RESCRIPTUM COMMODI
   
AD CHERSONESITANOS DE VECTIGALI  LENOCINII
   
Rescript of Commodus concerning the collection of the tax on prostitutes
   
( AD 185-186 )
 
 
( E. I. Solomonik, Латинские надписи Херсонеса Таврического..., Moscow, 1983, n. 1 )
 
 
I.
[———————————————————]ουλ[—————————————————————] | [————— ——————————————]οις ευδ[————————————————————] | [—————————— —————————] [[——]] Εὐτυθ̣[———————————].ΝΙ..[——] | [—————————————— τῆς σωφρο]σύνης καὶ τῆς κοσ[μιότητος? οἱ ὑμέτεροι] ἄρχοντες [——] | [————————————————  Ἀτειλ]ίῳ    Πρειμιανῷ    χειλιάρχῃ    κ[αὶ    Οὐαλερίῳ    Μα]ξίμῳ   (ἑκατοντάρχῃ)   τὴ[ν  ———] | [— —————————————————], ὅπως μὴ προφάσει τούτων ἑτ[έραν ὕστε]ρον αἴτη[σιν ——] | [— —————————————— τῆς αὐ]τοκρατορικῆς ἀντιγραφῆς καὶ τῆς τω.[——]βουλ[————] | [—— ————————— ἐκέλευσα   προτε]θῆναι   δημοσίᾳ,   ὅπως  πᾶσιν  φανεραὶ  εἶ[εν  αἱ  διατάξεις?]  | [γρα]μμάτων καὶ ἐκ τούτων ἴστε, ὅτι οὐδὲν νεωτερισθήσετ̣α̣[ι ἐν] | [τούτοις ——————————, περὶ ὧν] ψήφισμα πρός με ἀπεστείλατε, οὗ τὸ ἀντίγραφον ὑποταγῆναι ἐκέ-|[λευσα σὺν τοῖς ὑπ’ ἐμοῦ γεγραμμένοις  Ἀτ]ειλίῳ  Πρειμιανῷ  χειλιάρχῃ  καὶ  Οὐαλερίῳ  Μαξίμῳ  (ἑκατοντάρχῃ). καὶ νῦν δὲ | [————————————— ταῦτα τ]ὰ γράμματα ὁμοίως προτεθῆναι φροντίσατε ∙ ἐρρῶσθαι ὑμᾶς εὔχομαι. εε |
II.
[πρότερον μὲν ἡμεῖς γράμμασι βασιλι]κ̣οῖς καὶ ὑπομνήμασιν πιστεύοντες ὑπατικῶν καὶ ἀποφάσεσιν χει-|[λιαρχῶν περὶ τῶν —————————]ω̣ν τοῦ τέλους τοῦ πορνικοῦ πολλὴν ἀμεριμνίαν ἐθαρροῦμεν ἔχειν, | [ἐννοοῦντες, ὅτι τὰ περὶ τῶν τῆς πο]λειτικῆς ἐπιτειμίας ἐχομένων καὶ ἡ τῶν βασιλευόντων ἐκύρωσεν | [θεία ——————————————]ε̣ καὶ ἡ τῶν ἀποφηναμένων ἠσφαλίσατο γνώμη μετὰ τοῦ μηδὲν ἐπὶ κοι-|[νῇ βλάβῃ? παραμελεῖσθα]ι τὰ ἡμέτερα δίκαια· ἐπεὶ δὲ παρακεινεῖν τὰ οὕτως ἀσφαλῶς ὁρισθέντα οἱ νῦν | [παρ’ ἡμεῖν φρουροὶ ἤρξαντο, οὐ μόνον] ἐφ’ οἷς κωλύονται ἀδίκως καὶ βιαίως τινὰ πράττοντες, ἀλλὰ καὶ δι’ ἐν-|[τεύξεως τολμήσαντες τὴν ἄδικον αὐτῶ]ν ἀξίωσιν φανεράν σοι ποιῆσαι, ἐπί σε πεποιήμεθα τὸν εὐεργέτην | [ἡμῶν μήνυσιν, δεόμενοι βεβαιῶσαι] ἡμεῖν τὴν ἀσφάλειαν τὴν τῶν δεδωρημένων καὶ τῶν κεκριμένων | [ἡμεῖν δικαίων —— ————————]ας· ὑπέρθεσιν δὲ τῆς μηνύσεως τῶν βιαζομένων ἡμᾶς οὐδεμί-|[αν ἑξῆν ποιήσασθαι, ὥστε κωλύ]εσθαι κατ’ ἀρχὰς ὑπὸ τῆς σῆς φιλανθρωπίας τοὺς ἐπὶ τοῖς καινοῖς | [σπουδάζοντας. ἵνα δὲ ῥᾴων ᾖ ἡ π]ερὶ τοῦ πράγματος τούτου ἀρχῆθεν ἐπιζήτησις γενομένη καὶ θε | [————————————, τὴν πρ]ὸς τοὺς βασιλέας ἡμῶν δέησιν φανεράν σοι πεποιήκαμεν καὶ τὴν | [——————————— τῶν συμφ]ερόντων ἡμεῖν γραμμάτων προετάξαμεν καὶ τὰ ὑπομνήματα τὰ | [τῶν ὑπατικῶν καὶ τὴν ἀπόφασι]ν τὴν τοῦ χειλιάρχου, ἐπειδὴ καὶ τάξιν ταύτην ἔλαβεν ἀπὸ τῶν