APPENDICES LEGIS ROMANAE WISIGOTHORUM
   
Appendix to the Roman Law of the Visigoths
     
( AD 5th century )
 
 
( P. Krueger, Collectio librorum iuris anteiustiniani, III, Berlin, 1890, pp. 247-263 ).
 
 
I.
 
( Cod. Parisiensis 4403, 4406 and 4419 ; Ottobonianus 2225 ; Montispessulanus H 84 ; Berolinensis 270 )
     1. I. Constitutio XXXIII Gregoriani lib. I de postulando titulo XII.
     Imp. Gordianus A. Iouino. Nullam existimationis infamiam auunculus tuus pertimescet ictibus fustium subiectus, si sententia non praecessit ignominiae maculam inrogans. PP. VI kal. Sept. Pio et Pontiano conss. (a. 238).
     2. Imp. Seuerus et Antoninus AA. Manilio. Si nulla sententia contra te dicta est, quae infamiae detrimentum adfert, sine causa times, ne existimatio tua laesa sit ob id, quod in carcerem per iniuriam coniectus es.
     3. II. De pactis constitutio VIII.
     Imp. Antoninus A. Iulio Maximo. Si debitori tuo heres extitisti, actio, quam aduersus eum habuisti, adita hereditate confusa est. sed si eam, posteaquam in iudicio quoque obtinuisti, ei tradidisti, qui minus sententia superaueras, ea condicione pactoque, ut tam ceteris creditoribus quam tibi in eo, quod tibi deberetur, si eam hereditatem non adisses, satisfaceret, pacti conuentionisque fides seruanda est. quae si non seruatur, ex stipulatu, si modo transactio facta est, actio dabitur. PP. VII kal. Aug. Antonino IIII et Valente conss. (a. 213).
     4. III. Gregoriani lib. II tit. XVII si ut se hereditatis abstineat.
     Imp. Seuerus et Antoninus AA. Vetoriis Frontino et aliis. Si uos paternae hereditati non miscuistis, ob eam rem testificatio necessaria non fuit, cum fides ueritatis uel bonorum adminicula non desideret. quod si pro herede gessistis, an propter aetatem cui subueniri solet in integrum restitui debeatis, aestimabit cuius de ea re notitia est. PP. V non Mart. Saturnino et Gallieno conss. (a. 198).
     5. IIII. Gregorianus lib. III tit. XII si certum petitur VIII.
     Imp. Antoninus A. Iulio. Si paterna hereditate te abstinuisti et a paternis creditoribus conueniris, secundum iuris formam tueri te potes. sin uero permiscuisti te hereditati nec aetate permittente in integrum restitutus es, ut abstinendi ius haberes, intellegis te omnibus creditoribus hereditariis respondere debere. PP. III non. Sept. Antonino A. IIII conss. (a. 213).
     6. V. Gregoriani lib. VI tit. XVIII arbitrium tutelae const. XIII.
     Imp. Alexander A. Aglao. Eum, qui bonis paternis secundum edicti formam abstentus est, hereditariis actionibus conueniri nulla ratio suadet et reliqua. Proposita III kal. Mai. Alexandro A. conss. (a. 222).
     7. VI. Paulus lib. IIII tit. de intestatorum hereditatibus.
     Legitimi heredes iure Gallico intra centesimum diem nisi adierint hereditatem, ad proximos eadem successio transfertur.
     8. Filius maternam hereditatem eandemque legitimam nisi adeundo quaerere non potest.
     9. Feminae etsi ultra consanguineas hereditates ad successionem legitimam non admittuntur, proximitatis tamen ad successionem petere non prohibentur.
     10. VII. Libro primo tit. de hereditate uel quid aliud petitur.
     Possessor hereditatis, qui ex ea fructus capere uel possidere neglexit, duplam eorum aestimationem praestare cogetur.
     11. Ii fructus in restitutione praestandi sunt petitori, quos unusquisque diligens pater familias et honestus colligere potuisset.
     12. VIII. Tit. de familiae herciscundae.
     De omnibus rebus hereditariis iudex cognoscere debet et celebrata diuisione in semel de omnibus pronuntiet.
     13. Iudici familiae herciscundae conuenit, ut ea, quae quis ex communi accepit, aut ipsa aut aestimationem eorum repraesentet, ut inter coheredes diuidi possint.
     14. Iudex familiae herciscundae nec inter paucos coheredes, sed inter omnes dandus est, quin inutiliter datur.
     15. Omnes res quae sociorum sunt communi diuidundo in iudicio inter eos separantur.
     16. VIII.  Lib. V tit. de re iudicata.
     Ratio calculi saepius se patitur subputari atque ideo potest quocumque tempore retractari, si non longo tempore euanescat.
     17. X. Tit. de intestatorum hereditatibus lib. IIII.
     Filii uulgo quaesiti ad legitimam matris hereditatem adspirare non prohibentur, quia pari iure ut ipsorum matribus ita ipsis matrum deferri debuerunt.
