Edictum Augusti de aquaeductu Venafrano ( Girard & Senn )

EDICTUM AUGUSTI DE AQUAEDUCTU VENAFRANO

Edict of Augustus on the aqueduct at Venafrum

( 17-11 BC )

( P. F. Girard & F. Senn, Les lois des Romains, Napoli, 1977, pp. 404-407, n. 1 ).

[Ed]ict[um im]p. Ca[esaris Augusti] . . . . . . . . . . . . . .

(evanuerunt versus amplius sex)

. . . . . . . . . . . . | Venafranorum nomin[e . . . . ius sit lice]atque.

Qui riui specus saepta fon[tes . . . . . ]que aquae [ducend]ae reficiundae || causa supra infraue libram [facti aedi]ficati structi sunt, siue quod | aliut opus eius aquae ducendae ref[ici]undae causa supra infraue libram | factum est, uti quidquid earum r[er]um factum est, ita esse habere itaque | reficere reponere restituere resarcire semel saepius, fistulas canales | tubos ponere, aperturam committere, siue quid aliut eius aquae ducen||dae causa opus [er]it, facere placet : dum qui locus ager in fundo, qui | Q. Sirini (?) L. f. Ter. [est esseue] dicitur, et in fundo, qui L. Pompei M. f. Ter. Sullae | est esseue dicitur, m[acer]ia saeptus est, per quem locum subue quo loco | specus eius aquae p[erue]nit, ne ea maceria parsue quae eius maceriae | aliter diruatu[r tollat]ur, quam specus reficiundi aut inspiciendi cau||sa : [neue quid ibi pri]uati sit, quominus ea aqua ire fluere duciue poss[it | . . . . . .]. Dextra sinistraque circa eum riuom circaque | ea o[pera, quae eius aqu]ae ducendae causa facta sunt, octonos pedes agrum | [u]acuo[m esse placet] ; p[e]r quem locum Venafranis eiue, qui Venafranorum | [nomine . . . . . .], iter facere eius aquae ducendae operumue eius aquae || [ductus faciendor]u[m] reficiendorum [causa], quod eius s(ine) d(olo) m(alo) fiat, ius sit liceatque, | quaeque ea[rum rer]um cuius faciendae reficiendae causa opus erunt, quo | proxume poterit, aduehere adferre adportare, quaeque inde exempta erunt, | quam maxime aequaliter dextra sinistraque p(edes) VIII iacere, dum ob eas res damn[i] | infecti iurato promittatur. Earumque rerum omnium ita habendarum || colon(is) Ven[afra]nis ius potestatemque esse placet, dum ne ob id opus domi|nus eorum cuius agri lociue, per quem agrum locumue ea aqua ire fluere | duciue solet, inuius fiat ; neue ob id opus minus ex agro suo in partem agri | quam transire transferre transuertere recte possit ; neue cui eorum, per quo|rum agros ea aqua ducitur, eum aquae ductum corrumpere abducere auer||tere facereue, quominus ea aqua in oppidum Venafranorum recte duci | fluere possit, liceat. |

Quaeque aqua in oppidum Venafranorum it fluit ducitur, eam aquam | distribuere discribere uendundi causa, aut ei rei uectigal inponere consti|tuere, IIuiro IIuiris praefec(to) praefectis eius coloniae ex maioris partis decuri||onum decreto, quod decretum ita factum erit, cum in decurionibus non | minus quam duae partes decurionum adfuerint, legemque ei dicere ex | decreto decurionum, quod ita ut supra scriptum est decretum erit, ius po|testatemue esse placet ; dum ne ea aqua, quae ita distributa discripta deue qua | ita decretum erit, aliter quam fistulis plumbeis d(um) t(axat) ab riuo p(edes) L ducatur ; neue || eae fistulae aut riuos nisi sub terra, quae terra itineris uiae publicae limi|tisue erit, ponantur conlocentur ; neue ea aqua per locum priuatum in|uito eo, cuius is locus erit, ducatur. Quamque legem ei aquae tuendae op[e]|ribusue, quae eius aquae ductus ususue causa facta sunt erunt, tuendis | [IIuiri praefect]i [ex] decurion(um) decreto, quod ita ut s(upra) s(criptum) e(st) factum erit, dixeri[nt, || eam . . . fir]mam ratamque esse placet[ . . .

(desunt versus undecim)

. . .|—. . . .]Venafranae s[ . . . | . . . ] atio quam colono aut incola[e . . . ] | da . . . i . . . is cui ex decreto decurionum, ita ut supra comprensum est, ne||gotium datum erit, agenti, tum, qui inter ciuis et peregrinos ius dicet, iudicium | reciperatorium in singulas res HS X reddere, testibusque dumtaxat X denun|tiand[o q]uaeri placet ; dum reciperatorum reiectio inter eum qui aget et | eum quocum agetur ita fi[et ut ex lege, q]uae de iudicis priuatis lata est, | licebit oportebit.