δωρησα-|[μένων βασιλέων τὸ πρᾶγμα, εἰς τὸ]ν περὶ τούτου ἀποφήνασθαι κελευσθέντα χειλίαρχον περιορισθέν. | [ἐπὶ τούτοις ἐλπίζομεν ἡμῶν] κηδεμόνα σε γενόμενον φυλάξειν μὲν τὰ μετὰ τοσαύτης <——> καὶ σκέψεως | [ὁρισθέντα, ὥστε κύρια εἶν]αι ἐπὶ τόποις τοῖς εἰς τοῦτο τὸ τέλος ἀνήκουσιν, εὐλογίστως δὲ προσήσεσθαι | [τὴν ἀναφερομένην σοι] δέησιν, ἧς οὐδὲν ἀναγκαιότερον ἀνθρώποις καὶ βίου σώφρονος γνωρίζουσι | [τὸ χρήσιμον καὶ ἠθῶν] εὐχομένοις φυλάσσεσθαι σεμνότητα ∙ εε ∙
III.
τίνα ἐπέστειλα Ἀτειλίῳ Πρειμι-|[ανῷ περὶ τοῦ πορνικοῦ τέ]λους, ὑποταγῆναι ἐκέλευσα, προνοῶν μήτε ὑμᾶς παρὰ τὰ δεδογμένα ἐνοχλί-|[ζεσθαι, μήτε τοὺς ὑπηρ]ετοῦντας ὑπερβαίνειν τὸν περιγεγραμμένον ὅρον ∙ εε {vacat} |
IV.
[e(xemplum) e(pistulae). quae sint officia militum] agentium ∙ in vexillatione Chersonessitana ∙ de capitulo ∙ lenocini, quod su-|[bicitur ostendet tibi exem]plum sententiae ∙ Arri ∙ Alcibiadis ∙ tunc ∙ trib(uni) praepositi ∙ eiusdem ∙ vexill[a]-|[tionis, ne quid advers]us tam intentionem ∙ eius quam manifeste determinatam ∙ partem ∙ ad ∙ ius ∙ f. [———] | [———— milites agant]. et ∙ quoniam ∙ idem ∙ Alcibiades ∙ videri ∙ non {po} potest ∙ sub tempus v<e>ntu[rum?] | [intentionem? exag]g<e>randae vectigalis quantitatis ∙ sponte ∙ suscepisse, cum sententiam ∙ sub ∙ iu[di]-|[cii forma —— iam] pridem ∙ et dix<e>rit ∙ et proposuerit et omnibus annis fisco pariaverit ∙ dubium ∙ n[on] | [est, quin hanc vectigalis] quan{i}ti<t>atem {quantitatem} et circa discipulinae ∙ ratione<m> et observare et obtin[ere] | [necesse sit. eius sententiae] exemplum ap<e>rta manu scriptum, unde de plano ∙ recte legi possit, iuxta [——] [———————————————] positum esse cura. {vacat}
V.
e(xemplum)    e(pistulae).  quid scri{s}pserim {scripserim} Atilio Primiano tr[ib(uno)] | [———————— de commenta]rio commilitonum, quod ad me {e} idem tribunus propter capitulum le[no]-|[cini miserat, subieci et s]ecundum formam sententiae Arri Alcibiadis tunc trib(uni) ∙ dictae om[nia] | [agere iubeo, ne quid advers]us discipulinam vel cum iniuria aut ∙ contumelia paganorum commit[tere] | [audeant]. {vacat}
VI.
e(xemplum) ∙ e(pistulae) ∙ quid ad decretum Chersonessitanorum rescripserim c[rimi]-|[nantium? milit]es, subici praecepi et rursum admoneo  caveatis,  ne  sub  obtentu  h[——]  |  [vectigalis  quantitate]ṃ  iam  pridem  placitam  ac cust<o>ditam cum dispendio vestrae exsist[ima]-|[tionis augeant vel cives i]nquietent vel innovare quid temptent ∙ | [ἀνεστάθη] ∙ ἐπὶ ἀρχόντων ∙ τῶν περὶ ∙ Μ(ᾶρκον) ∙ Αὐρ(ήλιον) ∙ Βασιλειδιανὸν Ἀλέξανδρον. | [ἐπρέσβευον? Τ(ίτος)] Φλ(άουιος) ∙ Ἀρίστων ∙ καὶ ∙ Οὐαλέριος ∙ Γερμανός ∙
 


