NOV. XXIII [Haenel XXII ; brev. V]    DE SEPULCRI VIOLATORIBUS.    (447 Mart. 13)

( Based upon the Latin text of Mommsen and Meyer's edition, Berlin, 1905 ). ~   Text submitted by Dr. Ingo Maier   ~

DD. nn. Impp. Theodosiu et Valentinianu aa. Albino II. praefecto praetorio et patricio. Diligenter quidem legum veterum conditores prospexerunt miseris et post fata mortalibus, eorum, qui sepulcra violassent, capita persequendo. Sed quoniam noxiae mentes caeco semper in facinus furore rapiuntur, et se ad poenas dudum statutas existimant non teneri, necesse est severitatem novari, quam videmus hactenus impune contemptam. Quis enim nescit, quietos sollicitari funestis ausibus manes et horribilem violentiam defunctorum cineribus inferri? Luce palam sepulcra caeduntur, et quicquid religio vetat, in usum licentiae traxit sacrilega praesumptio. Finis malorum iam nec mortuis datur, in quorum supplicia constructio miserandae sedis eripitur. Scimus enim, nec vana fides est, solutas membris animas habere sensum, et in originem suam spiritum redire coelestem. Hoc libris veteris sapientiae, hoc religionis, quam veneramur et colimus, declaratur arcanis. Et licet occasus necessitatem mens divina non sentiat, amant tamen animae sedem corporum relictorum et nescio qua sorte rationis occultae sepulcri honore laetantur, cuius tanta permanet cunctis cura temporibus, ut videamus in hos usus sumptu nimio pretiosa montium metalla transferri operosasque moles censu laborante componi. Quod prudentium certe intelligentia recusaret, si nihil crederet esse post mortem. Nimis barbara est et vesana crudelitas munus extremum luce carentibus invidere et dirutis per inexpiabile crimen sepulcris monstrare caelo corporum reliquias humatorum. 1. Huius nefandi sceleris inter ceteros reos vehementior clericos querella persequitur, quos portentis talibus immorantes frequenter adspexit dies tristior. Ferro accincti vexant sepultos et obliti numinis coelo ac sideribus praesidentis cinerum contagione pollutas sacris altaribus manus inferunt, tanto in profundam caliginem conscientiae suae stupore demersi, ut reverendis audeant interesse mysteriis et post excidia funerum credant deum posse placari, quem nocentes precantur incassum, quem vita melior exorat. 2. Commissorum talium foeditatem, ne diutius tempora nostra maculentur, hac edictali lege damnamus. Quisquis igitur sepulcra, profundae violator quietis et lucis ipsius hostis effoderit, quisquis ex his quaelibet marmora vel saxa sustulerit, poenae mox habeatur obnoxius. 3. Servos colonosque in hoc facinore deprehensos duci protinus ad tormenta conveniet. Si de sua tantum fuerint temeritate confessi, luant commissa sanguine suo: si dominos inter supplicia nullo interrogante nexuerint, pariter puniantur. 4. Ingenui quoque, quos similis praesumptio reos fecerit, si fortasse plebeii et nullarum fuerint facultatum, poenas morte persolvant: splendidiores autem vel dignitatibus noti bonorum suorum medietate multati, perpetua notentur infamia. 5. Clericos vero, quos tam diri operis constiterit auctores, dignos credimus maiore supplicio: vehementius enim coercendus est quem peccasse mireris, scelus omne gravius facit claritudo personae. Intolerandum, nimis execrabile, non ferendum induere nomen et titulum sanctitatis et abundare criminibus. Quisquis igitur ex hoc numero sepulcrorum violator extiterit, illico clerici nomen amittat et stilo proscriptionis addictus perpetua deportatione plectatur. Quod ita servari oportere censemus, ut nec ministris nec antistitibus sacrae religionis in tali causa statuamus esse parcendum. Facessant querelae: nullius innocentiam sauciamus, nocentes tantum lex nostra persequitur. 6. Sed quoniam plerumque statutis salubribus dissimulatione venalium iudicum negatur effectus, praesenti iubemus edicto, ut provinciae moderator adminiculo municipum fultus censuram nostrae legis exerceat. Et licet nemo reus possit fascibus ac securibus reluctari, si quis tamen extiterit sic superbus, sic impotens, sic rebellis, in cuius nequeat ire supplicium, amplissimas potestates directa relatione mox instruat, ne severitas iusta lentetur. 7. Quod si violatores sepulcri quos potuerit secundum formam sanctionis huius punire neglexerit vel de superioribus referre distulerit, facultatibus et honore privetur. 8. Cuius quisquis, sive adhuc in potestate positi sive privati, propter omissam poenam violatoris sepulcri voluerit accusator emergere, habeat liberam facultatem. Nec delatoris formidet invidiam, cum praemio magis dignus sit, qui se constanter inprobos odisse monstraverit, Albine parens karissime atque amantissime. 9. Inlustris et praecelsa magnificentia tua legem, quam pietatis et religionis amore concepimus, provinciis provinciarumque rectoribus celeriter innotescere propositis iubebit edictis, ut criminosis poena reddatur, innocenter viventibus gratulatio, pax sepultis. Dat. III. id. mart. Romae. Accepta VI. kal. april. Romae, Calepio vc. cons. Proposita in foro Traiani, VIII. id. april. Antelata edicto Albini viri inlustris II. praefecti praetorio et patricii.

Haec lex interpretatione non eget.