~  NOV. XXIV  ~
  
DE PRAETORE PISIDIAE.
  
( AD 535 )
 
 
( Based upon the Latin text of Schoell and Kroll's edition ).

~   Text submitted by Dr. Ingo Maier   ~
 
 
Imperator Iustinianus Aug. Iohanni. pp.
     <Praefatio> Et antiquos Romanos credidimus numquam potuisse tantam rempublicam ex parvis exiguisque principiis constituere et omnem ex ea orbem terrarum ita dicendum capere ac possidere, nisi maioribus iudicibus per provincias destinatis gloriosiores hinc viderentur et praeberent eis potestatem armorum et legum et ad utrumque haberent eos opportunos et dignos existentes. Quos etiam praetores vocabant, eo quod praeirent aliis omnibus et acies ordinarent hanc eis dantes appellationem, et committentes eis et civilia gubernare et de legibus scribere. Unde iudicialia quoque habitacula praetoria vocari disposuerunt, et copiosa lex ex praetorum nata est voce, multique praetores alii quidem Siciliam, alii vero Sardiniae insulam, alii Hispaniam, alii aliam et adquisiverunt et gubernaverunt mare ac terram.
CAPUT I.
     Haec considerantes nos, antiquitatem rursus cum maiori flore ad rempublicam reducentes et Romanorum nobilitantes nomen, et videntes quia in provinciis asperioribus dupla quadam hactenus administratione missa nulla ad perfectum sufficiens quodammodo erat, propterea in quibusdam <provinciis nostris in quibus> et iudex civilis erat et militaris alter, semper quidem adinvicem contendentes, semper vero litigantes, non ut aliquid agerent circa subiectos bonum, sed quatenus amplius eos contererent, aestimavimus oportere ad unam quandam figuram colligere utrumque magistratum, civilem simul et militarem, et dare hanc habenti potestatem praetoris rursus appellationem, ut ipse et militiarum in provincia existentium secundum antiquitus ei natum cognomen praesit et praeponatur legibus (et hoc quoque olim praetorum proprium fuit), et habeat quidem utriusque magistratus annonas, officio autem utatur uno officialium centum (sufficiunt enim ei tanti), praetoriano officio nuncupando et ex probatoriis hinc competentibus facto. Sic enim erit nobilis, sic terribilis latrocinantibus, sic iniustis inevitabilis, si cum multa potestate gerat cuncta: ut puris quidem utatur manibus, quod iam a nostra nuper data lege dictum est omnibus administrationibus, ipso quoque oboediente illi et iusiurandum subeunte et secundum eam gubernante causas, et armis utente et civilia secundum nostras disponente leges; ut si etiam gloriosissimorum aliquis consularem dignitatem habentium ad cingulum venerit, et <hoc imitatio sit> priorum, secundum quod sortiebantur provincias viri consules et ex consulibus et praetores modice consulibus minores, et ita paulatim Romanorum auxerunt nomen et tantum egerunt, quantum nulli penitus alteri aliarum rerumpublicarum contulit deus. Quod super Pisidorum regione incipere primum volumus, eo quod et in prioribus historiis dictum invenimus dudum toti illi terrae Pisidorum gentem praesedisse, sed et nunc quoque regionem hanc egere maiori et vehementiori cingulo credidimus, et quoniam vici maximi in ea sunt et populosi et crebro et contra ipsa resultantes tributa fiscalia, et latrocinantibus illis et homicidis praediis, quae in aliqua summitate montis Lupi caput appellata commorantur - Lycocranitarum [Lupicapitorum] habitaculum nominatur -, administrationem hanc praeesse; et nunc quidem non secundum ordinem legitimum ad eam accedere, sed secundum quandam discursionis figuram: cingulo autem mixto et compositis in idem et militaribus et iudicialibus signis, sequente quoque eum militari multitudine cuncta quanta in provincia est, insuper et civile officium totum, nobili iam appellatione eius constituta et praetoris honorata cognomine, quis non eum pertimescat, quis non revereatur, simul leges, simul et arma conspiciens in unum convenientia, et hoc ipso condicione proposita aut oboedire legibus et confidere atque salvari, aut solum e contrario dispicientes repente deperire, cum omnes de proximo legibus auxilientur?
CAPUT II.
