Codex Theodosianus : Lib. 7 ( Mommsen & Meyer )

THEODOSIANI LIBRI XVI

CUM CONSTITUTIONIBUS SIRMONDIANIS

liber septimus

( Based upon the Latin text of Mommsen and Meyer's edition, Berlin, 1905 ).

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

I. DE RE MILITARI.

IMP. CONSTANTINUS A ET C. Si quis barbaris scelerata fa(c)tione facultatem depraedationis in Romano(s) dederit vel si quis alio modo factam diviserit, (vi)vus amburatur. DAT. IIII KAL. MAI. SEVERO ET RUFIN(O CONSS).

IMP. CONSTANTIUS A. AD SILVANUM COM(ITEM) ET MAGISTR[UM] EQUITUM ET PEDITUM. Si quis miles per commeatu[m] dimissus fuerit a tribuno vel praeposito aut inconsulto eodem ab obsequio militari signisque discesserit, per singulos milites tribuni et praepositi quina pondo auri fisco inferant. DAT. VI KAL. IUN. SIRMIO LIMENIO ET CATULLINO CONSS.

IDEM A. AD TITIANUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Quicumque militum ex nostra au[c]toritate familias suas ad se venire meruerint, non amplius quam coniugia liberos, servos etiam de peculio castrensi emptos neque abscribtos censibus ad eosdem excellentia tua dirigi faciat. DAT. III KAL. IUN. LIMENIO ET CATULLINO CONSS.

IDEM A. AD CRETIONEM V(IRUM) C(LARISSIMUM) COM(ITEM). Quamvis omni tempore opera dari debuerit, ne sacramentis militaribus spretis otio traderentur qui nec stipendiorum numero nec contraria corporis valetudine quiete perfrui debent, tamen prudentiae tuae prosecutione admissa, quae apud nos verbis facta est, praecipimus, ut, qui ante stipendia emensa vel integra corporis valetudine otio mancipati sunt, restituantur pristinis numeris. DAT. V KAL. IUL. SERGIO ET NIGRINIANO CONSS.

IMPP. VALENTINIANUS ET VALENS AA. Eorum liberos, qui armis inhaeserunt, ad usum bellicum et castra revocantes [ei]s quoque eorum stipendiorum copiam deferemus, qui alterius gradus militia salutarem maxime rei publicae operam persecuntur. Quod si quosdam aut inbecillitas valitudinis aut habitudo corporis [a]ut mediocritas proceritatis ab armatae militiae con[d]icione submoverit, eos iubemus in officiis ceteris militare. Nam si post definitam a nobis aetatem ignobile otium adamaverint, curiis obnoxii erunt sine controversia pro virium qualitate, ita ut ii, quos debilitas fortuita aut morbus et corporis valitudo confecta ita enervaverit, ut ad usum castorum militiaeque idonei esse non possint, vacationem perpetuam depulsis curialium munerum sollicitudinibus consequantur. ET CETERA. DAT. III K. MAI. HADRIANOP(OLI) DIVO IOVIANO ET VARRONIANO CONSS.

IDEM AA. MAURIS SITIFENSIBUS. Si quis sacramenta militiae inpigro quinquennii labore pertulerit, avo licet ac patre sit decurione progenitus, ab omni nexu curiali personam dumtaxat propriam vindicaverit. Diversis autem officiis servientes quinque et viginti annis in militia decursis pari securitate donamus. ET CETERA. DAT. VIIII K. MAI. TREVIRIS VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IDEM AA. IOVIO MAGISTRO EQUITUM ET PEDITUM. Plures de diversis numeris ante impleta stipendia ad indebitos honores suffragiorum ambitione perveniunt. Sive igitur eos purpuram adorasse constabit sive excepisse aliquas dignitates, eo quem ceperint honore solvantur, ita ut, qui ceteros in labore positos festina cupiditate transierint, nec testimonium quidem emeriti laboris accipiant. Quod si aliquibus fortasse rationibus adtinentur inpliciti, ad eos numeros, de quibus [per am]bitionem exierant, revertantur. DAT. PRID. KAL. IUN. MED(IOLANO) VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IDEM AA. AD EQUITIUM COM(ITEM) ET MAG(ISTRUM) MIL(ITUM). Omnibus omnino veteranis auctoritas tua denuntiet, quod, si quis filium suum armorum honore condignum non propria voluntate militiae, quam ipse sudarit, ob[tu]lerit, nostrae sit legis laqueis inplicandus. DAT. VIII KAL. OCT. HERACLEAE VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IDEM AA. AD IOVINUM MAG(ISTRUM) EQUITUM. Tam duces quam etiam comites et quibus Rheni est mandata custodia since[ri]tas tua protinus admonebit, ut neque regalibus neque legatis sua milites iumenta subpeditent. Etenim c[um] propriis animalibus eo usque veniendum est, ubi obsequium cursuale succedit. Sane sollicitudinem competentem auctoritas tua iubebit adhiberi, ut eorum pecoribus, ubi conlocaverint mansionem, alimenta non desint. DAT. IIII KAL. FEB. REMIS LUPICINO ET IOVINO CONSS.

10.

IDEM AA. AD IOVINUM MAG(ISTRUM) MIL(ITUM). Plerique milites secum homines condicionis ingenuae propinquitate simulata vel condicione lixarum frequenter abducunt: ideoque, ut numerosissima pube crescat exercitus, moneantur, ut ipsi sponte huiuscemodi homines, quos penes se esse meminerint, tribunis suis sive praepositis offerant ad tuum officium dirigendos, aut sciant se non absque devotionis nota et morsu honoris alieni commilitonibus esse postponendos. Etenim his, qui occultatores perfidos publicaverint, pro praemio huius indicii gradus unus addetur, hi vero ad inferiorem ordinem revolventur, qui castris idoneos [iu]venes studio inertis obsequii putaverint occulendos. DAT. XVI KAL. MART. REMIS LUPICINO ET IOVINO CONSS

11.

[I]DEM AA. AD SEVERUM MAG(ISTRUM) MIL(ITUM). Ii, qui inter adcrescentes matriculis adtinentur, tamdiu alimoniam a parentibus sumant, quoad gerendis armis idonei fuerint aestimati, ita ut cesset super eorum nomine praebitio fiscalis annonae. DAT. VIII KAL. MAI. TREVIR(IS) MODESTO ET ARINTHEO CONSS.

12.

IMPPP. GRATIANUS, VALENTINIANUS ET THEOD(OSIUS) AAA. CYNEGIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Tribuni vel milites nullam evagandi per possessiones habeant facultatem; cum signis propriis in mansionibus solitis ac publicis maneant: aut si quis tam necessaria scita contempserit, de eo ac tribuno eius ad nostram scientiam rectorum ac defensorum relationibus protinus deferatur. DAT. IIII ID. APRIL. CONST(ANTINO)P(OLI) RICHOMERE ET CLEARCHO CONSS.

13.

IDEM AAA. RICHOMERI COM(ITI) ET MAGISTRO UTRIUSQVE MIL(ITIAE). Cum supra virentes fluminum ripas omnis legionum multitudo consistit, id provida auctoritate decernimus, ut nullus omnino immundo fimo sordidatis fluentis commune poculum polluat neve abluendo equorum sudore deproperus publicos oculos nudatus incestet atque ita et turbido potum caeno misceat et confundat aspectum, sed procul a cunctorum obtutibus in inferioribus partibus fluviorum, id est infra tentoria vagos natatus animalium, prouti libitum videtur, exerceat. Sublimis igitur m(agnificentia) t(ua) id sollicitudinis studio et admonitionis praecepto faciet custodiri, ut unusquisque tribunus agnoscat gravi se subdendum esse supplicio, in cuius parte neglectum probabitur quod agnoscit imperatum. DAT. VI KAL. IUN. VINCENTIAE TATIANO ET SYMMACHO CONSS.

14.

IMPPP. THEOD(OSIUS), ARCAD(IUS) ET HONOR(IUS) AAA. THEODOTO MAGISTRO OFFICIORUM. Quicumque infantes vel pueri mili[tare] coeperunt, sterni eos inter ultimos iussimus, [ita] ut ex eo tempore, ex quo parere coeperint, locum sibi incipiant vindicare, ut laborum suffragiis [in]crementa militiae consequantur. DAT. III KAL. MAI. CONST(ANTINO)P(OLI) ARCADIO II ET HONORIO II AA. CONSS.

15.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. REMISTHEO DUCI ARMENIAE. Si quis posthac militem in privato obsequio (re)pertus fuerit retinere, quinque libras auri multae (no)mine feriatur. DAT. XII KAL. MART. CONST(ANTINO)P(OLI) ARCADIO IIII ET HONORIO III AA. CONSS.

16.

IDEM AA. THEOFILO VIC(ARIO) ASIAE. Si quos milites per prov(in)cias relictis propriis numeris passim vagari cogn(o)veris, correptos facias custodiri, donec de his cleme(n)tiae nostrae auribus intimetur et quid fieri oportea(t) decernamus; ita ut, si quis miles in provincia sine suo numero repertus fuerit ac post elapsus esse nuntiabitur, facultatum suarum, periculo totius officii, condemnatione gravissime vindicetur. DAT.V KAL. FEB. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO A. IIII ET EUTYCHIANO CONSS.

17.

IDEM AA. ROMULIANO P(RAEFECTO) U(RBI). Si qui miles ex his, qui praesentes divino obsequio nostrae clementiae deputati sunt et qui in hac esse urbe praesente comitatu concessi sunt quive de aliis numeris vel legionibus sunt, repertus fuerit vel sibi vacans vel alieno obsequio contentus, nobis ilico nuntietur, ita ut conscii, qui talium praesentiam non praebuerint, viginti libras auri sciant esse se multandos. Sin vero quisquam missus a numero vel a tribuno ad comitatum serenitatis nostrae pervenerit, ilico se viris inl(ustri)bus comitibus offerre festinet et causas (p)rofectionis exponat, ut et responsum caeleste me(re)atur et citam remeandi accipiat facultatem. DAT. KAL. FEB. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO A. IIII ET EUTYCHIANO CONSS.

18.

[IDEM] AA. STILICHONI MAG(ISTRO) MIL(ITUM). Contra publicam utilitatem nolumus a numeris ad alios numeros milites nos(t)ros transferri. Sciant igitur comites vel duces, quibus regendae militiae cura commissa est, non solum de comitatensibus ac palatinis numeris ad alios numeros militem transferri non licere, sed ne de ipsis quidem pseudocomitatensibus legionibus seu de ripariensibus castricianis ceterisque cuiquam eorum transferendi militem copiam adtributam, quia honoris augmentum non ambitione, sed labore ad unumquemque convenit devenire. Quod si qui contra fecerint, per singulos milites singulas auri libras a se noverint exigendas. DAT. XIIII KAL. APRIL. MED(IOLANO) STILICHONE ET AURELIANO CONSS.

II. QUID PROBARE DEBEANT AD QUAMCUMQUE MILITIAM VENIENTES.

IMPPP. GRATIANUS, VALENTINIANUS ET THEOD(OSIUS) AAA. POSTUMIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Quotiescumque se aliquis militiae crediderit offerendum, statim de natalibus ipsius ac de omni vitae condicione examen habeatur, ita ut domum genus non dissimulet et parentes. Nec tamen huic ipsi rei nisi honestissimorum hominum testimonio adstipulante credatur: ita enim fiet, ut et curias nemo declinet et ad militiam nullus adspiret, nisi quem penitus liberum aut genere aut vitae condicione inquisitio tam cauta deprehenderit. DAT. XIIII KAL. AUG. CONST(ANTINO)P(OLI) MEROBAUDE II ET SATURNINO CONSS.

IDEM AAA. AD NEOTERIUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Quisquis cinguli sacramenta desiderat, in ea urbe, qua natus est vel in qua domicilium conlocat, primitus acta conficiat et se ostendat non patre, non avo esse municipe penitusque ad ordinis necessitatibus alienum, sciturus se in perpetuum revocandum nec temporis nec militiae praerogativa, si ita non gesserit, defendendum. Ordines etiam urbium noverint, si cuiquam praestitisse se gratiam doceantur ac non vera actis promendo per mendacium quemquam abire permiserint, se periculo subiacere. DAT. VI ID. IUL. MED(IOLANO) ARC(ADIO) A. I ET BAUTONE CONSS.

