RESCRIPTUM GRATIANI, VALENTINIANI ET THEODOSII DE HAERETICIS
   
Rescript of Gratian, Valentinian II and Theodosius I on heretics
    
( May 8, AD 381 )
 

 
Codex Theodosianus, XVI, 5, 7 (
 Magnou-Nortier, Paris, 2002 ).
 

 
     IMPPP. GRATIANVS, VALENTINIANVS ET THEODOSIVS AAA. EVTROPIO, PRAEFECTO PRAETORIO.
     Si quis Manicheus Manichaeave ex die latae dudum legis ac primitus a nostris parentibus in quamlibet personam condito testamento vel cuiuslibet titulo liberalitatis atque specie donationis transmisit proprias facultates, vel quisquam ex his aditae per quamlibet successionis formam conlatione ditatus est, quoniam isdem sub perpetua inustae infamiae nota testandi ac vivendi iure Romano omnem protinus eripimus facultatem, neque eos aut relinquendae aut capiendae alicuius hereditatis habere sinimus potestatem, totum fisci nostri viribus inminentis indagatione societur. Sive id marito sive propinquo aut cuilibet bene merito sive etiam filiis, quos tamen vitae eiusdem et criminis facinora sociata coniungent, sive etiam per interpositam quamlibet personam profuturum eidem, qui e tali hominum genere et grege repperitur, inlicita liberalitate provenerit, caduci titulo vindicetur. Nec in posterum tantum huius emissae per nostram mansuetudinem legis forma praevaleat, sed in praeteritum etiam, quidquid talium personarum aut proprietas reliquit aut successio habuit, usurpatio fiscalis commodi persequatur. Nam licet ordo caelestium statutorum secuturis post observantiam sacratae constitutionis indicat neque actis obesse consueverit, tamen, quoniam quid consuetudo obstinationis et pertinax natura mereatur, in hac tantum, quam specialiter vigere volumus, sanctione iustae instigationis agnoscimus.
     Et eos, qui etiam post legem primitus datam nequaquam ab inlicitis et profanis coitionibus refrenari divina saltem monitione potuerunt, tamquam in ipsius depictae legis iniuriam veluti sacrilegii reos tenemus, severitatem praesentium statutorum non tam ad constituendae, sed ad ulciscendae legis sanximus exemplum, ita ut nec defensio temporis prosit. His tantum filiis paternorum vel maternorum bonorum successio deferatur, qui licet ex Manichaeis orti, sensu tamen et affectu propriae salutis admoniti, ab eiusdem vitae professionisque collegiis pura semet dediti religione demoverint, tali inmunes a crimine.
Illud etiam huic adicimus sanctioni, ne in conventiculis oppidorum, ne in urbibus claris consueta feralium mysteriorum sepulcra constituant ; a conspectu celebri civitate penitus coherceantur. Nec se sub simulatione fallaci eorum scilicet nominum, quibus plerique, ut cognovimus, probatae fidei et propositi castioris dici ac signari volent, maligna fraude defendant ; cum praesertim nonnulli ex his Encratitas, Apotactitas, Hydroparastatas vel Saccoforos nominari se velint et varietate nominum diversorum velut religiosae professionis officia mentiantur. Eos enim omnes convenit non professione defendi nominum, sed notabiles atque execrandos haberi scelere sectarum.
DAT. VIII ID. MAI., CONSTANTINOPOLI, EVCHERIO ET SYAGRIO CONSS.
 

 
►  Bibliography
 
 

Delmaire, Largesses sacrées et « res privata » : L'« aerarium » impérial et son administration du IVe au VIe siècle, Roma, 1989, pp. 610-620 ;
Dictionnaire encyclopédique du christianisme ancien, Paris, 1990, s.v. Tatien et Épiphane de Salamine ; Maraval, Le Christianisme de Constantin à la conquête arabe, Paris, 1997, p. 136 ; Harries, Law and Empire in Late Antiquity, Cambridge, 1999, l. 5, 3, n. 10.
 
 


   
 
Traduction française