| ~ NOV.
LXIV ~ DE HORTULANIS CONSTANTINOPOLITANIS. ( AD 538 ) |
( Based upon the Latin text of Schoell and Kroll's edition ). ~ Text submitted by Dr. Ingo Maier ~ |
| Idem Aug. Longino praefecto urbis regiae Constantinopolis. |
<Praefatio> Multae
undique querelae nobis ex tempore plurimo contra felicissimae huius
urbis et eius suburbanorum hortulanos deteruntur laborantium omnium
adversus eorum malitiam. Quae vero deferuntur huiusmodi sunt. |
| CAPUT I. |
Aiunt
ex corpore hortulanorum et aestimatores hortorum plerumque esse et causam
fieri pessimam. Dum enim horti dominus hunc tradit hortulano conductionem
subeunti, nihil aliud quam plantatum in eo olus aestimant et huius aestimationem
imponunt accipienti hortulano seu conductori; cum vero futurus est tradere
post transactionem temporis conductor, fieri tunc quidem ab eis scrupulosam
oleris aestimationem, eam autem in sextuplum aut multiplicem ferri,
et si ei quinquaginta aureorum sit olus, non minus trecentum, interdum
autem et amplius hoc aestimari. Et non usque hoc solum causae avaritiam
stare, sed etiam maiorem multo eam facere, dicentes quia stercus immiserint
terrae et alios quasi habeant labores, et ex hoc extendere in quantum
voluerint pretium, et pro aestimatione insertarum forsan arborum alia
augmenta facere, dum utique, cum perceperint a dominis, nulla talis
penitus aestimatio facta sit, sed plerumque in pactis profiteantur hortulani,
quia et plantatas servant arbores et alias plantabunt. Sed aestimator
et in semetipso similiter causam post paucum tempus futuram putans merito
pro se talem avaritiam infert, unde si infelix patiatur dominus ex imperitia
tanta dare damnum et sua recipere, alioque tradat hortum et rursus in
illo hoc patiatur, <insuper et ex tertio forte aut quarto similem
patiatur> nimietatem, periclitabitur et ipso penitus cadere horti
dominio et extraneus suis rebus fieri. Facere quoque eos agnovimus et
quandam maiorem absurditatis adiectionem. Si enim qui postea subintrat
hortulanus adiciat aliquid priori possessioni, et hac ipsa conductione
completa exigit aestimationem tamquam ex laboribus suis factam, cum
utique non omnino augmentum ex illius diligentia factum sit, sed forte
principio aut per proditiones aestimantium aut per neglegentiam, dum
in minus quam debeat traditio facta sit. Quae nobis omnia ultra omnem
videntur esse calliditatem et asperitatem, quam reprimi volumus a tua
celsitudine hanc sacram nostram pragmaticam respiciente legem. Et sicut
hortulanus suscepit hortum a possessore, ita eum recontradat; si quidem
olus habet, cum hortulanus eum suscepit, et aestimatio fiat huius, similiter
et in restitutione scrupulosam aestimationem oleris solius percipiat;
si vero non habet, sed purum percipiat hortum, sive habentem stercus
sive etiam non, sic etiam restitutionem fieri, et simpliciter ita servari
causae ordinem super tradente hortulano qualis fuit cum perciperet,
nulla alia inferenda domino laesione. Aestimationem vero olerum non
solum ab hortulanus fieri, sed etiam ab his qui vocantur summarii et
qui talia noverunt, quippe propositis sacris eloquiis. Non enim volumus
possessoribus inutiles esse usus propter eorum qui sortiuntur nequitiam
et avaritiam. Propterea igitur congregans eos determinabis et non sines
iniuriam ullam inferri possessoribus, sed undique eos illaesos indemnesque
servabis. Volumus enim aequam mensuram et a dominis <ad> hortulanos
et ab hortulanis ad dominos fieri, eo quod undique nobis aequitas curae
sit et ut neutra laedatur pars. |
| CAPUT II. |
Si
vero aliquis incultam terram tradat, <at> ille eam colat, pro
cultura percipiat mercedem et existentis in eo oleris aestimationem,
et ita sine lite discedat, nulla avaritia neque maligna arte nec super
hoc facienda, quatinus per hanc sacram nostram pragmaticam legem et
futuram super ea dispositionem per tuam celsitudinem de cetero maneamus
pro talibus non inquietandi, et non etiam reliquis nostris pro republica
curis tales quaedam subeant sollicitudines, eo quod non parva non grandis
pars nostrae reipublicae absque nostra sollicitudine est, dum cuncta
circumeamus mentis oculis et nihil incompositum, nihil inordinatum neque
dubium relinquere velimus. Interminabis autem etiam poenam quinque librarum
auri contra eos qui de cetero tale aliquid egerint aut agi permiserint. |
Dat.
XV. kal. Feb. Constantinopoli imp. dn. Iustiniani pp. Aug. <anno
XI> Iohanne v. c. consule. |
| |