~  NOV. CXXIV  ~
  
UT LITIGANTES IURENT QUIA NEQUE PROMISERUNT DARE IUDICIBUS NEQUE DABUNT;
  
ET DE SPORTULIS; ET UT QUAE IUBENTUR REFERENDARII COMPLEANT
   
ET NON MISCEANT SEMET IPSOS CAUSAE ET PER SE EXEQUANTUR.
  
( AD 545 )
 
 
( Based upon the Latin text of Schoell and Kroll's edition ).

~   Text submitted by Dr. Ingo Maier   ~
 
 
Idem Aug. Petro pp.
     <Praefatio> Praesentem legem proferimus, ut et iudicum puritas appareat et non valeat litigantium suffragium circumvenire leges.
CAPUT I.
     Iubemus igitur, quotiens apud quoscumque iudicantes aut administratores lites aut appellationes examinantur, prae omnibus principales litigantium personas, aut illos ad quos in medio negotium forte migraverit, praesentia iudicum tangentes sancta evangelia iurare, quia nihil penitus iudicibus [aut] patrocinii causa ipsis vel alii cuicumque personae pro hac causa quolibet modo dederunt aut promiserunt aut postea dabunt vel per se vel per aliam quamcumque mediam personam, exceptis his quae propriis advocatis pro patrocinio praestant aliisque personis, quae nostrae leges dari disposuerunt. Hoc autem servari praecipimus et in sacro nostro consistorio, quando consultationes intromittuntur, ut sub praesentia sacri senatus memorata sacramenta praestentur. Si autem, ut contingit, aliqui litigantium nequeunt ad iudices advenire, tunc iubemus praesentes quidem iurare praedictum iusiurandum, ad absentes autem dirigi ex officiis ministrantibus aliquos cum adversa parte, ut eis praesentibus memorata sacramenta similiter praebeantur. Si vero mulier fuerit, quae propter honestatem vitae extraneis viris se monstrare non consuevit, tunc et absente adversario ex officio missos memorata suscipere sacramenta. Si autem abesse partes in aliis locis contingat aut unam earum, praecipimus absentem in provincia in qua deget iusiurandum modo a nobis dicto sub gestis monumentorum apud iudicem provinciae aut apud locorum defensorem praebere. Illo videlicet generaliter observando, ut si quis litigantium absens aut praesens huiusmodi iusiurandum praebere noluerit, et hoc manifestetur iudici, per sententiam eius actor quidem casum actionis, reus autem condemnationem sustineat.
CAPUT II.
     Si quis autem ex litigatoribus dixerit dedisse alicui aut promisisse, et personam declaraverit et hoc probaverit, ipse quidem in eventu litis veniam mereatur, qui vero accepit aut promissionem suscepit aut ei probatur, si quidem pecuniaria sit causa, quod quidem datur triplum, quod vero promittitur duplum a comite privatarum exigatur, et dignitatem seu cingulum quod habet in utroque casu amittat. Si autem criminalis sit accusatio, confiscationem propriae substantiae patiatur et mittatur in exilium, qui propter acceptionem alienum crimen in se transponi festinavit. Si vero datum aut promissum litigator probare nequiverit, iuret persona quae datum aut promissum dicitur suscepisse, quia neque per se neque per aliam personam aut accepit aut promissionem habuit, et hoc praebito sacramento ipse quidem liber sit, litigator autem, qui non potuit ostendere, in pecuniariis quidem causis aestimationem litis a comite privatarum exigatur, lite quippe eventum proprium sustinente, in criminalibus autem confiscationem suarum rerum sustineat, et causa apud competentes iudices secundum legum ordinem terminetur. Si autem a litigatore manifestata persona memoratum refutaverit iusiurandum, tam in criminalibus quam in pecuniariis causis memoratis subiaceat poenis. Si quis autem litigantium iuraverit non dedisse aut promisisse, intra X vero menses post prolatam sententiam numerandos ostendatur dedisse, memoratae poenae et contra dantes et contra accipientes habeant locum. In causis autem, quae per tutores aut curatores aguntur, sacramenta quidem tutores aut curatores praestent, si qua vero memoratarum poenarum locum habuerit per talia sacramenta, hanc tutores aut curatores sustineant, nullo ex hoc praeiudicio generando his qui sub tutela aut cura esse noscuntur.
CAPUT III.
     Et hoc quoque praecipimus ab omnibus iudicibus tam militaribus quam civilibus in omni loco nostrae reipublicae custodiri, ut neque magistrianis neque praefectianis neque alio cuicumque executori concedant aliquid amplius a quacumque persona sportularum nomine percipere quam nostris legibus declaratum est, nec si sacram nostrae tranquillitatis proferant iussionem. Sed si quem invenerint aliquid amplius exigentem, licentiam habeant et comprehendere hunc et includere et quadruplum exigere quod plus acceperit, ut simplex quidem damnum passo reddatur, triplum vero inferatur aerario. Si autem civilis aut militaris iudex sive interpellatus seu quolibet modo neglexerit laesum, sicut diximus, vindicare, ex sua substantia quadruplum secundum praedictum exigetur modum. Ipsam vero poenam exigi iubemus per comitem nostrarum privatarum et competentes iudices, si cognoverint aliquos ex suis officiis executores sportularum nomine contra nostras leges aliquid exigere et hoc neglexerint vindicare. Damus licentiam exactis nihil amplius exigentibus quam ex nostra constitutione definitum est dare, et si quid amplius exigere eos voluerint, habeant licentiam eis resistendi.
CAPUT IV.
     Quia vero lex tam piae memoriae patris nostri quam etiam nostrae tranquillitatis disposuit nullo modo iudices suis sententiis inscribere, tamquam ex imperiali verbo ex non scripto procedente iussum sit aliquos exhiberi aut praesentari, sed etiam spectabiles referendarios nostras iussiones secundum quod competit facere manifestas, easdem leges firmantes iubemus spectabiles referendarios in causis quas docent seu referunt ad nostram tranquillitatem nullam habere licentiam, eos aut adiutores eorum, vel per se vel per aliam quamcumque personam tenere aliquem aut sub fideiussores facere aut aliquid exigere, aut cogere transactiones aut pacta quaedam cum suis adversariis exponere, aut quolibet modo in quacumque causa se permiscere. Nihil enim aliud facere eos concedimus nisi solas nostras iussiones in quocumque negotio aut ex scripto aut ex non scripto prolatas competentibus aut deputatis insinuare iudicibus. Si quid autem praesenti legi contrarium aliquis eorum praesumpserit agere, is quidem qui damnum aliquid aut circumventionem in suis rebus pertulerit, nullum praeiudicium penitus circa ius proprium sustinebit, qui vero tale aliquid egit, ex sua substantia damnum laesae personae delatum per competentem iudicem restituere compellitur, et super haec cinguli et dignitatis sustinebit amissionem. Haec autem omnia iubemus non solum in futuris causis, sed etiam in his quae iam incohatae nondum tamen sunt terminatae servari.
     <Epilogus> Tua igitur eminentia praesentem legem in perpetuum valituram edictis sollemnibus in regia civitate propositis ad omnium notitiam venire procuret, ut omnes agnoscant quae pro communi eorum beneficio a nobis disposita sunt.
     Dat. XVI. kal. Ian. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug. anno XIX. pc. Basilii vc. <anno IV.>
 

  
►  Sources : Auth. CXVII ; Coll. IX, tit. 5 ; Ep. Theod. 124 ; Ath. 5, 3 ; Iul. const. CXXII.