     18. Ista sententia in libro quarto habetur :
     Ad filiam ancillam uel libertam ex senatus consulto Claudiano effectam legitima matris intestatae hereditas pertinere non potest, quia neque serui neque liberti matrem ciuilem habere intelleguntur.
     19. Ad legitimam intestatae matris hereditatem filii ciues Romani, non etiam Latini admittuntur. ciues autem Romanos eo tempore esse oportet, quo eis defertur et ab his legitima hereditas aditur. perinde autem matris certiores filii fiunt, non nuntio accepto, sed pro liquido comperto, quod intestata decesserit.
     20. XI. Tit. Theodosiani lib. IIII de re iudicata.
     Imp. Constantinus A. ad Proculum. Preces et impetrata rescripta non placet admitti, si decisae semel causae fuerint iudiciali sententía, quam prouocatio nulla suspendit, sed eos, qui tale rescriptum meruerint, etiam limine iudiciorum expelli. Data VII kal. Ian. Constantino A. V et Licinio conss. (a. 319).
     21. XII. Tit. de sententiis ex periculo recitandis.
     Imppp. Valentinianus Valens et Gratianus AAA. ad Probum ppo. Statutis generalibus iusseramus, ut uniuersi iudices, quibus reddendi iuris in prouinciis permittimus facultatem, cognitis causis ultimas definitiones de scripti recitatione proferant. huic adicimus sanctioni, ut sententia quae dicta fuerit, cum scripta non esset, ne nomen quidem sententiae habere mereatur, nec ad rescissionem perperam decretorum appellationis sollemnitas requiratur. Dat. III non. Dec. Triu. Gratiano A. III et Equitio u. c. conss. (a. 374).
     22. Imppp. Gratianus Valentinianus et Theodosius AAA. ad Clearchum ppo. Iudex in proferenda sententia, quae iurgantibus possit ad plenum recenseat, quidquid negotio fuerit inlatum, quod senserit, scribat et relegat, ne per errorem iudicis iterum a primordio nouus litis sentiatur euentus. Dat. X kal. Sept. Constantinopoli Honorio et Syagrio conss. (a. 382).
     23. Idem AAA. ad Symmachum pu. Sententia non ualeat, quae ex libello lata non fuerit. Dat. III kal. Dec. Med. Ricomere et Clearcho conss. (a. 384).
     24. Lib. I tit. I de diuersis rescriptis.
     Impp. Arcadius et Honorius AA. Eutychiano ppo. Rescripta ad consultationem emissa uel emittenda in futurum his tantum negotiis opitulentur, quibus effusa docebuntur et cetera. Data VIII id. Dec. Constantinopoli Honorio A. IIII et Eutychiano conss. (a. 398).
     25. Impp. Honorius et Theodosius AA. Iohanni ppo. Post alia. Nulli habetur ambiguum etiam ab heredibus et pro heredibus posse scripta nostri nominis allegari nec excludi temporibus nec aboleri casibus impetratum et cetera. Dat. XVI kal. Mart. Rauenna p. c. Honorii VIIII et Theodosii V AA. (a. 413).
     26. II. Tit. De officio rectoris prouinciae.
     Imppp. Valentinianus Valens et Gratianus AAA. ad Viuentium ppo. Vnusquisque iudex in his locis sedem constituat, in quibus oportet omnibus praesto esse rectorem, non deuerticula deliciosa sectetur. addimus sane, ut eius, qui prouinciae praesidentem propria possessione susceperit, ager, quem diuersorium habuerit praedictus in transitu, fisci uiribus uindicetur. ita enim iudices mansiones instruere et instaurare nitentur. Data kal. April. Triu. Valentiniano np. et Victore conss. (a. 369).
     27. Tit. III De officium com omnium.
     Imp. Iulianus A. ad Mamertinum. Conuentis rectoribus a sublimitate tua edi non minus criminalia acta quam ciuilia iubemus, his uidelicet, quorum salus ad discrimen uocatur. Data XI kal. Dec. Antiochiae Iuliano A. IIII et Sallustio conss. (a. 363).
     28. Tit. IIII De assessoribus domesticis et cancellariis.
     Impp. Arcadius et Honorius AA. Caesario ppo. Si quis iudicum uel ciues eius prouinciae quam regit uel certe peregrinos consiliarium sibi uoluerit adsciscere, tantum quattuor sibi menses ad retinendum eum, quem ex eadem prouincia sumpserit, tributos esse cognoscat, donec ab aliis euocatum locis suis actibus adhibuerit, ita ut emensis quattuor mensibus crimini detur, si quis ultra hoc tempus consiliarium crediderit retinendum. Data VI id. Dec. Constantinopoli Stilichone et Aureliano conss. (a. 400).
     Explicit liber legum Theodosiani et Nouellarum. deo gratias. amen. feliciter.
II.
 
