Idem aa. Apollonio praefecto praetorio. Nulla paene res adeo pro utilitate humani generis invenitur, quae non callidis hominum consiliis ad fraudem malitiamque convertitur. Nonnulli enim curiales, quorum corpori semper volumus esse consultum, parum habent sua commoda nostris beneficiis adiuvari, nisi eis ad aliorum abutantur incommodum. Sed nos, quibus ingenitum est prodesse cunctis obesse nemini, sicut eorum utilitatibus providendum esse censemus, ita fraudibus etiam ducimus obsistendum. Hic enim est expeditissime sanctionis effectus, qui, dum aliis prospicit, aliorum iura non minuit. 1. Meminimus quippe nuper emissa lege divali portionem quartam de facultatibus curialium fati munus inplentium ex qualibet novissima voluntate vel ab intestato etiam ad quemcumque, praeterquam si ad filios deferantur, curiarum deputasse corporibus. Sed multi tanquam corrumpendi totius patrimonii occasione captata uniuscuiusque rei sibi particulam vindicando adeo totas dilacerant facultates, ut, dum participibus relictarum opum nocere cupiant, sua quoque iura praecipitent. 2. Quorum nimiam licentiam provida dispositione frenantes ipsis quidem curialibus occupandi sua auctoritate res mortui copiam denegamus, optionem vero damus heredi, ad quem vel ab intestato vel ex postrema voluntate directis vel fideicommissariis verbis decurrit hereditas, utrum aestimationem quartae partis curiae velit offerre an omne patrimonium quod relictum est in partes quattuor pro sua voluntate dividere, ut rebus totis in sortitum casumque deductis vel curiae quadrantis vel heredi ac fideicommissario per universitatem dodrantis electio ex sortis condicione contingat. Ita scilicet et praefati successores et curia promiscui rerum dominii liberabuntur incommodo. Naturale quippe vitium est negligi, quod communiter possidetur, utque se nihil habere, qui non totum habeat, arbitretur. Denique suam quoque partem corrumpi patitur, dum invidet alienae. 3. Sed ubi quarta pars bonorum mortui curiae debet offerri, inmobiles quidem res, quae nec latere facile possunt, nec quicquam si divulgentur officium, sub adspectu etiam curialium aestimari dividive concedimus: mobiles autem res vel se moventes vel instrumenta vel si quid etiam in huiusmodi iure consistat in medium proferri divulgarique non patimur, sed iuratis successoribus, cum apud se diligenter aestimaverint quae quantique sint pretii facultates, credi oportere decernimus. Quid enim tam durum tamque inhumanum est, quam publicatione pompaque rerum familiarium et paupertatis detegi vilitatem et invidiae patere divitias? In exigendis vero debitis si pretium, quod pro quarta parte actionum curiae conpetit, successores praestare noluerint, cautionibus iurata fide prolatis in medium unusquisque a debitoribus convenientem sibi exigat actionem eque diverso aes alienum, si cui defunctus fuerat obligatus, tam iidem successores, quam curia pro sua sorte restituere conpellantur. 4. Quod si saepe dicti successores sacramentum sibi crediderint excusandum, tum vero, ad similitudinem rerum immobilium, diligentior curialibus omnium rerum indago praebebitur, scilicet ut universis mortui facultatibus in aperto propositis vel aestimatio rerum vel divisio, prout successores elegerint, sub praesentia curialium celebretur. 5. In omnibus autem casibus, ubi quarta pars curiae conpetit, transactiones interpositas firmas illibatasque manere decernimus. 6. Ad filiorum vero numerum, ad quos integras opes venire censuimus, filium nepotem pronepotem patrem avum et proavum ad virilis sexus originem pertinentes, etsi alieni sint curia, iubemus adiungi, ut has quoque personas ex ultima voluntate vel ab intestato delapsae facultates nullius partis inminutione ditescant. 7. Filiam quin etiam neptem proneptemve principali eiusdem civitatis, unde pater avus vel proavus oriuntur, nuptam rerum vel ab intestato vel ex dispositione voluntatis ultimae quaesitarum integrum nullaque parte minutum dominium habere sancimus. 8. Quod si post parentum obitum inveniantur innuptae vel viduae, inpuberibus quidem post transactam pubertatem, in aliis vero, quae pubertatem excesserint, vel etiam in viduis post mortem parentis triennium dumtaxat volumus expectari, ut interim quarta portio suspensa vel apud eam, si in matrimonio curialis eiusdem civitatis fuerit conlocata, perpetuo iure permaneat vel, si intra id temporis alienum eadem curia sortiatur maritum penitusve nupta non fuerit, memorata pars curiae cum triennii tam urbanorum quam rusticorum praediorum dumtaxat fructibus addicatur: ita tamen, ut et optionis condicio in offerendis rebus quartae partis sive eius pretio, et sacramenti tam de quantitate quam de aestimatione rerum mobilium deque actionibus inferendis excipiendisve, sicut in extraneis personis dictum est, ratio conservetur, ceteris videlicet, quae super hac re prolata constitutio continet, firmiter duraturis. 