~  NOV. LIX  ~
  
DE EXPENSIS QUAE FIUNT CIRCA DEFUNCTORUM EXEQUIAS.
  
( AD 537 )
 
 
( Based upon the Latin text of Schoell and Kroll's edition ).

~   Text submitted by Dr. Ingo Maier   ~
 
 
Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp. secundo.
     <Praefatio> Singula bonorum operum a nobis dei consilio oportet accipere principium aut si qua ea quae ab aliis facta sunt bona secuta est corruptio, hanc emendari a nobis et ad antiquum reduci ordinem, ut nos aut factione rei aut correctione ad bonos actus studeamus habere semper participium. Quale videlicet aliquid super exequiis defunctorum factum non recte perspeximus emendare, et donare hominibus, ne duplicem sustineant difficultatem, simul quidem ut quae sua sunt amittant, simul autem pro se damnificandi. Sed quod Constantinus piae memoriae retractans disposuit et post haec Anastasius piae memoriae firmavit adiciens etiam reditus causae, hoc nos ipsi, cum periculum patiatur cadere, reparare et dare cum omni cautela et terminis competentibus cogimur, durare illud facientes inmortale. Constantino enim piae memoriae nongenta octoginta <ergasteria> ex diversis corporibus felicissimae huius urbis sine tributis dante sanctissimae maiori ecclesiae, Anastasio vero piae memoriae non solum ergasteriis illis quinquaginta et centum adiciente, et reditum certum largiente per duas pragmaticas formas, quatinus quod ex ipso reditu colligitur aurum proficiat ad ea, quae dantur a deo amabilibus oeconomis his qui ad hoc laborant, plurimi plerumque adierunt nos dicentes non similiter causam procedere neque sine mercede fieri defunctorum exequias, sed exigi amare, et inveniri plurima foris nomina et corpora, quae etiam invitos exigunt lugentes et cogent dare non habentes. Haec omnia iustum iudicavimus competenti correctione digna facere.
CAPUT I.
     Primum itaque ea quae per ergasteria plurimam susceperint laesionem et deminutionem ad plenem restituimus sanctissimae maiori ecclesiae, sacram propter hoc scribentes formam ad urbis praefecturam, quatinus ipsa cum oboediente sibi officio traderet mille centum ergasteria omnibus modis deo amantissimis ecclesiae defensoribus et oeconomis memoratae sanctissimae ecclesiae, octingentis quidem in corporibus ergasteriorum praebendis deo amantissimis ecclesiae defensoribus, trecentis autem dei cultoribus oeconomis, ut deo amabiles oeconomi habeant quadringenta ergasteria et reditum ab Anastasio divae memoriae donatum, nequaquam querentes tamquam minor sit, sed supplementum ex trecentorum ergasteriorum donatione habentes facere menstruorum expensas et decanis et aliis ordinibus, deo amabiles autem defensores habentes octingenta ergasteria et appellatos decanos praebere et aliud ministerium facere, quod defunctorum exequiae volunt, quatinus per hoc damna auferantur lugentium.
CAPUT II.
