NOV. III [= brev. III]
  
DE IUDAEIS SAMARITANIS HAERETICIS ET PAGANIS.
  
(438 Ian. 31)
 
 
( Text submitted by Dr. Alexandr Koptev ).
 
 
     Impp. Theodosius et Valentinianus aa. Florentio pf. p. Inter ceteras sollicitudines, quas amor publicus pervigili cogitatione nobis indixit, praecipuam imperatoriae maiestatis curam esse perspicimus verae religionis indaginem; cuius si cultum tenere potuerimus, iter prosperitatis humanis aperimus inceptis. Quod usu longae aetatis experti, piae mentis arbitrio ad posteros usque perennitatis iure fundare decrevimus caerimonia sanctitatis. 1. Quis enim tam mente captus, tam novae feritatis immanitate damnatus est, ut, quum videat coelum divinae artis imperio incredibili celeritate intra sua spatia metas temporum terminare, quum siderum motum, vitae commoda moderantem, dotatam messibus terram, mare liquidum et immensi operis vastitatem finibus naturae conclusam, tanti secreti, tantae fabricae non quaerat auctorem? Quod sensibus excaecatos iudaeos, samaritas, paganos et cetera haereticorum genera portentorum audere cognoscimus. Quos si ad sanitatem mentis egregiae lege medica revocare conemur, severitatis culpam ipsi praestabunt, qui durae frontis obstinato piaculo locum veniae non relinquunt. 2. Quamobrem quum, sententia veteri, desperatis morbis nulla sit adhibenda curatio, tandem, ne ferales sectae in vitam, immemores nostri saeculi, velut indiscreta confessione licentius evagentur, hac victura in omne aevum lege sancimus, neminem iudaeum, neminem samaritam neutra lege constantem ad honores et dignitates accedere, nulli administrationem patere civilis obsequii, nec defensoris fungi saltem officio. Nefas quippe credimus, ut supernae maiestati et romanis legibus inimici cultores etiam nostrarum legum surreptivae iurisdictionis habeantur obtentu, et acquisitae dignitatis auctoritate muniti adversum christianos et ipsos plerumque sacrae religionis antistites, velut insultantes fidei nostrae, iudicandi vel pronuntiandi quod velint habeant potestatem: 3. Illud etiam pari consideratione rationis arcentes, ne qua synagoga in novam fabricam surgat, fulciendi veteres permissa licentia, quae ruinam praesentaneam minitantur. 4. His adiicimus, ut quicumque* servum seu ingenuum invitum vel suasione plectenda ex cultu christianae religionis in nefandam sectam ritumve traduxerit, cum dispendio fortunarum capite puniendum. 5. Ut quisque igitur vel infulas ceperit, acquisitis dignitatibus non potiatur, vel synagogam exstruxerit, compendio ecclesiae catholicae se noverit laborasse. Immo qui ad honores irrepsit, habeatur, ut ante, condicionis* extremae, etiamsi honorariam promeruerit dignitatem. Et qui synagogae fabricam coepit non studio reparandi, cum damno quinquaginta librarum auri fraudetur ausibus suis. Cernat praeterea bona sua proscripta, poenae mox sanguinis destinandus, qui fidem alterius expugnavit perversa doctrina. 6. Et quoniam decet imperatoriam maiestatem ea provisione cuncta complecti, ut in nullo publica laedatur utilitas, curiales civitatum omnium, nec non cohortalinos, onerosis quin etiam militiae seu diversis officiis facultatum et personalium munerum obligatos suis ordinibus, cuiuscumque* sectae sint, inhaerere censemus, ne videamur hominibus exsecrandis contumelioso ambitu immunitatis beneficium praestitisse, quos volumus huius constitutionis auctoritate damnare. 7. Hac exceptione servata, ut apparitores memoratarum sectarum in privatis dumtaxat* negotiis nullius iudicis sententias exsequantur, nec carcerali praesint custodiae, ne christiani, ut fieri assolet, nonnumquam* obstrusi custodum odiis alterum carcerem patiantur, incertum, an iure videantur inclusi. 