neque alio
omnino culpatus nostro super eo iudicio minor appareat. Licentiam vero
similiter ei damus publicis epistolis uti ad provinciarum praesides,
ut qui remittuntur ab eo mittant ad suas provincias sine lite ibi ducturos,
et si quo egent auxilio legitimo hoc percepturos. Illud maxime providere,
non de iisdem secundo molestari, quod saepe eos qui hic vane commorantur,
deinde retransmissos ab eo rursus remeare et mox reversos secundarum
ei causarum praebere occasiones. Si enim denuo in hac felicissima civitate
inveniat quosdam nidificantes frustra, qui liberati et ad propriam provinciam
transmissi sunt, his et castigationem imponat decentem et vehementius
iterum transmittat. Sic nobis etiam foris civitates habitabuntur et
magna civitas haec confusione liberabitur. Si vero aliquos perspexerit
sui officii in transmarinis portibus collocare, qui etiam deforis venientes
inquirant et hinc destinatos suscipientes ad provincias dirigant, et
hoc agat, quod utile est reipublicae per omnia venatus. |
| CAPUT X. |
Haec
omnia sancimus nostrorum subiectorum curam habentes, ut non suas provincias
deserentes hic adterantur et moriantur forsan, propriis privati et neque
paternis fruentes sepultures, eo quod et ante nos ponentibus leges et
rempublicam constituentibus haec non transitorio studio fuerunt, sed
et pigritiae fuit quaedam scriptura et peregrinos omnes perscrutabantur.
Et neque novum neque leve hoc causis studium, bonum quidem et antiquum,
neglectum vero in medio ab universa laedente neglegentia paulatim periclitatum
est corrumpi et perimi, donec nos prodesse hoc et utillimum invenientes
rursus in rempublicam introducimus. Sicut enim praemiis incorruptum
eum et eius officium esse volumus et nihil extra quae a nobis dicta
sunt accipere, ita indemnes eos servari iubemus, et neque occasione
codicillorum neque per occasionem annonarum neque per aliam quamlibet
causam aut in sacrum nostrum palatium aut in foro tuae celsitudinis
occasione codicillorum aut praeceptorum aliquid dare nunc aut in futuro
tempore, <aut praepositis> mensae tuae celsitudinis occasione
emolumentorum quae per eos expenduntur ei aut consiliario aut eius officio,
sed undique eis pura servari quae nostra largitate dantur. Sufficiet
enim omnibus pro medela decenti germane eum gubernantem cingulum universis
utillimum esse. |
|
<Epilogus> Quae
igitur nostrae placuerunt potestati, cognoscens tua celsitudo omnia
ad effectum perducere festinet approbetque nostram providentiam, quia
et novum cingulum adiecimus et nostrorum subiectorum per omnia curam
habemus. Dat. VI. id. Mai. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug. anno XII. Appione viro clarissimo consule. |
| —————— |
| (*)
Not extant. |
| |