     Oportet igitur hoc cingulum adsumentem, cum gratis hoc ei praebeamus semper et sub nulla penitus mercede, ut et ipse sine redemptione perduret et his quae de fisco dantur solis contentus (hoc <quod> etiam prior nostra dicit lex), sic utens subiectis, sicut in priori disposuimus constitutione, iusteque et pure et cum industria clementer, et homicidia et adulteria expellens de provincia et virginum raptus et iniustitiam omnem, et haec delinquentes secundum nostras puniat leges, et erubescat nullum violentorum, licet maiorum sit, neque subcumbat eis qui prodesse quidem nihil, occasiones autem impietatis praebere possunt; sed per omnia servet quod iustum est, et respiciat ad nostras leges et iudicet secundum eas et subiectos nostros secundum eas faciat et vivere et conversari, et ad deum respicere nostramque formidinem, alterum vero nullum debeat omnino considerare. Et neque ex provincia venire hic frequenter et subtilibus mediocribus nos adire, sed ipsum prius audire omnia et discernere ea, et memorem honoris quem ei dedimus sic uti causis, ut sine reatu ei cingulum fiat, scienti quia, si quis eum adierit, deinde non meruerit quod iustum est, et coactus haec nobis nuntiaverit, certamen ei de cetero adversus nos erit. Nos enim sicut eum honoravimus administrationis augmento, ita si eum invenerimus indigne [et citra] nostra intentione utentem his quae tradidimus ei, et deo ministrantes et legibus auxilium ferentes competenter eum castigabimus, si inveniamus furantem forsan vel gratia aut inimicitiis victum aut nostras transcendentem leges. Volumus enim subiectos erigere et quae hactenus sunt mederi malis, pecunias autem despeximus magnas et ad hanc respicere dispositionem studuimus.
CAPUT III.
     Convenit autem eum non solum his quae dudum a nobis sunt dicta prospicere, sed etiam curam habere civitatum abundantiae et ut nihil civibus desit; contemplari quoque opera civitatum et non permittere neque secundum hoc eas sui minores fieri, sed etiam aquaeductus et pontes et muros et itinera reparare studere, et non permittere illic venientibus exactoribus nostros collatores in aliquo praegravare, neque ea quae ex consuetudine maligna fiunt praecepta suscipere, quae de murorum fabricatione et itineribus sternendis et aliis denis milibus causis procedunt a sedibus tuae celsitudinis. Horum enim omnium causa et si quid tale aliud est nulli permittat subiectos nostros laedere, neque procedat sententia a sedibus tuis tale aliquid dicens: iam etenim hoc prohibuimus Sed ipse quidem omnium curam habebit; si quem vero nos secundum pragmaticam formam direxerimus, quem merito etiam ad tuum destinabimus culmen, ille examinabit quod a nobis decernitur, alteri vero nulli penitus licentia erit vexare subiectos: quatenus provincias videamus rursus hominibus plenas, rursus propriis civibus florentes, et non confluens hic multitudo hominum ad suam terram remeare propter iudicum malitiam non confidat. Propterea igitur sancimus tuam celsitudinem nequaquam divisas habere Pisidorum gentis administrationes, sed unum esse in ea spectabilis praetoris magistratum, ipsum quidem militarem, ipsum vero civilem constitutum, et similiter quidem fiscalium civiliumque curantem, similiter autem militibus praesedentem, quatenus alterno solacio et administratio ex armis fortis sit et armatus ordo lege decoretur. Non enim ulterius indisciplinatio erit per civitates, cum vir praesedeat talis de cetero, qui dignus nobis utroque cingulo videatur.
CAPUT IV.
     Cuncta igitur, quae fiscus ministrabat, haec secundum subiectam descriptionem huic sacrae nostrae legi dari spectabili iubemus praetori et qui circa eum sunt. Cui praefulgere sacri nostri cognominis volumus signum, sitque praetor Iustinianus in Pisidia factus iudex. Oboediatque praetorianum officium ei, factum quidem ex probatoriis, sicut dicentes praevenimus, similiter autem et civilibus et militaribus hominibus atque rebus vacans. Ad haec etiam fiscalium exactio iudicem hunc officiumque respiciunt eius, et omnia habebit administrationis insignia quae hactenus habet, vehiculum ex argento et proximam et fasces; habebit quoque super militibus et adresponsum: cum utique ex hoc ipso ei demus in hac provincia militum praesulatum, ut eos et componat et ordinet et procuret insequi quidem latrocinantes, mansuetos autem et castos collatores inter alterutros fieri, et neque civitates tumultuari permittat neque vicaneos resultare contra fiscum, habeat autem super omnes potestatem excepto penitus nullo. Sitque etiam haec administratio inter medias constituta et in spectabilium iudicum numerum conscripta: ut quaecumque olim quidem in vicariis, nunc autem comitibus Iustinianis et Pacatianae Phrygiae et primae Galatiae sunt et spectabili comite Orientis et spectabilibus proconsulibus, haec etiam in isto consistant, et sit spectabilis iudex, et appellationes ab eo factae hic destinentur et examinentur, sicut in aliis spectabilibus iudicibus, atque introducantur in foro gloriosissimorum praefectorum, pariter audiente negotium et gloriosissimo quaestore sacri nostri palatii: eo quod cingulum, licet aliquid militare habuerit, sed tamen totum ad legaliorem mutatum figuram oportet habere necessario ordinem, qui hactenus in spectabilibus est iudicibus observatus secundum quod tenuit olim consuetudo.
CAPUT V.
     Quia vero nuper sacram constitutionem scribentes usque ad quingentos solidos appellationum causas a spectabilibus iudicibus in ordine sacri auditorii examinari decrevimus, sancimus, si talis aliqua fuerit lis, in Pisidia tamen solum, sive ex delegatione nostra sive ex alicuius gloriosissimorum nostrorum iudicum, si non spectabilis datus fuerit iudex, non ad spectabilem Iustinianum comitem Pacatianae Phrygiae (hoc quod dudum sanximus) advenire, sed ad eum deferri appellationem provinciae suae, ipsumque eam audire secundum sacri auditorii figuram (utique etiam in hoc nobilitamus magistratum), ipsumque ei definitivam imponere sancimus formam, non remittentem ad hanc felicissimam civitatem, ut non parvarum causa occasionum maximas litigantes turbas damnaque sustineant.
CAPUT VI.
     Ut autem sciant et qui percipiunt praetoris administrationem et alias quae a nobis adinventae sunt et adinveniuntur, quemadmodum competat cingula gubernari, perspeximus non solum eis praebere magistratus insignia in his qui vocantur codicilli, sed etiam inscribere modum secundum quem regant administrationem, quae ante nos legislatores mandata principis appellabant: ut ipsi ad ea respicientes suam regant administrationem, et ita nostris subiectis in omnibus prosint. Igitur etiam recondi in sacro nostro laterculo huiusmodi divina mandata praecepimus, quatenus una cum codicillis dentur iudicibus et iusiurandum praebentibus, quod in sacra nostra constitutione conscripsimus, et alia universa ita regentibus sicut nos iussimus. Subicitur autem etiam quaedam descriptio a nobis huic sacrae legi, declarans quantum quidem competat ordinatum praebere occasione codicillorum cinguli sive in sacro laterculo sive in praetorio gloriosissimorum praefectorum, quid autem dandum sit ipsi et assessori et qui circa eum sunt: sicque <a> nobis circa administrationes providentia cunctis manifesta illum nobis decet purum et undique approbatum suum praebere ministerium.
     1. Hanc itaque legem declarabit equidem universis etiam sacrarum nostrarum constitutionum lectio (nam et hanc ibi conscribi praecepimus), ipse autem ad effectum perduces, quatenus maneat semper ipsis operibus effulgens et luciscens.
     Dat. XV. k. Iunias CP. Belisario v. c. cons.
     Oportet praeberi praetori Pisidiae ipsi quidem pro annonis et capitibus et reliquo emolumento solidos numero octingentos, eius assessori solidos numero septuaginta duo, eius officio auri libras quinque.
     Oportet autem eum praebere occasione codicillorum ita :
          spectabilibus chartulariis tribus sacri cubiculi solidos numero novem
          primicerio clarissimorum tribunorum notariorum et laterculensibus solidos numero viginti quattuor
          eius adiutori solidos numero sex
          officio gloriosissimorum praefectorum pro praeceptis et omni alia causa solidos numero quadraginta.
 

  
►  Sources : Ep. Theod. 24 ; Ath. 4, 4 ; Iul. const. XVII.