► Bibliography

Mommsen, ZGR, 15, 1848, pp. 287 ss. = GS, III, pp. 75 ss. ; Henzen, Annali dell' Istituto arch. Rom., 1854, pp. 5 ss. ; Henzen, RhMus, 9, 1854, pp. 538 ss. ; CIL X (1883), n. 4842 ; Wlassak, Römische Prozessgesetze, I, Leipzig, 1888, pp. 173 ss. ; Dessau, Inscriptiones Latinae Selectae, Berlin, 1892-1916, n. 5743 ; de Ruggiero, Dizionario epigrafico di antichità romane, I, Roma, 1895, c. 538 and 541 ss. ; Bruns, Fontes iuris Romani antiqui, I, Tübingen, 1909, pp. 249-251, n. 77 ; Weiss, ZSS, 45, 1925, pp. 87 ss. ; Abbott & Johnson, Municipal Administration in the Roman Empire, Princeton, 1926, pp. 328-331, n. 33 ; Brasiello, BIDR, 1936-37, pp. 475 ss. ; de Robertis, L’espropriazione per pubblica utilità nel diritto romano, Bari, 1936, pp. 113 ss. ; Biondi, La categoria romana delle servitutes, Milano, 1938, pp. 275 ss., 582 and 594 ; Riccobono, FIRA I, Firenze, 1941, pp. 400-403, n. 67 ; de Robertis, AUBA, 7-8, 1945-46, pp. 172 ss. and 208 ss. ; Pugliese, St. Solazzi, Napoli, 1948, pp. 412 ss. ; Levy, West Roman vulgar law, Philadelphia, 1951, pp. 102 ss. ; Bongert, Varia : Études de droit romain, I, Paris, 1952, pp. 210 ss. ; d'Ors, Epigrafía jurídica de la España Romana, Madrid, 1953, pp. 229 ss. ; Serrao, La iurisdictio del pretore peregrino, Milano, 1954, pp. 140 and 156 ss. ; Bonifacio, IURA, 6, 1955, pp. 243-244 ; Ehrenberg & Jones, Documents Illustrating the Reigns of Augustus and Tiberius, Oxford, 1955, pp. 126-127, n. 282 ; Longo, Annali dell'Università di Macerata, 33, 1959, pp. 53 ss. ; Johnson, Coleman-Norton & Bourne, Ancient Roman Statutes, Austin, 1961, pp. 114-115, n. 136 ; AE 1962, n. 92 ; Kunkel, Untersuchungen zur Entwicklung des römischen Kriminalverfahrens, München, 1962, p. 54 ; Schmidlin, Das Rekuperatorenverfahren, Freiburg, 1963, pp. 71 ss., 116 ss. and 126 ss. ; de Robertis, St. Zanobini, V, Milano, 1965, pp. 141 ss. ; Longo, St. Zanobini, V, Milano, 1965, pp. 361 ss. ; Capogrossi-Colognesi, Ricerche sulla strutura delle servitù d'acqua in diritto romano, Milano, 1966, p. 116 ; Kaser, Das römisches Zivilprozessrecht, München, 1966, pp. 118 ss. and 144 ; Pugliese, NDI, XIV, 1967, pp. 1076 ss. ; Herzig, ANRW, II, 1, 1974, p. 611 ; Moeller, The Wool Trade of Ancient Pompeii, Leiden, 1976, p. 96 ; Girard & Senn, Les lois des Romains, Napoli, 1977, pp. 404-407, n. 1 ; Ries, Prolog und Epilog in Gesetzen des Altertums, München, 1983, p. 164 ; Hansen, Roms akvædukter, København, 1986, p. 176 ; Rodríguez Neila, Gerión, 6, 1988, pp. 226 and 234 ; Lebek, ZPE, 87, 1991, p. 105 ; Winter, Staatliche Baupolitik und Baufürsorge in den römischen Provinzen des kaiserzeitlichen Kleinasien, Bonn, 1996, p. 179 ; Taylor, Public Needs and Private Pleasures : Water Distribution, the Tiber River and the Urban, Roma, 2000, p. 59 ; Olshausen, Stuttgarter Kolloquium zur historischen Geographie des Altertums, 7, 1999, Stuttgart, 2002, p. 193 ; Wiseman, Classics in Progress : Essays on Ancient Greece and Rome, Oxford, 2002, p. 328 ; Equini Schneider, Elaiussa Sebaste II : Un porto tra Oriente e Occidente, I, Roma, 2003, p. 111 ; Weiss, Sklave der Stadt : Untersuchungen zur öffentlichen Sklaverei in den Städten des römischen, Stuttgart, 2004, p. 121 ; Martínez, En el centenario de Theodor Mommsen (1817-1903) : homenaje desde la universidad española, Málaga, 2005, p. 25 ; Barnabei, Contributi di archeologia vesuviana, Roma, 2006, p. 129 ; Caballos Rufino, El nuevo bronce de Osuna y la política colonizadora romana, Sevilla, 2006, p. 204 ; Laffi, Colonie e municipi nello Stato romano, Roma, 2007, p. 251 ; Biundo in Berrendonner, Cébeillac-Gervasoni & Lamoine, Le quotidien municipal dans l'Occident romain (Coll. Clermont-Ferrand, 2007), Clermont-Ferrand, 2008, p. 367 ; Biundo in Hermon, Vers une gestion intégrée de l'eau dans l'empire romain (Coll. Univ. Laval, 2006), Roma, 2008, p. 168 ; Dessales in Hermon, Vers une gestion intégrée de l'eau dans l'Empire romain (Coll. Intern., Univ. Laval, 2006), Roma, 2008, pp. 57 and 64 ; Eck, Roms Wassermanagement im Osten : Staatliche Steuerung des öffentlichen Lebens in den römischen Provinzen, Kassel, 2008, p. 24.

► Source : Marble block discovered at Venafro, Campania, Italy, in 1846.