►  Bibliography
 
 
AE 1893, n. 126 ; Diehl, De m finali epigraphica scripsit Ernestvs Diehl..., Leipzig, 1899, p. 65 ; Cagnat, Inscriptiones Graecae ad Res Romanas Pertinentes, I, 1, Paris, 1901, n. 860 ; Latyschev, Inscriptiones antiquae Orae Septentrionalis Ponti Euxini graecae et latinae, IV, St. Petersburg, 1901, pp. 57-61, n. 81 ; CIL III, Suppl. (1902), n. 13750 ; van de Weerd, Étude historique sur trois légions romaines du Bas-Danube..., Louvain, 1907, pp. 304 and 322 ; Carcopino, Klio, 8, 1908, p. 158 ; Latyschev, Inscriptiones antiquae Orae Septentrionalis Ponti Euxini graecae et latinae, I², St. Petersburg, 1916, n. 404 ; Abbott & Johnson, Municipal Administration in the Roman Empire, Princeton, 1926, pp. 438-439, n. 112 ; Rostovtzeff, Gesellschaft und Wirtschaft im römischen Kaiserreich, I, Leipzig, 1931, p. 303 ; Stein, Die Legaten von Moesien, Budapest, 1940, p. 81 ; Riccobono, FIRA I, Firenze, 1941, p. 396 ; Rostovtzeff, The social and economic history of the Roman Empire, II, Oxford, 1957, p. 607 ; Vulpe & Barnea, Românii la Dunărea de Jos, Bucuresti, 1968, p. 178 ; Davies, ANRW, II, 1, 1974, p. 327 ; Devijver & Peeters, Prosopographia militiarum equestrium quae fuerunt ab Augusto ad Gallienum : Laterculi alarum - cohortium - legionum, Leuven, 1976, pp. 119 and 129 ; Millar, The emperor in the Roman world (31 BC-AD 337), London, 1977, p. 429 ; Studi in onore di Arnaldo Biscardi, II, Milano, 1982, p. 96 ; Solomonik, Латинские надписи Херсонеса Таврического : Тексты, перевод, коммент, Moscow, 1983, n. 1 ; Thomasson, Laterculi praesidum, I, Gôteborg, 1984, p. 80 ; Christol & Drew-Bear, Un castellum romain près d'Apamée de Phrygie, Wien, 1987, p. 40 ; Bérard, RHD, 66, 1988, p. 53 ; Demougin, L'ordre équestre sous les Julio-Claudiens, Roma, 1988, p. 106 ; Delmaire, Largesses sacrées et res privata : L'aerarium impérial et son administration du IVe au VIe siècle, Roma, 1989, p. 366 ; Leunissen, Konsuln Und Konsulare in Der Zeit Von Commodus Bis Severus Alexander, Amsterdam, 1989, pp. 211 and 469 ; Speidel, Roman army studies, II, Stuttgart, 1992, pp. 193 and 207 ; Sarnowski, ZPE, 95, 1993, p. 218 ; Sarnowski, Archeologia, 49, 1998, pp. 15 and 18 ; Alföldy, Eck & Dobson, Kaiser, Heer und Gesellschaft in der römischen Kaiserzeit : Gedenkschrift für Eric Birley, Stuttgart, 2000, p. 230 ; Chianotis et al., Supplementum Epigraphicum Graecum, L, Amsterdam, 2000, p. 233 ; Phang, The Marriage of Roman Soldiers (13 BC-AD 235) : Law and Family in the Imperial Army, Leiden, 2001, p. 248 ; Stoll, Zwischen Integration und Abgrenzung..., St. Katharinen, 2001, p. 115 ; AE 2003, n. 28 ; Mommsen, von Wilamowitz-Moellendorff, Calder & Kirstein, Aus dem Freund ein Sohn : Briefwechsel 1872-1903, Hildesheim, 2003, p. 640 ; Millar, Cotton & MacLean Rogers, Rome, the Greek world, and the East : Government, society, and culture in the Roman Empire, London, 2004, p. 66 ; Bresson, Ivanchik & Ferrary, Une koinè pontique : Cités grecques, sociétés indigènes et empires mondiaux sur le littoral nord de la mer Noire (VIIe s. a.C.-IIIe s. p.C.), Bordeaux, 2007, pp. 330 and 333 ; Corcoran, ZPE, 166, 2008, p. 299 ; Günther, Vectigalia Nervos Esse Rei Publicae : Die Indirekten Steuern in Der Romischen Kaiserzeit Von Augustus Bis Diokletian, Wiesbaden, 2008, p. 158 ; Haensch in Eilers, Diplomats and diplomacy in the Roman world, Leiden, 2009, p. 217.
 
 
►  Source : Marble tablet found at Kherson ( = Chersonesus Taurica ), Ukraine, in november 1891.