8. Hinc perspicit nostra clementia, paganorum quoque et gentilis immanitatis vigiliam nos debere sortiri, qui, naturali vesania et licentia pertinaci, verae religionis tramite dissidentes, nefarios sacrificiorum ritus et funestae superstitionis errores occultis exercere quodammodo solitudinibus dedignentur, nisi ad supernae maiestatis iniuriam et temporis nostri contemptum eorum scelera professionis genere publicentur, quos non promulgatarum legum mille terrores, non denuntiati exsilii poena compescunt; ut, si emendari non possint, mole saltem criminum et illuvie victimarum discerent abstinere. Sed prorsus ea furoris peccatur audacia, iis improborum conatibus patientia nostra pulsatur, ut, si oblivisci cupiat, dissimulare non possit. Quamquam igitur amor religionis numquam* possit esse securus, quamquam pagana dementia cunctorum suppliciorum acerbitates exposcat, lenitatis tamen memores nobis innatae, trabali iussione decrevimus, ut, quicumque* pollutis contaminatisque mentibus in sacrificio quolibet in loco fuerit comprehensus, in fortunas eius, in sanguinem ira nostra consurgat. Oportet enim dare nos hanc victimam meliorem, ara christianitatis intacta servata. An diutius perferemus, mutari temporum vices irata coeli temperie? Quae paganorum exacerbata perfidia nescit naturae libramenta servare. Unde enim ver solitam gratiam abiuravit? Unde aestas messe ieiuna laboriosum agricolam in spe destituit aristarum? Unde hiemis intemperata ferocitas ubertatem terrarum penetrabili frigore sterilitatis laesione damnavit? Nisi quod ad impietatis vindictam transit legis suae natura decretum. Quod ne posthac sustinere cogamur, pacifica ultione, ut diximus, pianda est superni numinis veneranda maiestas. 9. Superest, ut, quae in manichaeos, deo semper offensos, quae in eunomianos, haereticae fatuitatis auctores, quae in montanistas, cataphrygas, photinianos, priscillianistas, ascodrogos, hydroparastatas, borboritas, ophitas innumerabilibus constitutionibus lata sunt, cessante desidia, celeri exsecutioni mandentur, Florenti, parens carissime atque amantissime. 10. Illustris igitur et magnifica auctoritas tua, cui cordi est, quum divinis, tum principalibus adhibere iussionibus famulatum, quae insatiabili catholicae religionis honore decrevimus, propositis excellentiae suae solenniter edictis, in omnium faciat pervenire notitiam. Provinciarum quoque moderatoribus praecipiat intimari, ut et eorum pari sollicitudine cunctis civitatibus atque provinciis, quae necessario sancimus, innotescant. Dat. prid. kal. febr. Constantinopoli, Theodosius a. XVI. cos. et qui fuerit nuntiatus. Eodem exemplo viro illustri pf. p. Illyrici.
I n t e r p r e t a t i o
     Haec lex specialiter iubet, ut nullus iudaeus, nullus samaritanus ad nullum militiae aut administrationis honorem possit accedere, neque defensoris officium ulla ratione suscipere, neque carceris esse custodes: ne forsitan sub specie cuiuslibet officii christianos vel etiam sacerdotes sub quacumque* occasione iniuriis audeant fatigare, ne supra scripti, qui inimici legis nostrae sunt, legibus nostris aliquos aut condemnare aut iudicare praesumant. Nullam denuo audeant construere synagogam. Nam si fecerint, noverint, hanc fabricam ecclesiae catholicae profuturam, et quinquaginta pondo auri auctores fabricae esse mulctandos. Sed hoc sibi sciant esse concessum, ut ruinas synagogarum suarum debeant reparare. Hoc etiam specialiter in hac lege comprehensum est, ut nullus iudaeus servum aut ingenuum christianum audeat quacumque* persuasione in suam legem transferre. Quod si fecerit, amissis facultatibus, capite puniatur. De reliquo vero haec lex damnat sectas, quae nominatim hac lege continentur insertae.