III. QUIS IN GRADU PRAEFERATUR.

IMPPP. THEODOSIUS, ARCADIUS ET HONORIUS AAA. RUFINO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. In omnibus, qui militiae nomen dederunt, ratio est habenda meritorum, ut is potissimum potiorem adipiscatur gradum, qui meruerit de labore suffragium, nec quaeratur, quis militarit primus, sed quis manserit in studio apparitionis adsiduus. DAT. PRID. ID. FEB. CONST(ANTINO)P(OLI) THEODOSIO A. III ET ABUNDANTIO V. C. CONSS.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. ANTHEMIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Cum alios in altiores militiae gradus iugis observatio, nonnullos in eadem militiae statione caeleste pervexisset oraculum ac tempore provehendae dignitatis exoreretur contentio, quisnam prior incederet quisve subsequeretur, cum uterque pari eiusdem gradus niteretur auspicio, non immerito placuit, ut, quotiens codicillis vel sacris affatibus ullus ex alio ad alium gradum cum isdem stipendiis emigrarit, triennio ei postponatur, quem sors militiae in eum progressum duxerit. DAT. X KAL. OCT. HONORIO VIII ET THEODOSIO III AA. CONSS.

IIII. DE EROGATIONE MILITARIS ANNONAE.

IMP. CONSTANTINUS A. HAVE FELIX K(ARISSIME) N(O)B(IS). Tribunos sive praepositos, qui milites nostros curant, annonas per dies singulos scribtionis indicio sibi debitas in horreis derelinquere non oportet, ut procuratores seu susceptores vel praepositi pagorum et horreorum eam comparent: hinc enim fit, ut a provincialibus non annonas, sed pecunias postulent memorati ipsis etiam speciebus remanentibus vitiatis adque corruptis. Constituimus igitu[r] derelictae annonae fisco compendium vindicari, su[b]scribendario et optione gladio feriendis, quoniam fieri non potest, ut vel provinciales iterata conlatione graventur vel militibus corruptae species dividantur detrectantibus memoratis ad diem sumere annonas suae congruas dignitati. In qua culpa si quis fuerit adprehensus, nec personae merito nec honoris fastigio defendendus est. DAT. XIIII KAL. NOV. AQUIS PAULINO ET IULIANO CONSS.

IMP. CONSTANTIUS A. AD TAURUM. Cum militibus per Africam constitutis laridum vel recens forsitan caro deinceps erogabitur, ungulas orisque tantummodo summitatem praecidi amputarique praecipimus, ne porcina integra separetur, sed erogationi proficiat annonariae. DAT. VIII ID. APRIL. ARBITIONE ET LOLLIANO CONSS.

IDEM A. ET IULIANUS CAES. AD TAURUM. Comes militaris rei per Africam constitutus contra vetitum species annonarias de conditis arbitrio suo dicitur usurpasse. Hoc de cetero citra vicarii arbitrium fieri non potest, si vicarius comitis scribtione conventus didicerit, qui numerus annonarum et quibus debet erogari, atque id fieri oportere censuerit. DAT. XV KAL. IAN. SIRMIO CONSTANTIO A. VIIII ET IULIANO C. CONSS.

[ID(EM) A.] HELPIDIO. Cum in expeditione milites degant, biduo expeditionalem annonam, tertio die panem consequantur ac vinum. DAT. IIII KAL. IAN. DORIDAE DATIANO ET CEREALE CONSS.

IDEM A. HELPIDIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Expeditionalem annonam ex horreis milites viginti dierum debent suscipere, ut eam transvehant propriis in expeditione necessitatibus profuturam. DAT. PRID. ID. MART. CONST(ANTINO)P(OLI) EUSEBIO ET HYPATIO CONSS.

IDEM A. ET IULIANUS CAES(AR) HELPIDIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Repetita consuetudo monstravit expeditionis tempore buccellatum ac panem, vinum quoque atque acetum, sed et laridum, carnem verbecinam etiam, milites nostros ita solere percipere: biduo buccellatum, tertio die panem; uno die vinum, alio die acetum; uno die laridum, biduo carnem verbecinam. DAT. XVI KAL. IUN. HIERAPOLI CONSTANTIO X ET IULIANO C. III. CONSS.

IMP. IULIANUS A. SALLUSTIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Milites ad vicensimum lapidem capitum petere iussimus. DAT. VIII ID. IAN. MAMERTINO ET NEVITTA CONSS.

IDEM A. SECUNDO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Militibus ad kalendas Augustas capitatio denegetur, ex kalendis Augustis praebeatur. DAT. KAL. AUG. NICOMEDIAE MAMERTINO ET NEVITTA VV. CC. CONSS.

IMP. IOVIANUS A. SECUNDO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. E vicensimo non amplius lapide milites sibi iubemus paleas convectare. DAT. V KAL. OCT. AEDESA IOVIANO ET VARRONIANO CONSS.

10.

IMPP. VALENTINIANUS ET VALENS AA. AD SYMMACHUM P(RAEFECTUM) U(RBI). Protectores fori rerum venalium iuxta veteris moris observantiam in annonarum suarum commoda pretia consequantur. DAT. X KAL. MAI. ANTIOCHIAE DIVO IOVIANO ET VARRONIANO CONSS.

11.

IDEM AA. AD MAMERTINUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Susceptor antequam diurnum pittacium authenticum ab actuariis susceperit, non eroget. Quod si absque pittacio facta fuerit erogatio, id quod expensum est damnis eius potius subputetur. In qua re officium gravitatis tuae in speculis esse debebit, non sine detrimento propri[arum] facultatum id futurum sciens, si neglexerit, ut praescribtae formae tenor custodiatur; nec pri[us] de horreis species proferantur et maxime capitationis, quam, ut dictum est, ad diem pittacia authentica fuerint prorogata. DAT. ID. DEC. TREV(IRIS) DIVO IOVIANO ET VARRONIANO CONSS.

12.

IDEM AA. AD VICTOREM MAG(ISTRUM) MIL(ITUM). In provinciis statione militum adfici possidentes Ursicini comitis suggestione cognovimus, a quibus superstatutorum grave atque inusitatum quoddam nomen cenaticorum fuerit introductum. Quod magnifica auctoritas tua missis competentibus litteris in omnibus provinciis iubebit aboleri, ut milites recordentur commoda sua, quae in annonarum perceptione adipiscuntur, extrinsecus detrimentis provincialium non esse cumulanda. DAT. VI KAL. IAN. BONAMANSIONE DIVO IOVIANO ET VARRONIANO CONSS.

13.

IDEM AA. AD POPULUM. Actuarii per singulos vel ut multum binos dies authentica pittacia prorogent, ut hoc modo immissis pittaciis species capitum annonarumve ex horreis proferantur. Quod nisi fuerit custoditum, actuarius et susceptor, sed et officium iudicantis, quod non institerit huic iussioni, statutae obnoxium tenebitur. DAT. KAL. OCT. AQUIL(EIA) VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS

14.

[IDEM] AA. SECUNDO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Riparienses milites mensibus novem in ipsa specie consequantur annonam, pro tribus pretia percipiant. ACC. KAL. DEC. CALCHEDONE VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

15.

[IDEM] AA. AD AUXONIUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Sicut fieri per omnes limites salubri prospectione praecipimus, species annonarias a vicinioribus limiti provincialibus ordinabis ad castra conferri. Et in vicinioribus castris constituti milites duas alimoniarum partes ibidem de conditis sumant nec amplius quam tertiam partem ipsi vehere cogantur. DAT. V NON. MAI. MARCIANOPOLI VALENTINIANO N. P. ET VICTORE CONSS.

16.

IMPPP. VALENTINIANUS, VALENS ET GRA(TIANUS) AAA. AD PROBUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Actuarii nisi expleto triginta dierum spatio pittacia authentica confestim tradiderint, species, quas ex fiscalibus conditis dissimularint excludere vel numero, cuius ratiocinia pertractant, supersederint erogare, de propriis facultatibus vel militibus ipsis vel fiscalibus horreis adigantur inferre. DAT. VI ID. APRIL. SIRMIO VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

17.

IDEM AAA. AD MODESTUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Fortissimi ac devotisssimi milites, familiae quoque, sed et ceteri quibuscumque praediti dignitatis annonas et capitum singulis diebus aut certe competenti tempore, id est priusquam annus elabatur, de horreis consequantur, aut si perceptionem suam ac si debitam studio voluerint protelare, id, quod competenti tempore minime perceperint, fisci nostri commodis vindicetur. DAT. PRID. NON. APRIL. ANTIOCHIAE GRATIANO A. IIII ET MEROBAUDE V. C. CONSS.

18.

IMPPP. VALENTINIANUS, THEOD(OSIUS) ET ARCADIUS AAA. ABUN[DAN]TIO, STILICHONI ET CETERIS COM(ITIBUS) ET MAGISTRIS UTRIUS[QUE] MIL(ITIAE). Ne quis pro speciebus annonariis pretia temptet exigere: vel, si contra legem datam venire temptaverit, nec illud, quod in pretio expetit, permittatur exigere nec illud, quod suo tempore accipere in speciebus neglexerit, consequantur. DAT. IIII KAL. AUG. CONST(ANTINO)P(OLI) THEODOSIO A. III ET ABUNDANTIO V. C. CONSS.

19.

IDEM AAA. TATIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Officiorum annonas dispositione providentissima his provinciis distributas, quae nec transvectioni publicae nec arcae possunt aliquod deferre compendium, comprobamus. DAT. PRID. KAL. AUG. CONST(ANTINO)P(OLI) THEODOSIO A. III ET ABUNDANTIO V. C. CONSS.

20.

IDEM AAA. RUFINO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Nulli militarium pro his annonis, quae in provinciis delegantur, repudiata ad tempus specierum copia et inopiae occasione captata pretia liceat postulare, ita ut, si quis propter anni abundantiam suscipere oblata neglexerit ac postea inpositis pro necessitate rerum pretiis repudiata taxaverit, neque id, quod contra hanc legem expetit, sinatur exigere neque illud, quod accipere dissimulaverit, consequatur. DAT. III KAL. AUG. CONST(ANTINO)P(OLI) THEODOSIO A. III ET ABUNDANTIO V. C. CONSS.

21.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. CAESARIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Si a militaribus provinciales quaelibet damna pertulerint ac non ipsas species, quae in provinciis a possessoribus congregantur, fuerint consecuti, ilico interpellato iudice admissum crimen ad nostram clementiam perferatur, ut admissum crimen congrue vindicetur. Sin vero tantum nefas simili taciturnitate contexerint, praeter eam multam, quam rectores officiaque subire conveniet, etiam detrimentorum quantitas in duplum de eorum facultatibus exigetur reddenda ac restituenda his, qui dispendia talia pertulerunt. DAT. XV KAL. MAI. ARCADIO IIII ET HONORIO III AA. CONSS.

22.

IDEM AA. HILARIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Neque scholae neque vexillationes comitatenses aut palatinae neque legiones ullae neque auxilia, qualeslibet ad provincias delegatorias de specierum praebitione pertulerint, audiantur, si pretia poscant ultra ea, quae generali lege divi patris senioris Valentiniani constituta sunt. Nec enim fas est, ut exigendis annonis militum nostrorum servientes nova possessoribus pro arbitrio proprio indicant. Sine mentione etiam pretiorum nullam delegationem valere praecipimus. DAT. III KAL. IUN. MED(IOLANO) ARCADIO IIII ET HONORIO III AA. CONSS.

23.

IDEM AA. HILARIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Provincialium commodis nos convenit subvenire. Ad omnium utique numerorum sive vexillationum aut etiam scholarum tribunos per viros inl(ustres) com(ites) sublimitas tua faciat pervenire, ut meminerint faenum militibus isdem capitibus praestandum iuxta legem divi Valentiniani de quinta decima indictione nec tamen ad oppidum deferendum. DAT. XVI KAL. IUL. ARCADIO IIII ET HONORIO III AA. CONSS.

24.

IDEM AA. Excellentia tua erogationis per susceptores factae modum quantitati brevium conferri perficiat, ita ut, ex quo die numeris datum sit, diligentius exploretur ac si quid amplius actuarios vel optiones accepisse constiterit, quam brevium datorum scriniis nostris veritas contin(et), memorati in duplum reddere compellantur, susceptoribus ea summa inputanda, quam semel flagitantibus isdem erogasse monstraverint. Nam ad inlustres quoque mag(istros) utriusque mil(itiae) sacri apices cucurrerunt, quibus provida sanctione decrevimus, ut breves ante indictionis principium summa fide ac veritate confecti ad nostra scrinia dirigantur, secundum quos a susceptoribus erogatio celebretur. DAT. VIII KAL. APRIL. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO A. IIII ET EUTYCHIANO V. C. CONSS.

25.

IDEM AA. EUTYCHIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Quoniam clementia nostra poscenti Epifanis ordini consensit, ut Novembri mense novellum vinum militi praeberetur, propterea quod veteris dispendiosa videtur erogatio, inl(ustris) auctoritoritas tua per omnes provincias cunctis numeris ac militibus a Novembri mense de novello vino annonam dari disponat. DAT. X KAL. IUN. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO A. IIII ET EUTYCHIANO V. C. CONSS.

26.

IDEM AA. PROVINCIALIBUS PROVINCIAE PROCONSULARIS. Opinatoribus nullum sit cum provinciali commercium, ita ut a iudicibus vel officio provinciali omnis summa debiti postuletur intra anni spatium conferenda. DAT. PRID. KAL. APRIL. MED(IOLANO) VINCENTIO ET FRAVITO CONSS.