9. Sed et si mater mortui vel avia tempore, quo filius neposve moritur, in coniugio curialis inventa fuerit, ne ipsas quidem patimur quartae portionis subire iacturam. 10. Extraneum quin etiam heredem, propinquitatis quidem iure discretum, curiae tamen eiusdem civitatis obnoxium, supradictae portionis dispendio liberamus. 11. Femineo vero sexui non hac tantum provisione, sed illa insuper iuris adiectione consulimus: praecipimus namque, ut ad similitudinem naturalium filiorum, quos decurionatus sorti paterna sententia dedicavit, filia quoque naturalis in matrimonium curialis adscita, si tamen nulla patri eius subpetat legitima suboles, idque paternae visum fuerit voluntati, et omnes res patrias donationis titulo consequatur, et heres scribatur ex integro: ita tamen, ut et parentum, quibus quarta pars patrimonii relinquenda est, et locorum, unde gener eligitur principalis, ad formam nuper emissae constitutionis ratio conservetur. Quid enim interest utrum per filios an per generos civitatum commoditatibus consulatur et utrum novos lex faciat curiales an foveat quos invenit? 12. Aliam quoque de negotio curiali caliginem suggestione tui celsitudinis moti recenti interpretatione discutimus. Et inprimis discriptionis onere siliquarum quattuor, quas lucrativis iugationibus tantum, non humanis vel animalium censibus neque mobilibus rebus iubemus indici, etsi curiales non sint, maiores ac posteros liberamus, ut, si pater avus vel proavus filio nepoti pronepotive vel filiae nepti proneptive - nec interest nuptae sint curialibus necne - postrema voluntate vel inter vivos etiam donatione quicquam de suis opibus largiatur, memoratae discriptionis cesset indictio: eque diverso ut, si posteri ad maiores praedicta sibi consanguinitate devinctos praefatis titulis suas conferant facultates, nullius accessione gravaminis huiusmodi liberalitas oneretur. Ita enim necessariis sibi coniunctisque personis sub liberalitatis appellatione debitum naturae persolvetur. 13. Cuius auctoritatem iuris pariter valere sancimus, et si ab intestato succedant praefati sibi generis ordine sociati. Ex his enim successionibus maxime debiti potius solutio, quam muneris oblatio conprobatur, quae non largientibus etiam dominis, ipsa propinquitatis serie deferuntur. Ceteri vero, licet quadam inter se cognatione iungantur, numquam tamen curiale praedium sine praedicto onere lucrabuntur, nisi forte is, cui lucro res cesserit, eiusdem civitatis ordini sit obstrictus: qui, licet inter extraneos numeretur, vacuum tamen ea functione quod datum est consequitur. Nam cum personae condicio non mutetur, ne rei quidem statum convenit inmutari. 14. Lucrativas vero res eas tantum volumus appellari ac praedictae discriptionis gravamen excipere, quae hereditatis legati, fideicommissi iure mortis causa donatione vel cuiuslibet postremae voluntatis arbitrio ad quempiam delabuntur. 15. Inter vivos etiam donatio simplici liberalitate confecta lucrativae merebitur et nomen et sarcinam. Si vero vel socer futurus filii nepotis vel pronepotis sponsae adfinitatis coeundae causa donaverit vel parens etiam filiam neptem vel proneptem curiali seu extraneo nubentem dotaverit, licet casus eventu res eius cui data est vertatur ad lucrum, nec inter lucrativas numerabitur nec discriptionis oneri subiacebit. Nec enim iuris optimi est matrimonium, cum tot tantisque suis difficultatibus obprimatur, adventiciis etiam cumulare ponderibus. 16. Res vero, quae memoratis causis lucrativae semel nomen exordiumque sortita est, licet ab eo qui susceperit, ad alterum emptionis vel cuiuscumque contractus iure migraverit, cum praedicto discriptionis gravamine procul dubio transferetur, ut vel sciens sibi inputet qui accepit oneratam, vel si ignoraverit, quod interest consequatur: contraque si cuiuslibet contractus exordio lucrativae nomen evaserit et si postea lucri titulo in dominatum alicuius ceciderit, sarcinam memoratae discriptionis effugiet. Nulla enim in huiuscemodi causis confusionis intercedit occasio, si ad primordium tituli posterior quoque formetur eventus, nisi forte res decurionis, quae ad eum cuiuslibet mercimonii iure pervenerit, ad alterum fuerit postrema eius voluntate vel ab intestato vel inter vivos donatione translata. Tunc enim, quia semel in personam cecidit principalis, veterum titulorum nequaquam ratione perspecta condicionem et onus merebitur lucrativae, Apolloni, parens karissime atque amantissime. 17. Inlustris igitur et magnifica auctoritas tua edictis ex more propositis sanctionem nostrae clementiae, quam in perpetuum volumus observari, ad omnium notitiam pervenire constituat. Dat. VII. id. mart. Constantinopoli, post consulatum Dioscori et Eudoxii vv. cc.