( Cod. Parisiensis 4406 and 4410 ; Berolinensis 270 ; Eporediensis 35 )
     1. Ex corpore Theodosiani lib. VI tit. XXVII.
     Imp. Arcadius et Honorius AA. Caesari ppo. Ad locum : Non defutura poena quindecim librarum auri, quam in contumaces olim divalis sanctio definiuit. Dat. IIII k. Mar. Constp. Arcadio IIII et Honorio III AA. (a. 396).
     2. Ex corpore Theodosiani.
     Imp. Valentinianus et Theodosius AA. ad Gregorianum c. r. p. Qui tertio conuentus cum delatore neclexerit adesse iudiciis, non solum iurgii quod exortum est amissione multetur, uerum etiam sumptus et litis expensas ei reddere compellatur, quem superfluo litigio credidit esse uexandum. quod quidem etiam in absentem contumacem post trinam, ut dictum est, conuentionem statuendum esse censemus. Dat. VIII id. Iun. Mediolano Honorio nb. et Euodio u. c. (a. 386).
     3. Ex corpore Theodosiani.
     Imp. Constantinus A. ad Maximum pf. urbis. Ad locum : Eum, qui sciens iudicio adesse neclexerit, ut contumacem iudex poena multabit. Dat. X kal. Iun. Sirmi Probiano et Iuliano consulibus. (a. 232).
     4. Ex corpore Theodosiani librum sub titulo XXVIIII constitutio sexta.
     Imp. Valentinianus et Theodosius AA. Floro ppo. Professio uniuscuiusque inmutari contra statuta legum nostrarum pro calumniantium inconstantia et uarietate non poterit. Dat. III kal. Ian. Constantinopoli Antonio et Syagrio. (a. 382).
     5. Ex corpore Theodosiani.
     Imp. Valentinianus et Valens AA. Olybrio pf. urbis. Ad locum : Iubemus enim, ut, si intentio petitoris inproba iudicetur, praestet sumptus, praestet impensas, quas eum toto litis tempore sustinuisse claruerit, etiamsi super hac re expressior cesset sententis iudicantis. Dat. VIII kal. Mar. Treueris Valentiniano nouies et Victore. (a. 369).
     6. Ex corpore Gregoriani.
     Imp. Alexander A. Crescenti. Quae in libello contulisti, praesidi prouinciae allega, qui non ignorat eum, qui per contumaciam absens condemnatur, nec appellationis auxilio uti aut in duplum reuocare posse. Ppa. XI kal. April. Albino et Maximo. (a. 227).
     7. Ex corpore Gregoriani.
     Imp. Antonius A. Iuliano. Confessos quoque pro iudicatis habere placuit. qua de re sine causa desideras recedere a confessione tua. Acc. prid. kal. Oct. Gentiano et Basso. (a. 211).
     8. Ex corpore Pauli sententiarum.
     Trinis litteris uel edictis aut uno pro omnibus dato aut trina denuntiatione conuentus nisi ad iudicem, ad quem sibi denuntiatum est aut cuius litteris uel edictis conuentus est, uenerit, quasi in contumacem dicta sententia auctoritate rerum iudicatarum obtinet : quin immo nec appellari ab eo potest.
     9. Ex corpore Pauli sent.
     Ab ea sententia, quae aduersus contumaces lata est, neque appellari neque in duplum reuocari potest.
     10. De confessionibus. Ex corp. Pauli sent.
     Confessionem suam reus in duplum reuocare non potest.
     11. Item de trina conuentione sceda de litteris commonitoriis : qualiter, cum contra quoscumque interpellatum fuerit, debent trina conuentione ad audientiam euocari.
     Sed et ii, ad quos litterae processerint, qui eos commoneant, si uenire distulerint, suis relationibus, ut de eorum absentia uel contumacia probationi nihil deesse possit, omnia sunt per singula iudicibus rescripturi. post haec edictus infra scriptus in foro illius, qui admonetur et uenire contempserit, debet appendi :