27.

IDEM AA. ET THEODOSIUS A. ANTHEMIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Nullus protectorum vel domesticorum, cui aut tuitio locorum aut quaedam longior est commissa necessitas aut certe iudicum nostrorum praeceptis iussus obtemperat, annonas vel emolumenta percipiat, nisi circumacto anni tempore post completum consulatum in alterius anno consulis commonitorium reparare curaverit. DAT. KAL. APRIL. CONST(ANTINO)P(OLI) ARCADIO A. VI ET PROBO V. C. CONSS.

28.

IMPPP. ARCADIUS, HONORIUS ET THEODOSIUS AAA. ANTHEMIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. A provinciarum rectoribus caveatur, ut tam numeris quam familiis nec non et inpedimentis praeter eas annonas, quae adaerantur, id tantum in specie praebeatur, quod militis flagitarit inspectio, ne actuariorum fraudibus ulla relinquatur superpostulationis occasio, cum per praepositos pistorum et diadotas legis forma caveatur, ut nulli omnino nulla in specie praebeatur annona, nisi quem substantem adque in praesenti constitutum postulare constiterit. Hoc quoque legis auctoritate complexo, ut semper dierum, per quas resistentes tribuni emolumenti gratia sollemniter stillaturae nomine consecuntur species, non aliter adaerentur, nisi ut in foro rerum venalium distrahuntur. DAT. V ID. APRIL. CONST(ANTINO)P(OLI) ARCADIO A. VI ET PROBO V. C. CONSS.

29.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. ANTHEMIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Si quas sub gratia donationis a militibus auferunt quam merentur annonas duces seu tribuni, iuxta nummaria defixa pretia sine ulla dubitatione percipiant. DAT. IIII NON. MAI. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO VII ET THEODOSIO II AA. CONSS.

30.

IDEM AA. ANTHEMIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Limitanei militis et possessorum utilitate conspecta per primam, secundam ac tertiam Palaestinam huiuscemodi norma processit, ut pretiorum certa taxatione depensa specierum inte[r]mittatur exactio. Sed ducianum officium sub Versamini et Moenoeni castri nomine salutaria st[a]tuta conatur evertere. Ideoque lege repetita cens(e)mus, ut, si quis interclusam specierum exactio(nem) refricare temptaverit vel adaerationes statu(tas) ausus fuerit immutare, tam vir spectabilis dux (cen)tum librarum auri quam etiam eius officium pa(ri) condemnationis summa quatiatur, adiecta sacrilegii poena, quae divalium scitorum violatore(s) palam insequitur. DAT. X KAL. APRIL. CONST(ANTINO)O(OLI) HONOR[IO] VIII ET THEODOSIO III AA. CONSS.

31.

IDEM AA. AD ANTHEMIUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Militaribus commodis prospicientes adaeratarum annonarum, quae familiis apud Orientem vel Aegyptum praeberi consuerunt, certa ac distincta locis et numero pretia statuimus. Verum quia in hoc et provincialium nobis habenda est cura praecipua, ne nimia festinatione poscendi conlatorum vires adteri videantur, certum constitui tempus placet, quo eadem pretia debeant praeberi poscentibus. Quapropter uniuscuiusque indictionis annonariam in pretiis rationem transacta ea sequentis indictionis mense Novembri completo praeberi praecipimus. DAT. PRID. KAL. DEC. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO VIII ET THEODOSIO III AA. CONSS.

32.

IDEM AA. LEONTIO VIRO INL(USTRI) P(RAE)F(ECTO) ILLYRICI. Procuratores curiarum annonarum et cellariensium specierum gratia minime fatigentur, quas in dignitatibus constituti, id est rectores provinciarum et comites solent accipere. Nam cum adaerationis aestimatio prius per centum et viginti capita exactione solidi teneretur, per sexaginta recens redegit aviditas exindeque iam nutrita licentia ad tredecim tributarios non dubitavit artare, procuratore damnum, quo ipse subditus fuisset, provincialibus infligente. Ideoque per cornicularium cuiuscumque provincialis officii hanc sollicitudinem inpleri conveniet, ita ut nulla ab eodem exactionis molestia provincialibus inferatur, sed erogandas species ex horreis publicis et cellariensium nomine aurum ex titulo manifesto eidem delegatum pro erogationis qualitate suscipiat, etiam pretium his, qui adaerare voluerint, depensurus iuxta nundinationem, quae aut foro rerum venalium continetur aut amplissimae praefecturae est culmini deputata: nec enim queri poterunt, qui vel species accipient debitas dignitati vel, si auri perceptione laetentur, aequari se tanto culmini non debebunt: temerantium etiam audacia punienda officio tui culminis quinquaginta librarum auri multa continuo percellando, si rite disposita observare neglexerit. DAT. XVI KAL. SEPT. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO VIIII ET THEODOSIO IIII AA. CONSS.

33.

IDEM AA. HADRIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI). Ne interiecti aequoris tractu querellae provincialium pereant, Flavianum et Caecilianum viros inll. per Africam audientiam cunctis praebere decernimus. Militarem quoque annonam, quae intra Africam contubernalibus erogatur, eorum diligentia indagari praecipim[us], ut nihil his post eorum examen addatur. ET CETE[RA]. DAT. V NON. MART. RAV(ENNA) CONSTANTIO ET CONSTANTE VV. CC. CON[SS].

34.

IDEM AA. CONSTANTIO MAG(ISTRO) MIL(ITUM). His scholaribus, quibus laboru(m) intuitu regendos numeros dederimus, de aera(riis) annonis singulos solidos per opinatores, caballa(tio)nis quoque rationem pro administrato tempore d(e)bitam, quando militibus erogatur, sine mora praeb(eri) oportet, vel, si quis eorum antequam accipiat in fat(a) concesserit, quod ex utraque causa ei debebatur, heredibus eius restitui. DAT. XIII KAL. DEC. CONSTANTIO ET CONSTANTE VV. CC. CONSS.

35.

IDEM AA. ASCLEPIODOTO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Annonas omnes, quae univ(er)sis officiis atque sacri palatii ministeriis et sacris scriniis ceterisque cunctarum adminiculis dignitatum adsolent delegari quasque ii, qui ad earum exactionem mittuntur, pro cupiditate ac libidine sua graviter ex provincialium visceribus eruebant, ad similitudinem militum, quibus aerariae praebentur annonae, adaerari praecipimus, ut omnibus superius designatis emolumenta debita in pretiis dispositio culminis tui pro publica auctoritate taxatis praecipiat erogari. DAT. XVI KAL. MART. CONST(ANTINO)P(OLI) ASCLEPIODOTO ET MARINIANO CONSS.

36.

IDEM AA. PROCOPIO MAG(IS)TRO MILITIAE PER ORIENTEM. Si quando tribuni sive comites vel praepositi numerorum per provincias annonas voluerint, hoc est quas pro dignitate sua consequuntur, in aere percipere, non aliis eas pretiis, nisi quae in foro rerum venalium habeantur, adaerandas esse cognoscant. Si alias annonas, quae non suae dignitatis erunt, sed alio modo, dum tamen licito, suis commodis adquisitas in auro sibi dari duces sive tribuni voluerint, illis pretiis contenti sint, quae in forma aerariarum annonarum universis militibus sollemni observatione [p]raebentur. Sanctionis temerator sciat se et administratione simul et dignitate spoliandum et facultatum suarum percellendum dispendio. DAT. III NON. DEC. CONST(ANTINO)P(OLI) VICTORE V. C. CONSS.

V. DE EXCOCTIONE ET TRANSLATIONE ANNONARUM.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. STILICHONI COMITI ET MAG(IS)TRO UTRIUSQVE MIL(ITIAE). Opinatores, quibus species in diversis provinciis delegantur, ut pretium maiore taxatione deposcant, contra omnem consuetudinem nullis consistentibus familiis excoctionem panis efflagitant. Inl(ustris) igitur auctoritas tua novam usurpationem congrua auctoritate percellat, ut, cum opinatores in provinciis delegantur, vetus consuetudo servetur. DAT. ID. SEPT. MED(IOLANO) THEODORO V. C. CONS.

IDEM AA. THEOD(OSIUS) A. AD HADRIANUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. In excoctione buccellati, quod devotissimis militibus convenit praeparari, in translatione etiam annonae n(ul)lius excipiatur persona, videlicet ut ne nostra quidem domus ab his habeatur immunis. Et si qu(is)quam, quod non opinamur, inplere quae sunt pr(ae)cepta neglexerit, in procuratorem eius sever(issi)me vindicetur, ita ut, si huiusmodi contumaciae (do)minum conscium esse constiterit, quadruplum id, quod pro eius capitatione poscitur, posthabita (di)latione solvatur. DAT. VIIII KAL. APRIL. ROM(AE) HON(ORIO) A. VI ET ARISTAENETO CONSS.

VI. DE MILITARI VESTE.

IMPP. VALENTINIANUS ET VALENS AA. AD MAMERTINUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Sive ex principalium sive ex honoratorum numero susceptor vestium nominetur, exceptis videlicet his, qui palatinae militiae privilegiis fulciuntur vel qui officiis ac ministeriis perfuncti merito stipendiorum consecuti sunt dignitates, et vir spectabilis proconsul Africae moneatur, ut ad excludendas fraudes uno anno, non plus, haec necessitas procuretur, ita tamen ut creationis periculum a proconsulari officio non recedat. DAT. XIIII KAL. MAI. MED(IOLANO) VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

[IDEM] AA. AUXONIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Omnem canonem vestium ex kalendis Sept. ad kal. April. nostris largitionibus tradi praecipimus, proposita rectori provinciae vel eius officio condemnationis, quae tuae iustitiae videbitur, poena. DAT. XIIII KAL. DEC. MARCIANOPOLI VALENTINIANO ET VALENTE CONSS.

IMPPP. VALENS, GRATIANUS ET VALENTINIANUS AAA. MODESTO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Provinciae Thraciarum per viginti iuga seu capita conferant vestem: Scythia et Moesia in triginta iugis seu capitibus interim annua solutione dependant: per Aegyptum et Orientis partes in triginta terrenis iugis, per Asianam vero et Ponticam dioecesim ad eundem numerum in capitibus seu iugis annua vestis collatio dependatur, ita ut per Orientem provinciae in titulo auri comparaticii, quod per iugationem redditur, compensationis gratia perfruantur exceptis Osroene et Isauria; nam easdem constat aurum comparaticium minime redhibere. DAT. V ID. AUG. HIERAPOLI GRATIANO A. IIII ET MEROBAUDE V. C. CONSS.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. MAMERTIANO COM(ITI) S(ACRARUM) L(ARGITIONUM). Fortissimis militibus nostris per Illyricum non binos tremisses pro singulis chlamydibus, sed singulos solidos dari praecipias. DAT. XVI KAL. FEB. CONST(ANTINO)P(OLI) ARCADIO IIII ET HONORIO III AA. CONSS.

IMPP. HONORIUS ET THOEDOSIUS AA. ASCLEPIODOTO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Militaris adaeratio vestis a conlatoribus exigatur sacratissimis videlicet largitionibus inferen(da), ita ut quinque eius partes fortissimis militibus ero(gen)tur in pretio, sexta vero portio a gynaeceariis (cle)mentiae nostrae absque ulla vel ipsorum vel publica incommoditate pro eadem contextione suscepta iunioribus gregariisque militibus in ipsa, qu(am) maxime eos desiderare constitit, specie praebeatur. DAT. VII ID. MART. CONST(ANTINO)P(OLI) ASCLEPIODOTO ET MARINIANO CONSS.

VII. DE PASCUIS.

IMPPP. VALENTINIANUS ET VALENS AA. AD GERMANIANUM COM(ITEM) S(ACRARUM) L(ARGITIONUM). Dedimus litteras ad viros clarissimos p(raefectos) p(raetori)o, ut ab his conventi rectores provinciarum scirent in locis rei privatae augmenta pensionum non esse facienda neque sinerent pascua animalium ex rebus privatis nostris provincialium licitatione praeberi. DAT. V KAL. FEB. ROM(AE) VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IDEM AA. AD RUFINUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Cum nulla ratio sit, cur in pascuis saltibus rei privatae pensio debeat ampliari, nequaquam pro libidine ordinum augmenta facienda sunt. Etenim idcirco graviorem pensionem inponi ab ordinibus accipimus, ut animalia ex rebus privatis nostris a locorum pastibus arceantur, quod fieri non oportere divae memoriae Iulianus prorogata iussione constituit. Quare excellens auctoritas tua conventis rectoribus provinciarum non eam licitationis necessitatem patiatur inferri, quam repentinam faciunt civitates, sed eam manere decernet, quam statuit antiquitas. DAT. VIIII KAL. OCT. LUCERIAE VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. SIMPLICIO COM(ITI) ET MAGISTRO UTRIUSQVE MIL(ITIAE). Insignis auctoritas tua hac condicione a publicis pratis Apamenis animalia militum prohiberi praecipiat, ut universi cognoscant de emolumentis eorum tuique officii facultatibus duodecim libras auri fisci commodis exigendas, si quisquam posthac memorata prata mutilare temptaverit, non minore decernenda poena, si etiam prata privatorum Antiochenorum fuerint devastata, ita tamen, ut sine laesione provincialium provideant curiales, quo pacto animalium militarium pastui consulatur. DAT. V ID. MART. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO A. IIII ET EUTYCHIANO V. C. CONSS.

