NOV. VII    DE AMOTA MILITANTIBUS FORI PRAESCRIPTIONE.

( Based upon the Latin text of Mommsen and Meyer's edition, Berlin, 1905 ). ~   Text submitted by Dr. Ingo Maier   ~     Nov. VII, 1 (439 Ian. 20).

Impp. Theodosius et Valentinianus aa. Florentio praefecto praetorio. Iuratur in militiae sacramenta, ut necessitates publicae procurentur, sed suggestione culminis tui conperimus quosdam ideo tantum sortiri militiam, ut alienorum praediorum idonei possint fieri conductores. Quod nisi numinis nostri fuerit auctoritate correctum, in contumeliam aulae divinae proficiet, si iisdem privilegiis muniantur qui in privatis negotiis occupantur, quibus iure militiae servientes obsequiorum praemiis gloriantur. Quare praesenti lege sancimus omnes omnino domesticos, agentes in rebus et quaecumque alia praetenditur militiae dignitas, sub moderatoribus provinciarum functionibus publicis respondere, nulla fori praescriptione valitura, si hac qui exiguntur debita publica uti temptaverint. 1. Immo et in aliis privatis actionibus occupatos malumus respondere qui per provincias otiantur vel conductorum vocabulis defenduntur, sive domorum divinarum sive virorum potentium seu cuiuslibet condicionis sint conductores, nisi forte commeatu ad rem propriam conponendam unius anni indutias ostenderint accepisse, Florenti parens karissime atque amantissime. 2. Inlustris igitur et magnifica auctoritas tua, quae provisionum titulis et commodis publicis inlustrantur noverit praesenti lege nostram clementiam statuisse, omnes conductores, omnes qui per provincias otiantur vel suis vacant conpendiis sine beneficio, ut dictum est, commeatus, suis adversariis agentibus respondere, ne sub praetextu militiae privatum seu publicum debitum deseratur, eadem forma servata in his etiam, qui mercandi et militandi divalia beneficia meruerunt. 3. Scita sane nostrae perennitatis edictis ex more propositis ad omnium notitiam tua magnificentia faciat pervenire. Dat XIII. kal. feb. Constantinopoli, Theodosio a. XVII.cons.

Nov. VII, 2 (440 Sept. 21).

Idem aa. Cyro praefecto praetorio. Omnes odiosae sunt fraudes et hae maxime quae legibus fiunt, quae contra commoditatem publicam exquiruntur. His itaque legum convenit auctoritatem obponi. Fori praescriptiones noxia quidam interpretatione suis adsertionibus aptare festinant, qui cinguli praerogativa iudiciarias eludere posse cognitiones existimant, nescientes veteres quoque leges specialiter eiusmodi praescriptionibus et contractus et negotia gesta et delicta subtrahere nec pati eum, qui aliquid in qualibet provincia criminose commiserit vel qui alicubi contraxerit vel qui in quodam loco negotia gesserit aliena, memorata se posse praescriptione defendere. 1. Sed tua celsitudo per suggestionem edocuit quosdam eorum etiam, qui ad curiam vocantur quive cohortalibus deberi dicuntur officiis vel qui debitis publicis obligantur quive superexactionum vel concussionum criminibus involvuntur, in tantum audaciae processisse, ut sub specie militiae excelsae tuae quoque sedis iudicio praescribere non horrerent: cui quis dubitat nullam personam in quocumque negotio posse praescribere? 2. Ideo divinis sensibus callida memoratorum resecantes incepta hac perpetua lege sancimus excelsae quidem tuae sedis neminem sub specie fori praescriptionis in quolibet negotio declinare posse sententias. Sed ne provincialibus quoque iudiciis posse fori praescriptionem obponere eos, qui ad curiam vocantur vel cohortalibus deberi dicuntur officiis, vel eos, qui debitis publicis obligantur, eosve qui superexactiones vel concussiones perpetrasse firmantur quive criminose quid arguuntur in provincia commisisse quive contraxisse vel alienum dicuntur gessisse negotium in ea provincia, in qua conveniuntur, hac saluberrima lege decernimus, licet talis officii videatur adparitor, quod specialiter, ut apud suos tantum iudices responderet, de nostri numinis inpetravit clementia. 3. Quod si quis contra tam saluberrimam legem pertinaciter voluerit inpetratis sibimet vel suo corpori scitis uti caelestibus, sciat tam tua sublimitas quam moderatores provinciarum adversus eum tamquam in contumacem sententiam proferendam, Cyre parens karissime atque amantissime. Inlustris itaque et magnifica auctoritas tua legem saluberrimam edictis propositis ad omnium notitiam perferri praecipiat. Dat. XI. kal. oct. Constantinopoli, Valentiniano a. V. et Anatolio vc. conss.

Nov. VII, 3 (440 Dec. 29).