     12. ‘Ille oblatis precibus nobis detulit in querella, ab illo rem sibi debitam indebite retineri. ideoque datis ad te litteris praesentibus indicamus, ut memoratum salua ciuilitate eatenus admonere procures, ut die statuta ad audientiam nostram se uenturum sub idonei fideiussoris cautione promittat, petitoris partibus in omnibus responsurus, quatenus iurgio, quod inter altercantes uertitur, cum iustitia terminus inponatur’.
     13. Sceda edicti, quae post trinam conuentionem appendi in foro illius, qui commonetur et ad audientiam uenire distulerit, omnino debebit, haec est sicut praesentis scedae forma declarat et in lege sic continetur unum pro omnibus ita :
     14. ‘Vt in eo, qui pro contumace damnandus est, legum seueritas in omnibus debeat custodiri, benefica principum prouidentia, dum humano generi consulit, constituit, ut quotiens improborum calliditas ita diuersis tergiuersationibus dilatat, ut litigiis terminus non possit inponi et, quae male peruaserant, dum praua cupiditate cupiunt retinere, procurando latebras student, ut petitores lapsu temporum causae incurrant, ita ut, qui merito res suas recipere poterant, callidorum adinuentionibus iniuste amittant, quod eis legibus debebatur. Ideoque quia ille secundum normam iuris ac legum ad audientiam per admonitionem nostram trinis est litteris euocatus et faciente contumacia iudiciis adesse despexit, adeo per huius edicti inclamationem eum adhuc ad audientiam uenire compellimus, ita ut si inter uiginti et septem dies ad iudicium nostrum uenire contempserit, nos aduersum se secundum leges in contumace ferre sententiam recognoscat’.
     15. Ex corpore Pauli sententiarum sceda de quaestionibus in familia habendis, aut si ante habitam quaestionem hereditas eius qui dicitur interfectus adita fuerit.
    Hereditas a fisco ut indignis aufertur his primum, qui, cum suscepta re esset testatoris, apertis tabulis testamenti uel ab intestato adiit hereditatem bonorumue possessionem accepit : amplius his et centum milia sestertiorum poena inrogatur. nec refert, a quibus pater familias uel quemadmodum dicatur.
     16. Titulus ex corpore quo supra.
     In summa tamen sciendum et de his omnibus habendam esse quaestionem, qui in suspicione quacumque ratione ueniunt.
     17. Item alia ex corpore ipso.
     In disponenda eorum quaestione, quorum dominus dicitur interemptus, haec ordo seruatur, primum ut constet occisum dominum, si id liqueat, de quibus ea quaestio habenda sit atque ita de reis inquirendis. etsi percussor certus sit, tamen de familia habenda quaestio est, ut caedis mandator inueniri possit.
     Explicit lib. iuris feliciter.

 
►  Bibliography
 
 
Hänel, Lex Romana Wisigothorum, Leipzig, 1849, pp. 452-455 ; Krueger, Collectio librorum iuris anteiustiniani, III, Berlin, 1890, pp. 247-263 ; de Dominicis, Memorie Acc. Patavina di Scienze Lettere ed Arti, 78, 1965-66, pp. 421-424 ; Baviera, FIRA II, Firenze, 1968, pp. 668-679 ; Schiller, Roman law : Mechanisms of development, Paris-The Hague-New York, 1978, p. 48 ; Robinson, The sources of Roman law : Problems and methods for ancient historians, London-New York, 1997, p. 64.
 
 
►  Source : Lex romana Wisigothorum.