RESCRIPTUM HONORII ET THEODOSII
  
DE CONCILIIS A PROVINCIALIBUS ARELATI HABENDIS
  
Rescript of Honorius and Theodosius II on provincial councils
  
( AD 418 )
 
 
( C. Giraud, Novum enchiridion juris romani, Paris, 1873, pp. 646-648 ).
 
 
     Impp. Honorius et Theodosius AA. viro illustri Agricolae, praefecto Galliarum.
     Saluberrima magnificentiae tuae suggestione inter reliquas reipublicae necessitates evidenter instructi, observanda provincialibus nostris, id est, per septem provincias, mansura in aevum auctoritate decernimus, quod sperari plane ab ipsis provincialibus debuisset. Nam cum propter privatas ac publicas necessitates, de singulis civitatibus, non solum de provinciis singulis, ad examen magnificentiae tuae vel honoratos confluere, vel mitti legatos, aut possessorum utilitas, aut publicarum ratio exigat functionum : maxime opportunum et conducibile iudicamus, ut servata posthac quotannis singulis consuetudine, constituto tempore, in metropolitana, id est in Arelatensi urbe, incipiant septem provinciae habere concilium. In quo plane tam singulis, quam omnibus in commune consulimus. Primum, ut optimorum conventu, sub illustri praesentia praefecturae, si id tamen ratio publicae dispositionis obtulerit, saluberrima de singulis rebus possint esse consilia. Tum quod, quidquid tractatum fuerit et discussis ratiociniis constitutum, nec latere potiores provincias poterit et parem necesse est inter absentes aequitatis formam iustitiaeque servari. Ac plane praeter necessitates publicas etiam humanae ipsi conversationi non parum credimus commoditatis accedere, quod in Constantina urbe iubemus annis singulis esse concilium. Tanta enim loci opportunitas, tanta est copia commerciorum, tanta illic frequentia commeantium, ut quidquid usquam nascitur, illic commodius distrahatur. Neque enim ulla provincia ita peculiari fructus sui felicitate laetatur, ut non haec propria Arelatensis soli credatur esse fecunditas. Quidquid enim dives Oriens, quidquid odoratus Arabs, quidquid delicatus Assyrius, quod Africa fertilis, quod speciosa Hispania, quod fortis Gallia potest habere praeclarum, ita illic affatim exuberat, quasi ibi nascantur omnia, quae ubique constat esse magnifica. Iam vero decursus Rhodani, et terreni recursus, necesse est, ut vicinum faciant ac paene conterminum, vel quod iste praeterfluit, vel ille quod circuit. Cum ergo huic serviat civitati, quidquid habet terra praecipuum, ad hanc velo, remo, vehiculo, terra, mari, flumine deferatur, quidquid singulis nascitur : quomodo non multum sibi Galliae nostrae praestitum credant, cum in ea civitate praecipiamus esse conventum, in qua divino quodam munere commoditatum et commerciorum opportunitas tanta praestatur ? Siquidem hoc, rationabili plane probatoque consilio, iam et vir illustris praefectus Petronius observari debere praeceperit ; quo interpolatum vel incuria temporum, vel desidia tyrannorum, reparari solita prudentiae nostrae auctoritate decernimus, Agricola, parens carissime atque amantissime. Unde illustris magnficentia tua et hanc praeceptionem nostram et priorem sedis suae dispositionem secuta, id per septem provincias in perpetuum faciet custodiri, ut ab idibus Augustis, quibuscumque diebus mediis, in idus Septembres, in Arelatensi urbe noverint honorati, vel possessores, iudices singularum provinciarum, annis singulis concilium esse servandum ; ita ut de Novempopulana, et secunda Aquitania, quae provinciae longius constitutae sunt, si earum iudices occupatio certa tenuerit, sciant, legatos iuxta consuetudinem esse mittendos. Qua provisione plurimum et provincialibus nostris gratiae nos intellegimus utilitatisque praestare et Arelatensi urbi, cuius fidei secundum testimonia atque suffragia parentis patriciique nostri, multa debemus, non parum adicere nos constat ornatui. Sciat autem magnificentia tua, quinis auri libris iudicem esse multandum, ternis honoratos vel curiales, qui ad constitutum locum intra definitum tempus venire distulerint.
     Data XV Kalend. Maias ; accepta Arel. X Kal. Junias ; DD. NN. Honorio XII, et Theodosio VIII AA. coss.
 

 
►  Bibliography
 
 
Hänel, Corpus legum ab imperatoribus Romanis ante Iustinianum latarum, Leipzig, 1857, p. 238, n. 1171 = MGH Epp. III / 1, pp. 13-15, n. 8 ; Giraud, Novum enchiridion juris romani, Paris, 1873, pp. 646-648 ; Carette, Les assemblées provinciales de la Gaule romaine, Paris, 1895, p. 456 ; Charlesworth, The lost province or the worth of Britain, Cardiff, 1949, p. 35 ; Checchini, Scritti giuridici e storico-giuridici, Padova, 1958, p. 174 ; Chastagnol, La fin du monde antique : De Stilicon à Justinien (Ve siècle et début VIe), Paris, 1976, pp. 157-159, n. 37 ; Roda, Commento storico al Libro IX dell'Epistolario di Q. Aurelio Simmaco, Pisa, 1981, p. 135 ; Herzig & Frei-Stolba, Labor omnibus unus (Fest. Walser), Stuttgart, 1989, p. 79 ; Macpherson, Rome in involution : Cassiodorus' variae in their literary and historical setting, Poznan, 1989, pp. 262, 264 and 274 ; Mathisen, Ecclesiastical factionalism and religious controversy in fifth-century Gaul, Washington, 1989, pp. 41 ss. ; Mathisen, Roman aristocrats in barbarian Gaul : Strategies for survival in an age of transition, Austin, 1993, p. 170 ; Sivan, Ausonius of Bordeaux : Genesis of a Gallic aristocracy, London-New York, 1993, p. 179 ; Laniado, Recherches sur les notables municipaux dans l'Empire protobyzantin, Paris, 2002, p. 172 ; Gualandri, Conca & Passarella, Nuovo e antico nella cultura greco-latina di IV-VI secolo, Milano, 2005, pp. 174 and 178 ; Laniado in Krause & Witschel, Die Stadt in der Spätantike - Niedergang oder Wandel ? (Internationales Kolloquium, München, 2003), Stuttgart, 2006, p. 324.