     Oportet igitur supradicta mille centum ergasteria custodiri et deo amabilibus oeconomis et defensoribus semper sine tributis et sine deminutione, supplenda a gloriosissimo praefecto felicis huius urbis, si quis fiat casus quolibet modo aut mutatio horum faciei aut mercationis, ut deo amabiles quidem oeconomi habentes praediorum gubernationem quae sepulturis deputata sunt, habentes quoque etiam sine tributis trecenta ergasteria, defensores autem octingenta, circa funus defunctorum faciant gubernationem. Ea quidem quae ex praediorum reditu accedunt a deo amabilibus oeconomis dari sepulturis, sicut descendentes dicimus, adiecto etiam ex trecentis ergasteriis cremento, quod etiam ipsum in ipso opere percipere petierunt. Quia mille igitur centum ergasteriorum in hac existentium felici urbe plurima ceciderunt, praecipimus ut secundum praesens tempus repleantur haec, et mille centum ergasteriorum numerum imminutum et sine tributo divisum secundum dictum a nobis modum servari et deo amabilibus oeconomis et dei cultoribus defensoribus, ut tamen non minus sint decani seu laboratores octingentis deputati deo amabilibus defensoribus, pro vero trecentis datis deo amabilibus oeconomis licentiam esse eisdem deo amabilibus viris, si voluerint, in corporibus accipere trecenta ergasteria aut omnia aut quaedam ex his, aut percipere occasione appellatorum excusatorum pecunias pro cunctis aut pro aliquibus ergasteris, ipsasque pecunias quas hactenus non habebant (sicut et ipsi nostram docuerunt potestatem), eas expendere circa defunctorum exequias, ut et ex his pecuniis et ex reditibus praediorum distributio fiat et decanis et ascetriis et canonicis et acoluthis, sicut descendentes ordinavimus. Eisdem enim deo amabilibus oeconomis docentibus, quia iam impossibile est ex praediis de cetero eundem reditum salvari, recte nos trecentorum ergasteriorum crementum distribuimus huic parti, quatinus inculpabiliter quod hactenus datum est laborantibus circa funerum exequias deinceps detur, hoc est per singulum mensem quadringentos solidos dividendos decanis et acoluthis et ascetriis et canonicis secundum. quae hactenus apud eos tenuit consuetudo, hoc est decanis quidem pro singulo mense centum octoginta duos solidos, ascetriis autem nonaginta unum solidos, et acoluthis nonaginta unum solidos, et canonicis triginta sex solidos, congregandos quidem ab eisdem deo amabilibus oeconomis, solvendos autem in eis qui consueverunt accipere per sex menses.
CAPUT III.
     Oportet autem competentem quidem auri partem reverentissimis ascetriis dari a deo amabilibus oeconomis secundum dictas indutias Eugenio deo amantissimo diacono et xenodocho secundum Sampson sanctae memoriae xenodochii et quod a nobis constitutum est, et qui post eum fuerint deo amantissimi xenodochi memoratorum xenodochiorum, eo quod ascetriae ad hoc ministrantes opus sub xenodochis per tempus memoratorum venerabilium xenodochorum constitutae sint; quod autem contingit acoluthos et reverentissimas canonicas similiter dari ab eisdem deo amabilibus oeconomis et qui nunc praesunt eis et quibus per tempus praesulatus earum committitur, ut per eos distributio fiat praedeclaratis et sub eis constitutis ascetriis et canonicis nec non et acoluthis. Si vero retro fecerint circa talem solutionem deo amabiles oeconomi, et hoc palam fiat intra sex menses in secundo semestre venientes, si nullum fecerint solutionem, tunc omne quod post primum semestre debetur exigi semper a deo amabilibus oeconomis cum usura tertiae partis legitimae centesimae post semestre tempus; providentiam huius ponente per tempus sanctissimo episcopo et patriarcha felicis huius urbis sanctissimae maioris ecclesiae.
CAPUT IV.
     Si autem etiam alter annus transeat et neque sic aliquid exsolvant deo amabiles oeconomi reverentissimis mulieribus aut memoratis decanis, licentiam esse per tempus sanctissimo patriarchae non solum exigere deo amabiles oeconomos debitum cum dicta usura, sed etiam cogere eos dare omnia quaecumque decreta sunt et, si voluerit sanctissimus patriarcha expellere eos a gubernatione praediorum, exigere horum faciem puram ab eis qualis est; horum omnium sollicitudinem ponente pro tempore beatissimo archiepiscopo et universali patriarcha, sub quo sunt et deo amabiles oeconomi et omnis clerus et universus sanctissimae ecclesiae status.