MPP. HONORIUS ET THEOD(OSIUS) AA. AURELIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O ET PATRICIO. Possessores nihil plus debent, quam quod nostro arbitrio nostrae perennitatis et magnificae sedis tuae dispositione per annos singulos iubentur inferre. Nec vero milites aliquid praesumere debent, nisi quod largitate nostri numinis consequentur. Ideoque possessores vel coloni super pratis nullam molestiam patiantur. DAT. NON. SEPT. DD. NN. HON(ORIO) X ET THEODOSIO VI AA. CONSS.

IDEM AA. COMITIBUS ET MAGISTRIS MILITUM. Prata provincialium nostrorum perniciosum est militum molesti(a) fatigari. Ideoque lege ad amplissimam praefectur(am) promulgata censuimus, ne hoc deinceps usurpetu(r). Super qua re universos quorum interest conven(i)re tua magnificentia non moretur, ne perm(it)tant possessores vel colonos pratorum gratia qualibet inportunitate vexari. DAT. NON. SEPT. HON(ORIO) X ET THEODOSIO VI AA. CONSS.

VIII. DE METATIS.

IMP. CONSTANTIUS A. AD SENATUM. Invitis senatoribus nostris in eorum domibus nullus hospitali iure commaneat. DAT. V NON. MAI. TAURO ET FLORENTIO CONSS.

IMPP. VALENTINIANUS ET VALENS AA. REMIGIO MAG(ISTRO) OFFICIORUM. In synagogam Iudaeicae legis hospitii velut merito inruentes iubeas emigrare, quos privatorum domus, non religionum loca habitationum merito convenit adtinere. DAT. PRID. NON. MAI. TREVIRIS VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IMPPP. GRATIANUS, VALENTINIANUS ET THEODOSIUS AAA. PALLADIO MAG(ISTRO) OFFICIORUM. Ab hospitalitis munere domum privatorum nullus excuset praeter eos, qui ex praefectis summum sibi fastigium dignitatis agendo pepererunt, et ex magistris equitum ac peditum, quos decursi actus inlustrat auctoritas, adque ex comitibus consistorianis, qui participantes augusti pectoris curas agendos claruerunt, ex praepositis quoque sacri cubiculi, quos tanta et tam adsidua nostri numinis cura inter primas posuit dignitates; ea tamen lege, ut singulas domos sibi ad manendum quas voluerint teneant, hospitibus vero ceteras solito iure praebeant. DAT. XVI KAL. OCT CONST(ANTINO)P(OLI) RICHOMERE ET CLEARCHO CONSS.

IMPPP. VALENTINIANUS, THEOD(OSIUS) ET ARCAD(IUS) AAA. THEODOTO MAGISTRO OFFICIORUM. Si quis mensorum nostrorum manum, qua deputatus singulis quibusque domus enotant et postibus hospitaturi nomen adscribunt, delere non dubitaverit, ad instar falsi reus ex hac auctoritate teneatur. DAT. VI KAL. NOV. CONST(ANTINO)P(OLI) D. N. THEODOSIO A. III ET ABUNDANTIO V. C. CONSS.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. HOSIO MAG(ISTRO) OFFICIORUM. In qualibet vel nos ipsi urbe fuerimus vel ii qui nobis militant commorentur, omni tam mensorum quam etiam hospitum iniquitate summota duas dominus propriae domus, tertia hospiti deputata, eatenus intrepidus ac securus possideat portiones, ut in tres domu divisa partes primam eligendi dominus habeat facultatem, secundam hospes quam voluerit exequatur, tertia domino relinquenda. Plenum enim aequitate atque iustitia est, ut qui aut successione fruitur aut empto vel extructione gaudet electam praecipue iudicio suam rem teneat et relictam. Ergasteria vero, quae mercimoniis deputantur, ad praedictae divisionis iniuriam non vocentur, sed quieta sint et libera et ab omni hospitantium iniuria defensata solis dominis conductoribusque deserviant. Sane si stabulum, ut adsolet, militari viro in tertia domus parte defuerit, ex ergasteriis, nisi id dominus qualibet occasione providerit, pro animalium numero vel domus qualitate deputabitur. Inlustribus sane viris non tertiam partem domus, sed mediam hospitalitatis gratia deputari decernimus ea dumtaxat condicione servata, ut alter ex his quilibet quive maluerit divisionem arbitrii aequitate faciat, alter eligendi
habeat optionem. Et firmissimum perpetuo quod iussimus perseveret, ita ut triginta libras auri qui inlustri sunt praediti dignitate fisco nostro se inlaturos esse cognoscant, ceteri vero militia sciant se esse privandos, si generale praeceptum amplius usurpando quam iussimus reprehensibili temeritate violaverint. DAT. VIII ID. FEB. CONST(ANTINO)P(OLI) HON(ORIO) IIII ET EUTYCHIANO CONSS.

IDEM AA. VINCENTIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Cunctos iudices scire volumus a praetoriis ordinariorum iudicum his praesentibus abstinendum. DAT. XVI KAL. FEB. MED(IOLANO) STILICHONE ET AURELIANO VV CC CONSS.

[IDEM A]A. POMPEIANO PROCONS(ULI) AFRIC(AE). Praedia ex Gildonis hostis publici et satellitum eius bonis sociata domui nostrae ne transeuntes hospitii gratia intrent, decernimus, ut sciant omnes a possessoribus nostris penitus abstinendum, quinque auri libras multae nomine inferre cogendo, quisquis praedium nostrum manendi causa inportunus intraverit. DAT. VI ID. IUN. MEDI(OLANO) STILICHONE ET AURELIANO CONSS.

[I]DEM AA. AEMILIANO MAGISTRO OFFICIORUM. Secuti suggestionem tuam a fabricensium domibus omnem molestiam hospitum praecipimus amoveri. De qua re et ad inl(ustrem) virum comitem et magistrum militum per Orientem sacras litteras dedimus, ut det Antiochenae civitatis fabricensibus excusandorum hospitiorum facultatem, absente scilicet sacro comitatu, quo et Antiochensibus et ceterarum civitatum fabricis similis domorum excusatio praebeatur. DAT. XI KAL. FEB. CONST(ANTINO)P(OLI) STILICHONE ET AURELIANO CONSS.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. SAPIDIANO. Licet proxime iusserimus quinque librarum auri condemnatione proposita praedia, quae ex Gildonis bonis ad nostrum aerarium delata sunt, ab hospitibus excusari, nunc etiam praecipimus, ut omnes domus ex eodem iure venientes, in quibuslibet civitatibus sunt constitutae, ab hospitibus excusentur, quo possint conductores facilius inveniri. Si quis igitur contra nostram fecerit iussionem, multa pridem ferietur inflicta. P(RO)P(OSITA) KARTHAG(INE) VIII ID. AUG. HONORIO VIII ET THEODOSIO III AAA. CONSS.

10.

IDEM AA. IOHANNI P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Devotum possessorem ab omni inquietudine liberamus. Primo igitur omnium ad (nul)lum praedium per Africam vel publicum vel priva(tum) domus nostrae vel cuiuscumque iuris nullus meta(tor) accedat, si a quoquam fuerit destinatus. Licentia(m) enim domino actori ipsique plebi serenitas nostr(a) commisit, ut eum, qui praeparandi gratia ad possessionem venerit, multandi expellendi habea(t) facultatem nec crimen aliquod pertimescat, cum (sibi) arbitrium ultionis suae sciat esse concessum rec(teque) sacrilegium arceat qui primus invenerit. Administra(n)tem vero eiusque officii proceres, quorum praece(p)to inhibitam personam ad agrum aliquem destin(a)rit, in tempore proscribi debere censemus. Sola(m) sane hospitalitatem sub hac observatione conce(di)mus, ut nihil ab hospite, quod vel hominum vel anim(a)lium pastui necessarium creditur, postuletur omni(um)que sit adceleratum iter atque continuum nec ulli liceat residere, ne diuturnitas commanentium ulla ex parte praedium vexet. Decem etiam librarum auri multa ferietur, quisquis administrator togatus apparitor ullus aut militans vel iter agens ullo in loco aliquid ab hospite postularit. In tantum enim inhiberi sceleratum morem iubemus, ut ipsis quoque praebentibus inpunitum esse non patiamur, si quid vel sponte contra praeceptum nostrum probati fuerint obtulisse. DAT. PRID. ID. IUN. RAV(ENNA) POST CONS. HONORI VIIII ET THEODOSII V AA.

11.

IDEM AA. PROBO C(OMITI) S(ACRARUM) L(ARGITIONUM). POST ALIA: De hospitalitate iudicum et omnium personarum quid sibi etiam ipse possessor praesumere debeat quave censura omnia, quae ad sui dispendium pertinebunt, submota sint, iam missa super hac re auctoritas declaravit. PRAELATA LITTERIS AD EUTYCHIANUM PRAEF. URBI DIE IIII ID. IAN. CONSTANTIO ET CONSTANTE VV CC CONSS.

12.

[IDEM A]A. HADRIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Africae hoc prospectum est, ut in(f)austa hospitalitatis praebitio tolleretur, nec pri[v]atum quisque a domino aedium postulet. ET CETERA. [DA]T. V NON. MART. RAV(ENNA) CONSTANTIO ET CONSTANTE CONSS.

13.

[IDEM AA.] EUSTATHIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Devotissimos milites ex procinctu (re)deuntes vel proficiscentes ad bella muri novi sa(c)ratissimae urbis singulae turres in pedeplanis suis (s)uscipiant. Nec aliquis possessorum graviter ferat qua[si] illa dispositione, quae super publicis aedificiis processe[r]at, violata, cum privatae quoque domus tertiam partem [t]alis rei gratia soleant exhibere. DAT. V NON. MART. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO XIII ET THEOD(OSIO) X AA. CONSS.

14.

[IM]PP. THEODOSIUS ET VALENTINIANUS AA. HELIONI PATRICIO ET MAGISTRO OFFICIORUM. Universi cuiuslibet ordinis, cuiuslibet etiam dignitatis, si quidem felicibus pro salute rei publicae expeditionibus occupati aliarum provinciarum aliarumque urbium domiciliis detinemur, propriis domibus nullo vetante pro dignitatibus suis vel praestitis sibi beneficiis perfruantur; si vero secundum communia vota securi intra huius florentissimae urbis tecta residemus, nullius specialiter domum inl(ustri)um quoque, etiamsi ad summa conscenderint fastigia dignitatum, praeter singulas tantum, in quibus eosdem manere constiterit, excusari ab hospitibus praecipimus cessante omni beneficio principali. DAT. X KAL. IUL. CONST(ANTINO)P(OLI) HIERIO ET ARDABURE VV CC CONSS.

15.

IDEM AA. IOHANNI COM(ITI) ET MAGISTRO OFFICIORUM. Nemo in hac alma urbe, qui propriae domus possessione laetatur, militari sacramento munitus alterius domum infestare pertemptet, sed aut sua contentus abstineat aliena aut certe in suis recipiat, qui in alterius sibi metatum existimat vindicandum. Nec enim videtur esse conveniens, cum inl(ustri)b(us) viris unam, in qua ipsi habitant, domum excusare concessum sit, alios et suas omnibus domus extruere et alienis aedibus inferre molestiam. DAT. VIII KAL. MART. CONST(ANTINO)P(OLI) THEODOSIO A. XIII ET QUI FUERIT NUNTIATUS.

16.