Idem aa. Cyro praefecto praetorio. Nos quidem semper singulis atque universis ea provisionum maiestate consulimus, qua res Romana paulatim ad totius orbis terrarum processit imperium. Quibus enim adquiruntur artibus bona, iisdem scimus etiam adquisita servari. Quis dubitat suis commodis veteres rei publicae commode praeferentes mundi finibus fines inposuisse Romanos? Sic nos in legibus maxime promulgandis non quid forte quibusdam separatim, sed quid universis in commune prodest, divinis sensibus ponderamus. Sed nonnumquam ea, quae saluberrime promulgantur, interpellatione quidam non recta deformare contendunt. 1. Nuper curiis civitatibus, ipsis etiam provinciis consulentes cavimus lege perpetua non debere passim cinguli praerogativa vel inlustrissimae praefecturae vel rectorum provinciarum declinari sententias. Hanc legem etiam de nostris militibus quosdam conperimus dicere promulgatam. Ne itaque male interpretandi scita nostra quibusdam detur occasio, sciat sublimitas tua de scholaribus nostris, comitibus etiam ac tribunis nec militaribus consuetudinem observari velle nos hactenus observatam, de ceteris vero militibus armatis vel de tribunis, qui numeros agunt, prorsus legem nuper promulgatam non loqui certissimum est, Cyre parens karissime atque amantissime. 2. Inlustris igitur et magnifica auctoritas tua legem perpetuo valituram edictis propositis ad omnium notitiam perferri praecipiat. Dat. IIII. kal. ian. Constantinopoli, Valentiniano a. V. et Anatolio vc. conss.

Nov. VII, 4 (441 Mart. 6).

Idem aa. Ariobindo magistro militum. Quae de fori praescriptione nuper saluberrima lege decrevimus, ipsius legis definitionibus demonstrantur. Sed suggestione tuae sublimitatis admoniti quosdam etiam de adparitionibus magisteriae potestatis excipi postulantis, ad eam quoque partem ordinandam divina moderatione pervenimus. Itaque neque pulsatis ab adversariis suis vel in amplissimae praefecturae iudicio vel in provinciis ad praescribendum sufficiat adparitorem magisteriae se dicere potestatis, et sint certi, quos obsequiis magistri militum deputatos ad alia iudicia inconsulto suo iudice trahi non liceat. 1. Per singula officia virorum inlustrium magistrorum militum trecentos excipi lege pridem promulgata decrevimus, quos nec in provincialibus nec in praetorianae vel urbicariae praefecturae iudicio sine permissu viri inlustris magistri militum litigare conveniet; ceteros omnes , qui supra praedictum sunt numerum quasi nec militantes et apud inlustrissimas praefecturas et apud viros clarissimos rectores provinciarum de quolibet negotio pulsari et conveniri et respondere sine cinguli praescriptione decernimus. 2. Probari autem adparitores magisteriae potestatis neque curiales neque cohortales neque censibus volumus adscriptos. 3. Quo autem sit certum, qui trecentorum numero continentur, in sententiis vel praeceptis, quae adparitoribus magisteriae potestatis exsequenda mandantur, vel in commeatibus, si forte quis eorum ad sua reverti voluerit commeatu, virum magnificum magistrum militum subnotare censemus de numero trecentorum eum esse, cui praecepta vel sententiae mandatae sunt exsequendae vel cui ad sua per commeatum reverti concessum est. 4. Si quis igitur conventus ex sententis tuae excelsae sedis vel urbicariae praefecturae vel moderatoris provinciae adparitorem se magisteriae potestatis dicat nec magistri militum talem subscriptionem protulerit, fori eiusmodi praescriptionem in eius persona cessare decernimus. 5. Quod si qualem diximus magistri militum subscriptionem protulerit, si quidem ille est, cui neque a curia neque a cohortali officio de statu moveatur controversia, nec tributa vel functiones debere firmatur, statim dimittendus est utpote fori alterius litigator. 6. Quod si ab eo proferatur saepe dicta subscriptio, qui a curia vel officio cohortali de statu patitur controversiam, vel ab eo, qui ut tributa vel functiones debens in provincia detinetur, de eius persona et ad virum magnificum magistrum militum, cuius se adparitorem dicit, et inlustrissimam praefecturam referri decernimus, ut, si intra quattuor menses non fuerit a magistro militum causa rectori provinciae delegata, tunc ex sententia tui culminis negotium vel in tuo iudicio vel apud rectorem provinciae peroretur. 7. Quod si apud inlustrem atque magnificam tuam sedem postulatio contra talem fuerit adparitorem deposita, ab ea quoque sede ad virum magnificum magistrum militum scribi conveniet. Quo facto intra tres menses cum amplissima tua sede viro quoque magnifico magistro militum iudicante causam ordine legum determinari censemus. 8. Sed et eo casu, quo adparitor magisteriae potestatis de statu supra dicto in provincia patitur controversiam, si sententia vel interlocutio rectoris provinciae fuerit appellatione suspensa, similiter utroque amplissimo iudice cognoscente causae iubemus merita ponderari, licet magister militum rectori provinciae causam delegaverit perorandam. 9. In cognitionibus autem futuris omnes ex iure venientes adsertiones partibus inlibatas servari censemus, Ariobinde parens karissime atque amantissime. 10. Inlustris igitur et magnifica auctoritas tua legem hanc edictis propositis ad omnium notitiam perferri praecipiat. Dat. prid. non. mart. Constantinopoli, Cyro vc. cons. Eodem exemplo Aspari viro inlustri comiti et magistro militum et exconsuli ordinario.