     Lege hac curiales testamentum facere minime prohibentur, sed ita ut legitimis filiis, si voluerint, facultates suas integras sine inminutione aliqua derelinquant. Ceterum si filii legitimi defuerint, quemlibet etiam extraneum a curia scribere permittantur heredem, sed ita ut heres, qui condicionem curiae nullam debet, quartam hereditatis acceptae curiae sine aliqua inminutione mox refundat. Quod si is, qui heres scriptus est, integram hereditatem habere voluerit, pro quarta illa, quae curiae deputatur, pretium quantum valuerit dare non differat. Agri domus vel quidquid latere non potest communi aestimatione taxentur. De residuo vero aut quidquid latere potest heres scriptus curiae praebeat sacramenta secundum fidem pretium soluturus. Quod si noluerit, prolatis omnibus tres partes heres et quartam curia vindicabit. De cautionibus vero, quae testatori curiali debentur, simili ratione divisis etiam, quae testator curialis debuisse convincitur, tres partes heres et quartam curia creditoribus sine dilatione dissolvat. Pactiones, quae inter heredem et curiam de hereditatis divisione factae fuerint, firmae permaneant. Filii vero nepotes et pronepotes, qui avis et proavis per virilem gradum successerint, seu scripti heredes sint seu ab intestato succedant, sive curiales sint, sive a curia liberi, de hereditate sibi debita vel dimissa quartam partem curiae nomine penitus non amittant. Filia etiam curialis, neptis, proneptis, si curiali ipsius civitatis in matrimonio iuncta fuerit, avo proavo intestatis in integra hereditate succedit. Et si testatus fuerit et has personas relinquat heredes, quartam portionem curiae refundere non coguntur. Quod si filia neptis aut proneptis a patre avo vel proavo vel in minore aetate vel viduae relinquantur heredes, posteaquam ad annos pubertatis accesserint triennio exspectentur, ut, si curiali eius civitatis nupserint, integram hereditatem, sicut eis vel debita est vel demissa, sine aliqua inminutione possideant. Si vero ei nupserint, qui curiae nihil debebat, quartam partem hereditatis a die mortis auctoris curiae cum fructibus sine dissimulatione restituant. Et si sine maritis voluerint perdurare, quartam similiter curiae cum fructibus reddant. Quod si rem relictam a parentibus tenere maluerint, sacramento praebito de quantitate hereditatis quartam partem curiae in pretio mox refundant. Matri quoque vel aviae, si tamen curiales maritos habuerint, quartam portionem hereditatis defuncti filii vel nepotis, quae eis adquisita est, lex ista a curia non iubet auferri. Nam si quis curialis quemlibet extraneum et tamen curialem scribat heredem, et ipse quartam, quia portio curiae ipsius est, non refundat. Curialis etiamsi legitimos filios non habuerit et habuerit naturales, si voluerit eos curiae iungere, et heredes scribere, vel donatione in eos propriam conferre substantiam faciendi habeat potestatem. Filia quoque naturalis si curiali nupta fuerit, licet ei proprias et donare et relinquere facultates, ea condicione ut patrem matremve vel quibus actio de inofficioso testamento conpetit, nullatenus praetermittat, sed eis legibus debitam vel donationis vel mortis tempore, hoc est quartam, portionem reservet.