IDEM AA. VALERIO MAGISTRO OFFICIORUM ET EX CONS(ULE) ORDINARIO. Consulares viri binas proprias domos in hac alma urbe ab hospitum molestia habeant sibi immunes. Sin vero fati munus expleverint adque ad liberos vel parentes, fratres sororesve, uxores etiam domus eorum fuerint delatae, una e duabus aliena sit a metatorum molestia. Sed et si unam quis eorum dereliquerit domum, illa ipsa in memoratorum excusetur personis. His vero, qui praefecturae dignitatem habent aut ipsius apicis administratione aut actu magisteriae militum potestatis aut quod praepositi sacri nostri cubiculi fuerint aut quod honorarios eiusdem praefecturae meruerint codicillos, cum priore lege una domus excusaretur, alterius etiam, si habere in hac alma urbe eos contigerit, dimidiam partem nostra liberalitate, dum in vita versantur, ita excusari decernimus, ut de altera parte dimidia pars tertia hospitibus deputetur: post fata vero si ad parentes liberos fratres sorores uxoresve fuerint delatae, duas ab una domo partes ipsis electionem habentibus metatorum molestia liberari, tertiae videlicet partis parte tertia hospitibus praestanda. Aliis sane inlustribus viris, quibus una domus honoris excusatur gratia, hoc praebendum esse censemus, ut, si ipsi decesserint et eorum domus ad supra scriptas personas pervenerint, medietatem domus, quam ipsi elegerint, habeant excusatam, altera videlicet parte dimidia hospitiorum praebitioni in parte tertia subicienda. DAT. IIII ID. MART. CONST(ANTINO)P(OLI) D. N. THEODOSIO A. XV ET QUI FUERIT NUNTIATUS.

VIIII. DE SALGAMO HOSPITIBUS NON PRAEBENDO.

IMPP. CONSTANTIUS ET CONSTANS AA. AD PROVINCIALES. Quicumque propria voluntate eum, quem domum receperit, necessariis rebus, oleo et ligno aliisve huiusmodi voluerit adiuvare, facultatem sibi istius rei sciat esse concessam. Quod si quis contra interdictum nostrum eadem ipsa a vobis violenter voluerit usurpare, interpellandi praepositum habebitis copiam deque iniuria conquerendi liberam facultatem, ut nec spontanea in vobis humanitas retardetur nec contra voluntatem vestram ac patronorum vestrorum familiaris res adteratur. DAT. PRID. ID. AUG., ACC. CAPUAE ACYNDINO ET PROCULO [CONSS].

IDEM AA. LEONTIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Ne quis comitum vel tribunorum au(t) praepositorum aut militum nomine culcitas lignum oleum a suis extorqueat hospitibus nec volentibus, vel magis[tra]tibus vel hospitibus in praedictis speciebus aliquid auferan(t), sed provinciales sint nostri ab hac praebitione (se)curi, comitibus tribunis vel certe praepositis militib(us)que gravi vexationi subiacentibus. DAT. V ID OCT......CONSS.

IMPPP. VALENTINIANUS, THEOD(OSIUS) ET ARCAD(IUS) AAA. ABUNDANTIO, STILICHO[NI] ET CETERIS COMITIBUS UTRIUSQVE MILITIAE. Nemo milit[um] a suo hospite salgami aliquid nomine postulet, id est ne lignum aut oleum culcitaeve poscantur. DAT. IIII KAL. AUG. CONST(ANTINO)P(OLI) THEOD(OSIO) A. III ET ABUNDANTIO V C CONSS.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. AURELIANO II P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Nullus eorum, qui per quaslibet aedes habitaculi caus[a] recepti fuerint,vel oleum et ligna flagitare contendat, nam et sic militibus nostrae sufficient largitates et conlatoribus annua tantummodo semper imminebit indictio. DAT. VI ID. MAI. THEODOSIO A. VII ET PALLADIO VIRO CLARISSIMO CONSS.

X. NE QUIS IN PALATIIS MANEAT.

IMPPP. ARCADIUS, HONORIUS ET THEOD(OSIUS) AAA. AD ANTHEMIUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Nulli manendi intra palatia nostra in qualibet civitate vel mansione facultas pateat, sed ea provinciarum rectores et vicarios inl(ustris)simae praefecturae per dioeceses, quas sortiti sunt, maneat cura, ut ab eorum usurpatione, qui in his transeuntes manere consueverant, sacrae domus serventur immunes, et eorundem provisione nulla neglegentia vel senio quatiantur. Quod nisi omni instantia fuerit observatum, triginta libras a vicariis, XX a consularibus seu praesidibus totidemque ab eorum officiis multae nomine profligentur, ita ut ne curiales quidem a condemnatione se cognoscat immunes futuros. Ii quoque, qui huiusmodi sibi mansionem prava temeritate praesumpserint, si vel dignitate aliqua vel fortunis nituntur, XX librarum auri condemnationi subiaceant: qui humilioris fortunae sunt, exilio tradantur. Equos sane non nostros ab stabulis prohiberi palatiorum supervacuum iudicamus. DAT. VI ID. IUL. ANCYRAE STILICHONE II ET ANTHEMIO CONSS.

IDEM AAA. ANTHEMIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Ordinarii iudices in remotis ab aggere publico civitatibus, si praetoria non sint, metu legis adempto, quae de palatiis lata est, in aedibus, etiamsi palatii nomine nuncupentur, commanendi habeant facultatem. DAT. VIIII KAL. DEC. CONST(ANTINO)P(OLI) HON(ORIO) VII ET THEODOSIO II AA. CONSS.

XI. NE COMITIBUS ET TRIBUNIS LAVACRA PRAESTENTUR.

IMPPP. ARCADIUS, HONORIUS ET THEODOSIUS AAA. ANTHEMIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Omnem vel ex pristini severitate decreti vel ex hoc sacro praecepto, quod sub eadem poena profertur, in quietudinem a curiis et civitibus praecipimus prohiberi nec ullas privatas ab his succendi balneas ad tribunorum sive ad minorum comitum usus, sed inlustribus tantum viris comitibus ac magistris militum, si tamen id voluerint, concessum esse cognoscant hoc ministerium. DAT. V KAL. DEC. CONST(ANTINO)P(OLI) ARCADIO A. VI ET PROBO V C CONSS.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. MONAXIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Lege dudum lata, quae omnem licentiam exigendi ab provincialibus lavacra tribunis et comitibus inferioribus denegavit, duces limitis Eufratensis diurnos tremisses pro lignis et balneis exegisse comperimus. Ideoque praecipimus memorati limitis duces, quos abhinc triennio talia sibi contra legem lucra vindicasse constiterit, in duplum ea redhibere et in posterum sub eiusdem poenae metu hanc exactionis licentiam prohiberi. DAT. V KAL. AUG. CONST(ANTINO)P(OLI) HONORIO A. XI ET CONSTANTIO II V C CONSS.

XII. DE COMMEATU.

[IM]P. CONSTANTINUS A. ET C. Ne cui liceat praepositorum vel decurionum vel tribunorum cohortium quocumque genere cuiquam de militibus a castris atque signis vel his etiam locis, quibus praetendant, discedendi commeatum dare. Si quis vero contra legem facere ausus fuerit et militem contra interdictum commeatu dimiserit atque id temporis nulla eruptio erit, tunc deportatione cum amissione bonorum adficiatur; sin vero aliqua barbarorum incursio extiterit et tunc, cum praesentes in castris atque aput signa
milites esse debeant, quisquam afuerit, capite vindicetur. DAT. IIII KAL. MAI. SEVERO ET RUFINO CONSS.

IMPPP. GRATIANUS, VAL(ENTINI)ANUS ET THEODOSIUS AAA. AD SYAGRIUM MAG(ISTRUM) OFFICIORUM. Quicumque de scriniis aut agentibus in rebus vel etiam ex officiis palatinis, his videlicet, qui sacrarum et privatarum remunerationum comitibus obsecundant, sex mensum spatium supra diem commeatus aut iussionem evectionis afuerit, is in inferiorem locum quinque antelatis posterioribus revolvatur, is vero, qui anni vacationem arbitratu proprio iudiciarii praecepti oblitus adsumpserit, a decem post se militantibus transeatur, ac deinde, cum iam aliquis desidia quadriennii officium proprium adire neglexerit, quadraginta de sequentibus postferatur, qui vero ne post quadriennii quidem tempus, militantum non immerito matriculis auferatur. DAT. KAL. OCT. AUXONIO ET OLYBRIO CONSS.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. AD ANDROMACHUM P(RAEFECTUM) U(RBI). POST ALIA: Hi, qui vacationem temporariam, ut saepe adsolet, impetrarint, nihil sibi necessitatis usurpent, nullorum actibus misceantur. Quorum si quis post exactum commeatus diem indultum beneficium morando corruperit, nihil agere intra provinciam possit, intellegens se praeterea praecepto rectoris provinciae ea tenendum leg[is] poena, qua desides gradus proprii deminutione [pu]niti sunt. DAT. PRID. NON. IUN. MED(IOLANO) OLYBRIO ET PROBINO CONSS.

XIII. DE TIRONIBUS.

IMP. CONSTANTIUS A. AD P(RAEFECTOS) P(RAETORI)O. POST ALIA: Quotiens iuniores exhibendi sunt, non ante probentur, nisi praesentibus decurionibus origo eorum quaeratur, ita tamen, ut decurionibus haec fiducia denegetur, ne forte quis fugiens militiam addito nomine decurionis e militia abscedat: de auxiliaribus sane cuneis minime ducibus licentia concedatur, nisi prius certus redditus iudex rescribat, utrum minime decurio sit: ita ut ab anno decimo et nono ad militiam eligantur. DAT. PRIDIE NON. IUL. CONSTANTIO A. VI ET C. CONSS.

IMPP. VALENTINIANUS ET VALENS AA. AD FORTUNATIANUM. Domum nostram ad exhibenda tironum corpora per eas provincias, a quibus corpora flagitantur, nolumus perurgueri: ceterum sinimus conveniri, in quibus pretia postulantur, ita ut ex certa praebitione redituum vicem concessionis istius repensemus. DAT. PRID. KAL. FEB. MARCIANOPOLI VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IDEM AA. AD MAGNUM VIC(ARI)UM URBIS ROM(AE). In quinque pedibus et septem unciis usualibus delectus habeatur. DAT. V KAL. MAI. LUPICINO ET IOVINO CONSS.

IDEM AA. AD MAGNUM VIC(ARI)UM URB(IS) ROM(AE). Eos, qui amputatione digitorum castra fugiunt, secundum divi Constantini decretum tua sinceritas non sinat manus deformatione defendi, si quidem possint in quacumque rei publicae parte prodesse qui se sponte truncaverunt. DAT. V KAL. MAI. LUPICINO ET IOVINO CONSS.

IDEM AA. AD VIVENTIUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O GALLIARUM. Si quis ad fugienda sacramenta militiae fuerit inventus truncatione digitorum damnum corporis expedisse, et ipse flammis ultricibus concremetur et dominus eius, qui non prohibet, gravi condemnatione feriatur. DAT. VI KAL. MAI. TREVIRIS VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IDEM AA. AD MODESTUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Si oblatus iunior fuerit, qui censibus tenetur insertus, ex eo tempore, quo militiae sacramenta susceperit, proprii census caput excuset ac, si quinquennii tempus fida obsequii devotione compleverit, uxoriam quoque capitationem merito laborum praestet immunem, ea scilicet servanda ratione, ut, quam sibi uxorem copulaverat affectu et in priore lare derelictam memorarit, inprobata census sarcinam sustineat. Nullus vero tironem vagum aut veteranum possit offerre, cum ad spontaneam singuli militiam propositae immunitatis commodis invitentur. Circa eos enim legis iubemus valere beneficium, qui indigenas atque ipsius provinciae finibus innutritos vel adfixos censibus vel ad crescentibus suis obtulerint iuniores; neque enim convenit [il]lum immunitate gaudere, qui vana oblatione vagi atque fugitivi vel veterani filii statum futurae conventionis inviserit. Quod hactenus decernimus custodiri, ut oblatu[s] numerus ex adcrescentibus primitus reparetur ac, si comp[en]satio non potuerit convenire neque ex minoribus modus, qui oblatus fuerit, quiverit reparari, ita demum de publicis fascibus hi, qui ex superfluo veniunt, eximantur. [DAT.] XIIII KAL. OCT. HIEROPOLI VALENTINIANO ET VALENTE III AA. CONSS.

