NOV. XII    DE PECUNIA AFRIS CREDITA ET FIDEIUSSORIBUS EORUM.    (443 Oct. 19)

( Based upon the Latin text of Mommsen and Meyer's edition, Berlin, 1905 ). ~   Text submitted by Dr. Ingo Maier   ~

Impp. Theodosius et Valentinianus aa. Albino II.praefecto praetorio. Si adflictis Afrorum fortunis, qui omnes facultates suas per acerbissima supplicia amittere sunt coacti, decet miserationem publicam quocumque potest humanitatis genere vel singulis vel in commune consulere, quanto dignius est infortunia eorum contra molestias inprobas creditorum clementiae nostrae remediis sublevari? Quos enim constat pericula famis aliter non posse depellere, nisi ope aliena auxilioque recreentur, quam magnae acerbitatis putandum est hos ipsos inopes omnium rerum et precario victu egentes conpelli ad . . . . . iniuriam restituere ea, quae inproviso cladis impetu vis maior abstraxit sibique inter omnium spolia vindicavit? Et certe solet etiam salva re prodesse debitoribus, si quid iis calamitatis acciderit. Hic vero, ubi omnium fortunarum diluvium, ubi etiam quod per ignorantiam dominorum latere potuit intolerabilis inquisitionum cruciatus extorsit, quisquam dubitare poterit, quin inmanitatem superet hostilem, si quis, quod integris et florentibus dederat, nunc ab spoliatis egentibus et extorribus patria recuperare conetur nec eos vereatur exigere, quos erubescendum est non iuvare, Albine parens karissime atque amantissime? 1. Ob hoc inlustris et praecelsa magnitudo tua pragmatici nostri secuta praeceptum sciat miseriarum circa Afros intuitu clementiam nostram statuisse, ut nulli nomine chirograforum creditae pecuniae sive fideiussorum usque ad recuperationem rerum suarum quolibet pulsante teneantur. Pro quibus neque fideiussores neque mandatores eorum quolibet genere obligatos inquietari volumus, qui plerumque a creditoribus nomine debitorum conveniri pro arbitrii sui interpretatione consuerunt. Quae forma circa eos debitores servabitur, quos cum patria omnia sua amisisse constiterit, hoc est exceptis qui alibi locupletes atque idonei non debent uti excusatione miserorum. 2. De his quoque, quae intra provinciam gesta sunt, in qua liberum modo non est sub quolibet causarum vel litium titulo solitum ius a quoquam conventionis exigere, amissis aut relictis ibidem necessariis instructionibus nemo pulsabitur, nisi forte alia evidenter adprobatione doceatur. Quod observari volumus, sicut dictum est, usque ad illud tempus, quo qualibet ratione atque eventu patriae vel propriorum recuperatio optata contigerit. 3. Illud etiam pari iustitiae ratione servandum est, ne creditae pecuniae cuiuslibet temporis a personis, quarum supra infortunia expressa sunt, usurae penitus postulentur, cum abundare debeat creditoribus, si post rerum integrationem ad sortem potuerint pervenire. 4. Quae ut inviolata serventur, multa decem librarum auri dispendio ferietur quisquis contra statuta numinis nostri, quae circa Afros moti aerumnis protulimus, venire temptaverit. Quam rem et his ipsis rationabilem videri posse credimus, qui aequitatis tramitem stimulis cupiditatis animum depravantibus vel nolunt tenere vel nesciunt. Dat. XIIII. kal. nov. Ravennae, Maximo II. et Paterio vv. cc. conss.