     1. His ita factis nullum penitus ab invito percipere pro mortuo corpore curato quicquam. Ut autem discreta sint omnia, sancimus singulo lecto gratis dato unum asceterium dari ascetriarum aut canonicarum, non minus octo mulierum praecedentium lectum et psallentium, et tribus acoluthis, qui nihil penitus accipient. Si tamen aliquis voluerit competentium defuncto et exequias facientium ipse sponte cogente nullo et aliud asceterium unum vel duo aut etiam amplius assumere, hoc sit quidem eius munificentiae, tamen nec hoc indefinitum relinquimus, et hic eandem mensuram esse volumus harum quae per munificentiam assumuntur ascetriarum seu canonicarum et acoluthorum, quam superius definivimus, non minus octo ascetrias seu canonicas esse quae ex unoquoque asceterio assumuntur, et tres acoluthos per singulum asceterium.
CAPUT V.
     Dari autem asceteris seu canonicis his quae citra unum quod gratis ministrat assumuntur, si quidem intra novos muros felicis huius urbis sint exequiae, usque ad ternos solidos, nihil ex hoc penitus acoluthis accipientibus neque dividentibus haec cum reverentissimis asceteris aut canonicis; acoluthis autem qui post tres gratis ministrantes sumuntur, si quidem alii tres fuerint, contentis siliquis <tribus>, si autem sex, siliquis sex, et deinceps secundum hunc modum etiam de his gubernari. Certum vero est quia, si et spatium plus consistat et qui lecto ministrant decani plures sint <et> asceteria plura, propter huius onus parvum etiam aliquid ipsis dabitur secundum similitudinem ad asceterii disciplinam laborantium, ut differentia laboris videantur aliquod et ipsi habere hinc solacium. Videtur autem intra novos muros et transitus Iustinianarum seu Sycorum, quoniam non longe consistit nec eget ampliore tempore vel labore ad veniendum ibi. Si vero foris novos muros felicis huius urbis exequiae fiant, aut etiam in alios transitus citra qui dictus est, tunc asceteris quidem seu canonicas dimidiam partem solidi accipere, neque hic communicantibus penitus ullo modo eis acoluthis, ipsis autem acoluthis in singulo asceterio quattuor accipientibus siliquas et ultra haec nihil, secundum memoratam divisionem. Asceterio sequente gratis datum lectum cum tribus acoluthis et ipso omnino veniente per octo ascetrias vel canonicis et tres, sicut dictum est, acoluthos, et nihil penitus accipientibus neque per cereorum dationem exigentibus et aliam mensuram adinvenientibus sub alio velamine.
CAPUT VI.
     Haec itaque omnia definimus super his qui non per munificentiam quaerunt duos maiores lectos in venerabili vasorum custodiario positos, diximus autem Studii gloriosae memoriae et Stephani magnificae memoriae. Si quis enim illos voluerit accipere, utpote et plurimis hominibus egentes et custodia potiori et omnino quadam curiositate opus habentes, hoc non coniungimus his quae prius diximus, sed tamquam munificam exhibens voluntatem, quantumcumque pro labore decanis aut reverentissimis ascetriis vel canonicis dare pactus erit, tantum et praebeat, non tamen valens transcendere duodecim solidorum quantitatem in duobus lectis Studii et Stephani, in deaurato autem posito in sanctissima maiore ecclesia, vel uno solo pro eo forsan faciendo, quattuor solidorum; ascetriis autem et canonicis et acoluthis duplicia accipientibus quam prius de eis definivimus, quippe et ipso asceterio (seu canonicis) gratis in aliis lectis praecedente eandem accipiente quantitatem quam etiam reliqua asceteria; hoc ipso et super acoluthis observando quod praediximus, ut et isti duplum horum quae iam a nobis ordinata sunt accipiant. Quando tamen unus horum trium fuerit lectus in quo funus agitur, id volente qui hoc celebrat, quippe deo amabilibus defensoribus necessitatem habentibus corpora decanorum praebere <e> quibus eis deputavimus octingentis decanis et lectos, non tamen expensam facere aliquam; deo amabilibus oeconomis cogendis vel ex reditu ab Anastasio divae memoriae relicto vel ex trecentis ergasteriis omnem memoratam expensam fieri circa dictas personas secundum in omnibus ordinatam a nobis divisionem. Sic nihil indefinitum erit, sed et mediocres sepulturas fieri volentes hac fruentur dispositione et ad munificentiam respicientes non magis damnificabuntur, sed erunt cum mediocritate munifici.