IMPPP. VALENTINIANUS, VALENS ET GRATIANUS AAA. AD MODESTUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Tironum praebitio in patrimoniorum viribus [po]tius quam in personarum muneribus conlocetur, ut proto** munus, quod provinciarum interna depascitur, ab imis, [ut] dicitur, radicibus eruatur. Nam inter reliqua vitia haec duo vel maxime intolerabilia iudicamus, quod aurum saepe pro corporibus immane deposcitur atque advenarum coemptio iuniorum insolentius quam convenit aestimatur. Contra haec sane reperta est et facilitas et commoditas exigendi, cum neque excusari quisquam poterit, ut ante privilegio consueta fuerat hominis vindicatio, nec ullus, qui relevandus fuerit, perpetuae ingravationi addici. Illud etiam similiter definitum est, ut ii tantum a consortibus segregentur, quorum iugatio ita magna est, ut accipere non possit adiunctum, cum pro suo numero in exhibendo tirone solus ipse respondeat. Inter quos vero possessionis exiguae necessitas coniunctionem postulat, functionis annorum et praebitionis vicissitudo servetur, quippe ut senatores ceterique, qui primo anno et suo et consortis nomine tironem dederint, insequenti vice habeantur immunes illique in praebitione succedant, a quorum conventione fuerit ante cessatum. Quem ordinem, cum corpora postulantur, conveniet custodiri. Sin vero aurum fuerit pro tironibus inferendum, unumquemque pro modo capitationis suae debitum redhibere oportet. Ne aliquid dubium relinquatur, et solidorum numerum, qui temonario inferendus est, designamus, ut, sive senator honoratus principalis decurio vel plebeius tironem suo ac sociorum nomine ex agro ac domo propria oblaturus est, ita se a coniunctis accepturum solidos noverit, ut integri pretii modus in triginta tantummodo et sex solidis colligatur, ut deducta portione, quae parti ipsius competit, reliquum consequatur, sex tironi gratia vestis ac sumptuum praebiturus. Ipsorum etiam, qui militaturi sunt, privilegiis accedentibus facilius devotio provocatur, videlicet et universi, qui militaria sacramenta susceperint, eo anno, quo fuerint numeris adgregati, si tamen in suscepto labore permanserint, immunes propriis capitibus mox futuri sint. Completis vero quinque annorum stipendiis qui comitatensibus numeris fuerit sociatus, patris quoque et matris nec non et uxoris suae capitationem meritis suffragantibus excusabit. Ii vero, qui in ripa per cuneos auxiliaque fuerint constituti, cum proprio capite uxorem suam tantum post quinque annos, ut dictum est, praestent immunem, si tamen eos censibus constiterit adtineri. Et quia publica utilitas quoque cogitanda est, ne sub hac indulgentia insertae capitationis numerus minuatur, ex incensitis adque adcrescentibus in eorum locum, qui defensi militia fuerint, alios praecipimus subrogari. DAT. IIII NON. IUN. ANTIOCHIAE POST CONSULATUM GRATIANI A. III ET EQUITII VIRI CLARISSIMI.

IMPPP. GRATIANUS, VALENTINIANUS ET THEODOSIUS AAA. EDICTUM AD PROVINCIALES. Inter optimas lectissimorum militum turmas neminem e numero servorum dandum esse decernimus neve ex caupona ductum vel ex famosarum ministeriis tabernarum aut ex cocorum aut pistorum numero vel etiam eo, quem obsequii deformitas militia secernit, nec tracta de ergastulis nomina. Poenam etenim gravis dispendii nulla excusatione fugit[u]ri sunt, si hoc cuiusdam indicio inlustribus viris magistris equitum peditum fuerit intimatum. Sed cum illum animadversio dura damnavit offerentem, tum triplicata nobilioris tironis fatigabit inlatio. DAT. IIII. KAL. FEB. CONST(ANTINO)P(OLI) GRATIANO A. V ET THEODOSIO A. I CONSS.

IDEM AAA. NEOTERIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Ex opportunis regionibus supplementa numeris mansuetudo nostra decrevit agitari: in id delectos quosque viros atque ab omni suspicione pravitatis alienos iussimus destinari. In his, si male se gesserint, corrigendis non mediocrem fore denuntiamus severa animadversione sententiam, cum iudices supplicium existimationis extremum et ultio inexpiabilis exceptura videatur, ne his quidem provincialibus temperatura, quos in officium ministeriumque praedarum vel capiendi ubertas vel formido simulata deduxerit. P(RO)P(OSITA) VI KAL. MAI. ANTIOCHIA GRATIANO V ET THEODOSIO I AA. CONSS.

10.

IDEM AAA. EUTROPIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Qui spurca amputatione digiti usum declinat armorum, non evadat illa quae vitat, sed insignitus macula ferat inpositum militiae laborem qui declinaverit dignitatem. Ipsis quin etiam provincialibus, qui ex horum ausis iuniorum saepe patiuntur penuriam praebendorum, haec optio immobilis decernatur, ut tempore dilectus agitandi, ubi commune coeperint conveniri, duos mutilos iuniores pro uno integro eminentiae tuae dispositionibus offerant. DAT. NON. SEPT. HADRIANOPOLI EUCHERIO ET SYAGRIO CONSS.

11.

IDEM AAA. Quisquis mancipium iuris alieni in tirocinium militiae duxerit offerendum, convictus ac proditus auri libram aerario nostro cogatur inferre. DAT. ID. MAI. TYRO METROPOLI, P(RO)P(OSITA) BERYTO ANTONIO ET SYAGRIO CONSS.

12.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. HYPERECHIO COM(ITI) R(ERUM) P(RIVATARUM). Publica suasit utilitas iuniores in arma conscribere, ideoque ne patrimonium quidem nostrum a praestatione praesenti immune esse patimur. Igitur per omnes provincias, per quas res nostra distenditur, ex patrimonio sacro maturitate qua convenit praeberi volumus iuniores. DAT. XV KAL. IUL. MED(IOLANO) CAESERIO ET ATTICO VIRIS CLARISSIMIS CONSS.

13.

IDEM AA. THEODORO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Amplissimi ordinis petitionibus adnuit nostra clementia, ut pro tironibus pretia inferantur. Damus itaque optionem, ut quod conducibile senatui videtur eligendi habeat potestatem, id est aut tirones aptos officiis militaribus praestent aut pro singulis viginti quinque solidos numerent post initam videlicet sumptuum rationem et vestium et pastus. Quod si aurum dare maluerint, mox ad nostrum aerarium deferatur. DAT. VIII KAL. OCT. PATAVI CAESERIO ET ATTICO VIRIS CLARISSIMIS CONSS.

14.

IDEM AA. MINERVIO C(OMITI) R(ERUM) P(RIVATARUM). Aeternae urbis merita reverendam nobis amplissimi senatus efficient voluntatem. Ideoque pro tironibus in corporibus postulatis pretia conferri iubemus ab amplissimo ordine. Quod in fundis etiam perpetuariis nostrae rei privatae servari praecipimus. DAT. PRID. ID. NOV. CAESARIO ET ATTICO CONSS.

15.

IDEM AA. DECIO P(RAEFECTO) U(RBI). Ad conlationem iuniorem eos tantum oportet adtineri, quos constat dignitates legitimas beneficiis consecutos, non tamen si iusta privilegia suffragantur. DAT. VIII ID. DEC. RAV(ENNA) ARCADIO A. V ET HONORIO A. V CONSS.

16.

IMPPP. ARCADIUS, HONORIUS ET THEODOSIUS AAA. PROVINCIALIBUS. Contra hostiles impetus non solas iubemus personas considerari, sed vires, et licet ingenuos amore patriae credamus incitari, servos etiam huius auctoritate edicti exhortamur, ut quamprimum se bellicis sudoribus offerant, praemium libertatis, si apti ad militiam arma susceperint, pulveratici etiam nomine binos solidos accepturi: praecipue sane eorum servos, quos militia armata detentat, foederatorum nihilo minus et dediticiorum, quoniam ipsos quoque una cum dominis constat bella tractare. DAT. XV KAL. MAI. RAV(ENNA) ARCADIO A. VI ET PROBO VIRO CLARISSIMO CONSS.

17.

IDEM AAA. PROVINCIALIBUS. Provinciales pro imminentibus necessitatibus omnes invitamus edicto, quos erigit ad militiam innata libertas. Ingenui igitur, qui militiae obtentu arma capiunt amore pacis et patriae, sciant se denos solidos patratis rebus de nostro percepturos aerario, quibus tamen ternos ex summa supra dicta iam nunc solidos praeberi mandavimus, nam optimos futuros confidimus, quos virtus et utilitas publica necessitatibus obtulit. DAT. XII KAL. MAI. RAV(ENNA) ARCADIO A. VI ET PROBO CONSS.

18.

IDEM AAA. STILICHONI COM(ITI) ET MAGISTRO MILITUM. Iuniorum conlat[i]one, vel qui proxime in pretio ab honoratis pro rerum necessitate petiti sunt vel si umquam tale aliquid rei publicae ratio flagitaverit, immunes haberi oportere decernimus, qui militiae praerogativa ad tribunatus praepositurasve pervenerint. DAT. XI KAL. APRIL. HONORIO VII ET THEODOSIO II AA. CONSS.

19.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. COM(ITI) S(ACRARUM) L(ARGITIONUM). Tirones in scholis loco semper posteriore ponantur. Nec enim patimur quemquam celsiorem gradum obtinere, nisi cui et laborum adsiduitas et stipendiorum prolixitas suffragatur. DAT. VII KAL. DEC. RAV(ENNA) BASSO ET PHILIPPO CONSS.

20.

[IDEM] AA. MACEDONIO C(OMITI) R(ERUM) P(RIVATARUM). Tirones tricenis solidis aestimatos ab omnibus officiis iudicum Africae, exemplo praecedentis temporis, postulamus; quod simul etiam ab honoratis memoratarum provinciarum nec non Sardiniae Siciliae et Corsicae. Eos sane honores excipi ab his conveniet, quibus aut praesenti tempore publicum munus iniunctum est aut in Italiae sive urbis solo barbara vastitate depulsi sunt. DAT. VI ID. FEB. RAV(ENNA) VARANE V. C. CONS.

21.

[IDEM] AA. HADRIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Tempore tironatus eorum procuratores, qui refugas occultandos putaverint aut non ipsi sponte produxerint, in iudicio praesententur ac poenas veluti rebelles ac decretorum temeratores compellantur exsolvere. DAT. III KAL. FEB. THEODOSIO A. VII ET PALLADIO V. C. CONSS.

22.

IMPP. THEODOSIUS ET VALENTINIANUS AA. VOLUSIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Mansura in saeculum auctoritate praecipimus proconsularis provinciae non eandem sacerdotalium, quae est de ceteris, in praebendis tironibus habendam esse rationem. Non inique si quidem ea potissimum ab hoc officio provincia videtur excepta, quae omnium intra Africam provinciarum obtinet principatum cuiusque maioribus sacerdotes fatigantur expensis, in quarum solacium indemnem esse convenit dignitatem. DAT. V KAL. MART. RAV(ENNA) FELICE ET TAURO VV. CC. CONSS.

XIIII. DE BURGARIIS.

1.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. VINCENTIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. POST ALIA: In burgariis eadem volumus observari, quae de mulionibus lex nostra praecepit, ut ii quoque, qui intra Hispanias vel in quibuscumque locis ausi fuerint burgarios vel sollicitare vel receptare, eodem modo teneantur, similisque eos, qui publicis vestibus deputatos sollicitaverint vel receperint, et de coniunctione et de agnatione et de peculiis et de cunctis rebus quas in illis deprehendimus poena cohibeat. DAT. XI KAL. MART. MED(IOLANO) HONORIO A. IIII ET EUTYCHIANO CONSS.

XV. DE TERRIS LIMITANEIS.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. GAUDENTIO VIC(ARI)O AFRIC(AE). Terrarum spatia, quae gentilibus propter curam munitionemque limitis atque fossati antiquorum humana fuerant provisione concessa, quoniam comperimus aliquos retinere, si eorum cupiditate vel desiderio retinentur, circa curam fossati tuitionemque limitis studio vel labore noverint serviendum ut illi, quos huic operi antiquitas deputarat. Alioquin sciant haec spatia vel ad gentiles, si potuerint inveniri, vel certe ad veteranos esse non immerito transferenda, ut hac provisione servata fossati limitisque nulla in parte timoris esse possit suspicio. DAT. III KAL. MAI. RAV(ENNA) HONORIO VIII ET THEOD(OSIO) III AA. CONSS.

IDEM AA. ASCLEPIODOTO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O ET CONS(ULI) ORDINARIO. Quicumque castellorum loca quocumque titulo possident, cedant ac deserant, quia ab his tantum fas est possideri castellorum territoria, quibus adscribta sunt et de quibus iudicavit antiquitas. Quod si ulterius vel privatae condicionis quispiam in his locis vel non castellanus miles fuerit detentator inventus, capitali sententia cum bonorum publicatione plectatur. DAT. NON. MART. CONST(ANTINO)P(OLI) ASCLEPIODOTO ET MARINIANO CONSS.

XVI. DE LITORUM ET ITINERUM CUSTODIA.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. THEODORO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Hostis publicus Stilicho novum adque insolitum reppererat, ut litora et portus crebris vallaret excubiis, ne cuiquam ex Oriente ad hanc imperii partem pateret accessus. Huius iniquitate rei moti et ne rarior sit diversarum mercium commeatus, praecipimus hac sanctione, ut litorum desistat ac portuum perniciosa custodia et eundi ac redeundi libera sit facultas. DAT. IIII ID. DEC. RAV(ENNA) BASSO ET PHILIPPO CONSS.