CAPUT VII.
     Haec igitur nos decrevimus et super ergasteriis <et super reditibus> et super exequiis, vel quae gratis vel quae per munificentiam fiunt. Custodes quoque ponimus, ut inminutus semper custodiatur ergasteriorum numerus, non solum gloriosum praefectum <felicis> huius urbis et ei oboediens officium, sed multo potius tuam celsitudinem et qui semper cingulo sunt addendi cui nunc ipse praesides. Insuper et poenam definivimus et adversus officium tuum, si neglexerit, quinquaginta librarum auri, et adversus eos, qui semper tuam perceperint sedem, duplicem, ut non cedatur aliquando memoratorum mille centum ergasteriorum numerus deficere secundum dictam a nobis divisionem. Sed si docearis hoc ipse aut qui post te, huius omnem ponere providentiam et procurare eum inminutum per omnia perdurare et inonustum et sine adinventione et a tua celsitudine et ab omni alia persona, ut non haec fiat occasio quatinus, contra quod definitum est a nobis, detur aliqua merces pro funere alicuius personae. Nulla discretione facienda personarum defunctarum, sive divites sint sive pauperes, nisi tamen, sicuti praecedenter diximus, unum trium lectorum elegerint, in quibus competentia disposuimus. Et volumus etiam illa tenere secundum hunc modum et esse per omnia inmutilata et inmortalia, hac sacra pragmatica lege per omnia tenente, donec sunt homines, donec magnum et valde laudandum Christianorum nomen in hominibus est et cotidie per dei clementiam augetur. Providente quippe huius ante alios omnes ipso sanctissimo patriarcha huius felicis urbis, ut cum pontificali dignitate ipse causa utens non sinat ab ulla persona neque sacerdotali neque iudiciali neque aliorum ulla praevaricari quae a nobis ordinata sunt. Sed ipsum imperium coniuramus ad magnum respiciens deum, ut semper sceptrorum dominos huic rei provideat. Non enim hoc pro solis est mortuis, sed etiam pro viventibus et maxime imperantium salute, pios actus omnino ad effectum adduci, et non laborantium bonum opus a subsequentium desidia deperire. Sicut autem mille centum ergasteria inminuta et sine tributo servari disposuimus, ita reliqua ergasteria omnia sub tributis constitui sancimus, nullo penitus licentiam habente excipere ea tributis, neque venerabilibus domibus neque xenodochiis neque asceteriis vel monasteriis aut alio quolibet, sed neque ipsa imperiali nostra domo aut qui in cingulo aut qui in potestatibus sunt; sed omnibus ergasteriis similiter agnoscentibus tributa, nec paulatim singula excursare et proprium levigare et reliquis paucis existentibus totum inponere onus, et ex hoc magnum sustinere dispendium ferre hoc non valentes.
     <Epilogus> Tua igitur celsitudo et qui post <te> eandem administrationem acceperint et parens tibi officium, quae placuerunt nobis per praesentem divinam pragmaticam formam, nunc et in reliquum omne tempus servabunt.
     Dat. III. non. Novemb. CP. imp. dn. Iustiniano pp. Aug. anno XI. p. c. Belisarii v. c.
 

  
►  Sources : Auth. LX ; Ep. Theod. 59 ; Ath. 2, 12 ; Iul. const. LIII.