IDEM AA. ANTHEMIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Omnes stationes navium portus litora, omnes abscessus provinciarum, abdita quin etiam loca et insulae tuae magnificentiae dispositione sollerti custodiantur indagine, ut nullus vel vi vel clam, vel aperto vel etiam occulto nostri possit imperii regiones inrepere, qui non aut interiectis prohibeatur obicibus aut, cum accesserit, ilico teneatur, nisi sacros apices a domino patruo meo Hon[o]rio ad me perferre apertissima ratione monstraverit: cum eadem diligentia observando, ut si ad alium quemquam a memorato principe dixerit habere affatus, portitore detento sacrae litterae cum omnibus chartis signatae ad meam clementiam transmittantur. Hoc enim et tyrannici furoris et barbaricae feritatis occasio persuadet et inter me domnumque et patruum meum Honorium vicissim recurrente admonitione convenit. DAT. VIII KAL. MAI. CONST(ANTINO)P(OLI) VARANE V C CONS.

IDEM AA. EUSTATHIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Saluberrima sanctione decrevimus, ne merces inlicitae ad nationes barbaras deferantur, et quaecumque naves ex quolibet portu seu litore dimittuntur, nullam concussionem vel damna sustineant, gestis apud defensorem locorum praesente protectore seu duciano, qui dispositus est, sub hac observatione confectis, ut, et ad quas partes navigaturi sunt et quod nullam concussionem pertulerunt, apud acta deponant: quorum authenticum nauclerus sive mercator habebit scheda apud defensorem manente. DAT. XIIII KAL. OCT. CONST(ANTINO)P(OLI) D. N. THOEDOSIO A. VIIII ET QUI FUERIT NUNTIATUS.

XVII. DE LUSORIIS DANUVII.

1.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. CONSTANTI MAGISTRO MILITUM PER THRACIAS. Nonaginta recenti fabricatione contextas, decem his adiectas ex veterum reparatione lusorias limiti Mysiaco, centum vero decem novas additis antiquarum instauratione quindecim Scythico, qui in latius diffusiusque porrigitur, sub hac deputari condicione sancimus, ut per singulos annos veterum renovatione curanda quattuor iudiciariae in Mysiaco limite et decem agrarienses, in Scythico vero quinque iudiciariae et duodecim agrarienses novae de integro constructae instrumentisque suis universis armatae ducis instantia apparitionisque eius periculo contexantur, ut hoc supplemento per septennium integri numeri constituti reparatio maturetur, sublimitate tua pro sua industria disponente, unde earum contextio vel constructio debeat procurari. Quod quidem iam recte credimus constitutum nobisque indicari praecipimus. Nam si memoratus lusoriarum numerus cum omni suo instrumento non fuerit apparatus, dux quidem, cuius tempore dispositio fuerit ista neglecta, triginta librarum auri, officium vero eius quinquaginta procul dubio multabitur, etiam sublimitatis tuae officio quinquaginta libras auri condemnationi subiciendo, si non per singulos annos aut completum numerum aut certe neglegentia praetermissum magisteriae potestati suggesserit. Illo nihilo minus observando, ut, istis secundum dispositionem tuae praestantiae ad belli aleam praeparatis adque in conflictus specula munitissimam stationem vel discursus opportunitatem deligentibus hae dumtaxat, quaecumque ex veteribus fuerint reformatae, transvectioni speciei annonariae secernantur. DAT. V KAL. FEB. CONST(ANTINO)P(OLI) D. N. THEOD(OSI)O A. V. ET QUI FUERIT NUNTIATUS.

XVIII. DE DESERTORIBUS ET OCCULTATORIBUS EORUM.

IMPP. VALENTINIANUS ET VALENS AA. EDICTA DUO PER ITALIAM ET ALPES. Unusquisque, apud quem desertor fuerit deprehensus, si plebeiae et humilioris condicionis est, metalli se sciat supplicio puniendum, qui autem superioris cuiuscumque loci dignitatisve sit, media se bonorum parte cognoscat esse multandum. In hac poena sit et officium uniuscuiusque iudicis, quod forte desertores in consortio sui probatos habet nec eos prodit. DAT. VII KAL. APRIL. MED(IOLANO) VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IMPPP. GRATIANUS, VALENTINIANUS ET THEODOSIUS AAA. AD HESPERIUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Actor eius fundi, in quo alienigena vel idoneus militiae vel ante iam traditus latuerit, ultima flammarum animadversione consumatur. Hoc interim nos constituisse sufficiat, nam si parum profecerit in servos interminatio constituta, in dominos peccatum deinceps emendatura decernet. DAT. VI NON. IUL. AQUILEIA AUXONIO ET OLYBRIO VV CC CONSS.

IDEM AAA. NEOTERIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Si temonarius prodiderit desertorem. protostasiae onere biennio relevetur. P(RO)P(OSITA) III KAL. MAI. ANTIOCHIAE GRATIANO V ET THEODOSIO I AA. CONSS.

IDEM AAA. AD SYAGRIUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Si quis latebram praebuerit desertori, possessionis, in qua latuerit, amissione multatus etiam graviorem sententiam pertimescat. Porro actorem flammis subiciendum esse non dubitet, qui in perniciem fortasse domini aut sceleris participatione confovit aut dissimulatione neglexit. At vero si desertorem servus prodiderit, libertate donetur; si mediocris loci ingenuus, immunitate potiatur. Neque solum eos loquimur, qui proxime signis felicibus adplicati militiae rudimenta timuerunt, verum qui stipendiis militaribus degenerem latebram praebuisse monstrantur. Desertor autem habebitur, quisquis belli tempore aberit a signis. Horum qui sponte processerit, peccati anterioris supplicium non timebit. Sin vero flagitiosa ignavia delitescat, per eum, in cuius domo fuerit, invigilantibus forinsecus quoque officiis publicis, ubicumque correptus severitati iudicis offeratur, degeneri morte gladium subiturus. Si autem rector provinciae propositam severitatem vel gratia vel dissimulatione distulerit, patrimonii atque existimationis damno subiciatur et in officii primores capitaliter vindicetur. P(RO)P(OSITA) ID. IUL. ROM(AE) GRATIANO V ET THEODOSIO I AA. CONSS.

IDEM AAA. NEOTERIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Si quis forte desertorem agro tectoque susceperit atque aput se diu passus fuerit delitiscere, actor quidem vel procurator loci, qui hoc sciens prudensque commiserit, capitali supplicio subiugetur, dominus vero, si huius rei conscius fuerit, praedii, in quo latuerit desertor, amissione puniatur. DAT. XVII KAL. FEB. EUCHERIO ET SYAGRIO VIRIS CLARISSIMIS CONSS.

IDEM AAA. AD SEVERUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Desertorum iugiter pretia vindicamus, quos intra annui temporis metas inter ipsa traditionis exordia deseruisse constiterit. Ipsorum quippe est providentiae, huiusmodi munus amplectitur, militaturis potius quam fugacibus instruere necessaria supplementa. Si vero in desertoribus occulendis actorum scelus atque commissum sit, flammis scelera puniantur. Si dominum quoque conscientia talis involverit, praediis, quae latebram praestiterunt, sacro patrimonio vindicatis gravioris exitii dominum quoque casus involvat. P(RO)P(OSITA) ROM(AE) IIII NON. APRIL. ANTONIO ET SYAGRIO CONSS.

IDEM AAA. CONSTANTIANO VIC(ARI)O DIOECESIS PONTICAE. Quisquis in fundo suo desertores vel latrones habere se meminerit, nisi eos ex die constitutionis emissae in sex menses prodiderit aut comprehensos etiam severitati iudiciariae obtulerit, sciat dissimulatione convictus fundum ipsum, in quo praedicti postea potuerint inveniri, fisci nostri viribus esse nectendum. Quod si forte contigerit, ut inscio domino memorati latuisse videantur, pari constituti temporis dimensione servata actores capite damnentur. Quam condicionem et circa actores rerum nostrarum volumus custodiri. DAT. IIII ID. IUL. CONST(ANTINO)P(OLI) MEROBAUDE II ET SATURNINO CONSS.

IDEM AAA. AD FLAVIANUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Quisquis desertorem vel a se receptum vel in suo latitantem cognoscit, nisi eum ex die publicati huius edicti intra duos menses adhibita inquisitione correptum ordinario iudici offerre curaverit, detectus in crimine pro qualitate ordinis atque personae incurrat in legem. Et si quidem potuerit corporali iniuriae subiacere, servata ex iure substantia et fustibus coerceatur vel metallo operi publico deputetur et nonnumquam se ulterius erigente censura exilio perpetuae relegationis plectatur. Quod si eiusmodi fortasse fuerit, ut iniuria corporali intuitu generis aut honoris excipiatur, non procrastinata auctoritate sententiae per singula capita eorum, quos contra interdictum retinere atque occultare non timuit, denos iuniores maxime idoneos militiae offerat aut quinquaginta pondo argenti restituat. Quod si procurator possessionis sive actor vel etiam colonus latebram desertori domino ignorante praestiterit, detectus in crimine capitali supplicio mancipetur. Ceteros quoque similis conscientiae exemplum triste deterreat illorum: tantummodo probationibus evidenter ostensis innoxiis relinquatur habitatio, quos iam dudum fiscus adaeravit. Oblati autem iudicibus, nisi in contigua quacumque provincia vel tuae praestantia potestatis vel ii dumtaxat ordinis militaris viri, qui possint de capite eorum ferre sententiam, degere videbuntur, interrogati et severitati necessariae subiaceant et ad sinceritatem tuam per ordinarii iudicis exsecutionem vel officia rectoris dirigantur cum prosecutione. ET CETERA. DAT. III KAL. MART. MEROBAUDE II ET SATURNINO CONSS.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. AD POPULUM. Quisquis in domo patrimoniove suo vel qualibet abstrusa et longissime a se possessione discreta desertorem latere cognoscit, ad eos, quibus cura indagandi mandata est vel, si forte defuerint, ad rectorem provinciae protinus spontanea oblatione deducat veniam delicti veteris habiturus. Exactis enim quattuor mensibus, postquam edictum nostrum intra eam urbem, quam quisque habitat, fuerit publicatum, si quis noluerit moderationi praesentis oboedire praecepti, haec in eum poena inponetur, ut et qui occultatus fuerit eruatur et latebrae auctor pro uno desertore vel duas praeter eum auri libras vel duos iuniores militaris roboris ac staturae cogatur fisco abscisa spe totius defensionis inferre. Et quoniam plurimos cognovimus, priusquam victricibus aquilis sociarentur, vel illuc, unde electi fuerant, vel quo placuerit abire, alios autem litterarum initiatos auspicio, quamquam necdum dicantur meruisse sub signis, praecipimus, ut post tempus definitum quicumque ex iunioribus fuerit retentus, praeter eum vel duos tirones per singulos vel duas auri libras malo coactus fisco nostro adnumeret. Qui vero causarias vel honestas indepti sunt missiones, ab invidia et formidine desertionis amoveantur, etsi haec sunt tyrannico tempore consecuti, dummodo eos eas meruisse vel peracto militi[ae] labore vel probata debilitate pateat. Si qui etiam ex s[er]vorum numero militiae se sociarunt, quos dominis suis legitima iudicum reformavit auctoritas, sine metu legis ab his, quibus recte docentur redditi, tenebuntur. DAT. VI KAL. MAI. MED(IOLANO) ARCADIO IIII ET HONORIO III AA. CONSS.

10.

IDEM AA. VINCENTIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O GALLIARUM. Protectores, qui ad inquisitionem vagorum per provincias diriguntur, nullas in retinendis fugitivis dumtaxat indigenis iniurias possessoribus parent, quia hoc illis tantum permittitur, ut desertores veteranorum filios ac vagos et eos, quos militiae origo consignat, ad dilectum iuniorum provocent. DAT. XVI KAL. IUN. MED(IOLANO) STILICHONE ET AURELIANO VIRIS CLARISSIMIS CONSS.

11.

IDEM AA. ET THEODOSIUS A. HADRIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Si qui desertores oberrare in provinciis fuerint comprehensi, eos et comprehendi protinus volumus et ad iudicem deduci, ut auditi, cum de crimine desertionis suae confessi fuerint, carceris custodiae deputentur: de quorum nominibus ad tuam sublimitatem subditis confessionibus referatur, ut instructi magistri militum, quid de his fieri oporteat, pro sui auctoritate constituant. Sin vero inventi resistendum atque armis obtinendum putaverint, tamquam rebelles in ipsis temeritatis suae conatibus opprimantur: ita tamen, ut provinciarum iudices sollicita cautione disquirant, ne sub falsarum tractoriarum nomine desertionis suae crimen defendere moliantur, ne subpositis aut commentis epistulis evadendi habeant facultatem. In desertorum quoque occultatores iuxta promulgatas leges severissime vindicetur. DAT. VI KAL. MART. RAV(ENNA) THEODOSIO A. I ET RUMORIDO CONSS.

12.

IDEM AAA. HADRIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Si quis militem profugum desertoremque castrorum in praedio suo susceperit, nisi eum ipse prodiderit aut comprehensum severitati iudiciariae potestatis obtulerit, sciat, si in dissimulando convictus fuerit, fundum ipsum, in quo praedictus postea potuerit inveniri, fisci nostri viribus sociandum. Quod si forte contigerit, ut inscio domino in eius praediis habitarit, fundo a nexu huius legis exuto actorem conscium severo supplicio damnandum esse censemus. Quam condicionem etiam circa actores domus nostrae volumus custodiri. DAT. VIII KAL. AUG. RAVENNA THEODOSIO A. I ET RUMORIDO CONSS.

13.

IDEM AAA. HADRIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Desertores modis omnibus adtinendos esse censemus. Universi igitur provinciales sciant opprimendorum sibi desertorum facultatem esse permissam: quibus ne sit tarditas poenae solacio, velox ubicumque iubemus esse supplicium. Quod ad notitiam primatium urbium vicorum castellorumque deveniat, quo scire possint etiam occultatores eorum ad subeundam poenam, quae divi genitoris nostri est constituta legibus, adtineri. DAT. VI NON. OCT. THEODOSIO A. I ET RUMORIDO CONSS.

14.

IDEM AAA. HADRIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Opprimendorum desertorum facultatem provincialibus iure permittimus: qui si resistere ausi fuerint, velox ubicumque iubemus esse supplicium. Cuncti etenim adversus latrones publicos desertoresque militiae ius sibi sciant pro quiete communi exercendae publicae ultionis indultum: hac tamen condicione servata, ut ab his iunioribus, qui proxima indictione praesenti tempore conferuntur, supplicio temperetur, quia per provinciales intra praescribtum legibus tempus ad ea signa, quibus destinati fuerant, redhibendi sunt, ne possessores redhibitionis damna percellant propter eos, qui necdum paene auspicati militiam fugerunt. Sed ut in his patientiam tenemus, ita omnes, qui ultra memoratam indictionem et nostrae beneficia sanctionis castra et militiam deseruere, condemnationibus obnoxios esse praecipimus occultatoresque eorum ad subeundam poenam, quae divi genitoris nostri constituta est legibus, volumus retentari. DAT. VI NON. OCT D. N. THEODOSIO A. I ET RUMORIDO VIRO CLARISSIMO CONSS.

15.

IDEM AAA. LONGINIANO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Qui relictis militaribus castris se ad depraedationes vel latrocinium contulerint, severitatem publicam non evadant. DAT. VIIII KAL. APRIL. RAV(ENNA) ARCADIO A. VI ET PROBO V. C. CONSS.

16.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. GAISONI COMITI ET MAGISTRO MILITUM. Qui sine commeatu aliquo annum in penatibus propriis vel in quibuslibet locis desidiosa quiete transegerit, decem sequentibus postponatur; in quo vero biennium talis culpa deprehenditur, viginti sibi antepositos congemiscat; tertius autem annus triginta praelatos iure deflebit, ita ut quartus exempto matriculae nulli veniam derelinquat. ET CETERA. DAT. PRID. ID. IUN. RAV(ENNA) POST CONSULATUM HONORII VIIII ET THEODOSII V AA.

17.

IDEM AA. CONSTANTIO MAGISTRO MILITUM. Omnes tribunos, qui per Africam vagorum et desertorum requirendorum sumpserunt officium, ne sub huiusmodi professione vastent provinciam, submoveri praecipimus. In futurum autem istud nequaquam vocabulum vel officium infaustum constituimus per Africam esse debere, ita ut, si quis ad condemnatam huius officii qualitatem praedae causa adspirare temptaverit, capitalis in eum severitas exeratur. DAT. PRIDIE KAL. MART. RAV(ENNA) HONORIO VIIII ET THEODOSIO V AA. CONSS.

XVIIII. DE SATURIANIS ET SUBAFRENSIBUS ET OCCULTATORIBUS EORUM.

1.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. MESSALAE P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Saturianorum coniurationem armis sumus, ut oportuit, persecuti. Sed aliquot ex eis imminentis poenae evitatione ad di[ver]sa semet latibula contulerunt, quorum occultatores huic severitati sciant se esse subdendos, ut hae possessiones, in quibus latebram conlocaverint, fisci nostri corporibus adgregentur, nisi protinus post edicti huius auctoritatem poenae ac legibus fuerint restituti. Simili etiam se condicione retinendum esse cognoscat, si qui e Subafrensibus, qui in Saturianorum se coniurationem miscuerunt, quempiam praeviderit occultandum. Quisquis igitur huiusmodi hominem adversus salubris decreti auctoritatem existimaverit latebris subtrahendum, sciat sibi cum eo facinus esse commune, et si eiusmodi personae fuerint, quae multari rerum amissione non possint, proprii capitis luendum esse supplicio. Nec hi sane poenae se exsortes futuros esse credant, qui deprehensos in quolibet rure tantorum scelerum machinatores silentio praetermiserint et non statim sub publica testificatione, quibus in locis inventi fuerint, publicaverint. Id quoque observandum esse censemus, ut ad ea loca, quae a memoratis latronibus tenebantur, diligens dirigatur inspector, oblaturus primitus veteribus dominis, ut, si haec possidere desiderant, ne abductis maereant cultoribus, translatis aliunde familiis rura, quae huc usque infructuosa apud eosdem perditorum temeritas fecisse videbatur, exerceant, vel certe, si inconvenientia existimaverint, salva tributorum praestatione ad idoneos possessores transferant. DAT. XIII KAL. AUG. THEODORO VIRO CLARISSIMO CONS.

XX. DE VETERANIS.

IMP. CONSTANTINUS A. FLORIANO PRAES(IDI). Veteranis, qui ex die V nonarum Iuliarum, cum prima per Thraciam victoria universo orbi inluxit, et qui postea aput Nicomediam nostram missionem meruerunt, certa per edictum indulsimus, quae scribendi tabulis vel encauto et cerussa conscribere detur eis licentia. Edictum autem continens indulgentiam nostram ad devotionem tuam misimus, ut et tua dicatio et cuncti alii recognoscant, quid praestitimus memoratis. P(RO)P(OSITA) IIII ID. APRIL. LICINIO V ET CRISPO CAESARE CONSS.

IDEM A. cum introisset principia et salutatus esset a praefectis et tribunis et viris eminentissimis, adclamatum est: Auguste Constantine, dii te nobis servent: vestra salus nostra salus: vere dicimus, iurati dicimus. Adunati veterani exclamaverunt: Constantine Aug, quo nos veteranos factos, si nullam indulgentiam habemus? Constantinus A. dixit: Magis magisque conveteranis meis beatitudinem augere debeo quam minuere. Victorinus veteranus dixit: muneribus et oneribus universis locis conveniri non sinamur. Constantinus A. dixit: Apertius indica; quae sunt maxime munera, quae vos contumaciter gravant? Universi veterani dixerunt: ipse perspicis scilicet. Constantinus A. dixit: iam nunc munificentia mea omnibus veteranis id esse concessum perspicuum sit, ne quis eorum nullo munere civili neque in operibus publicis conveniatur neque in nulla conlatione neque a magistratibus neque vectigalibus. In quibuscumque nundinis interfuerint, nulla proponenda dare debebunt. Publicani quoque, ut solent agentibus super compellere, ab his veteranis amoveantur; quiete post labores suos perenniter perfruantur. Fisco nostro quoque eadem epistula interdiximus, ut nullum omnino ex his inquietaret, sed liceat eis emere et vendere, ut integra beneficia eorum sub saeculi nostri otio et pace perfruantur et eorum senectus quiete pos[t] labores perfruatur. Filios quoque eorum defendant decertationes, quae in patris persona fuerunt, quosque optamus florescere sollicitius, ne si contumaces secundum eosdem veteranos comprobari potuerint, decimentur his sententiis, cum praesidali officio adiungentur. Probabilius iussionem meam curabunt ergo stationarii milites cuiusque loci cohortis, et parentes eorum desperationem, et ad sanctimoniam conspectus mei sine ulla deliberatione remittere, ut sint salvi, cum senuas consecuntur poenas indulgentiae. DAT. KAL. MART. IN CIVITATE VELOVOCORUM CONSTANTINO AUG. VI ET CONSTANTINO CAES. CONSS.

IDEM A. AD UNIVERSOS VETERANOS. Veterani iuxta nostrum praeceptum vacantes terras accipiant easque perpetuo habeant immunes, et ad emenda ruri necessaria pecuniae in nummo viginti quinque milia follium consequantur, boum quoque par et frugum promiscuarum modios centum. Qui autem negotii gerendi habuerit voluntatem, huic centum follium summam immunem habere permittimus. Praeter hos ergo, qui vel domicillis vel negotiis detinentur, omnes, qui vacatis et nullum negotium geritis, ne inopia laboretis, ad hoc remedium debetis concurrere. DAT. III ID. OCT. CONSTANTINOP(OLI) CONSTANTINO A. VI ET CONSTANTINO CAES. CONSS.

IDEM A. AD MAXIMUM P(RAEFECTUM) U(RBI). Comitatenses et ripenses milites atque protectores suum caput, patris ac matris et uxoris, si tamen eos superstites habeant, omnes excusent, si censibus inditi habeantur. Quod si aliquam ex his personis non habuerint vel nullam habuerint, tantum pro suo debent peculio excusare, quantum pro iisdem, si non deessent, excusare potuissent, ita tamen, ut non pactione cum alteris facta simulato dominio rem alienam excusent, sed vere proprias facultates. [Veteranos autem post emeritae missionis epistulas tam suum quam uxoris caput excusare sancimus aut, si honestam missionem meruerint, suum caput tantummodo excusare ceteros.] Omnes veteranos de quocumque exercitu una cum uxore sua unius capitis frui excusatione praecipimus. Ripensis autem veteranus, qui ex priore lege post viginti quattuor stipendia honesta missione impetrata unius excusatione capitis fruebatur, etiam si viginti stipendiis completis honestam missionem meruerit, ad exemplum comitatensium militum unum caput excuset. [Intra viginti etiam stipendia dimissus, quoniam inbecilli et debiles censibus non dedicantur, eodem beneficio utatur.] Alares autem et cohortales dum militant, propria capita excusent, veteranis quoque eadem excusationis solacia habituris. Qui quocumque tempore in quibuscumque partibus meruerint missionem, si ex comitatensi militia senectutis vel debilitatis causa dimissi fuerint, indiscreto stipendiorum numero duo capita excusaturis, id est suum adque uxoris; et ripensibus indiscrete idem privilegium habituris, si se ob belli vulnera dimissos probaverint: ita ut, si quis eorum post quindecim stipendia intra viginti et quattuor annos ex militia decesserit, sui tantum capitis excusatione fruatur; uxorem enim ripensis, si militia decesserit post viginti et quattuor annos, excusari oportet. P(RO)P(OSITA) XV KAL. IUL. ANTIOCHIAE PAULINO ET IULIANO CONSS.

IDEM A. MAXIMO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Providendum est, ne veterani protectoria dignitate cumulati aut qui honores varios pro meritis suis consecuti sunt, incongruis pulsentur iniuriis, cum, si quis in hoc crimine fuerit deprehensus, rectores provinciarum conveniat ad tuum iudicium referre atque ad tuum officium praedictos dirigere, ut factum pro sui qualitate possit facillime coherceri. DAT. IIII KAL. IAN. TREVIRIS IANUARINO ET IUSTO CONSS.

IMP. CONSTANTIUS A. AD HELPIDIUM CONSUL(AREM) PANNONIAE. Privilegia concessa veteranis, qui stipendia iusta meruerunt, prout se quisque in officiis competentibus militasse declaret, omnia conserventur, corporalium seu personalium munerum vacatione eisdem tribuenda. DAT. VIII KAL. IUL. SIRMIO CONSTANTIO A. VII ET CONSTANT. A. II CONSS.

IDEM A. EUAGRIO P(RAEFECTO) U(RBI). Quosdam veteranos hoc nomine indignos latrocinia perpetrare comperimus, ideoque praecipimus, ut veterani, quibus bona mens est, aut arva versent aut certe in optimis negotiis pecuniam tractent et mercimonia agitent. Qui vero neque rus colunt neque utilem vitam commerciis exhibent, mox in ipsos capitaliter exsurgendum. Exui enim omnibus privilegiis debent, per quos publica quies perturbatur, ita ut, si levissimum aliquid deliquerint, omnibus subiciantur poenis. DAT. III ID. AUG. CONSTANTIO A. VI ET CONSTANTE II CONSS.

IMPP. VALENTINIANUS ET VALENS AA. AD UNIVERSOS PROVINCIALES. Omnibus benemeritis veteranis quam volunt patriam damus et immunitatem perpetuam pollicemur. Habeant ex vacantibus sive ex diversis, ubi elegerint, agros et ea lege habeant, ut sibi soli eorundem fructus cessuros esse cognoscant; nullum ex his agris stipendium, nullam annuam praestationem postulabimus: amplius addentes, ut etiam ad culturam eorundem agrorum et animalia et semina praebeamus, ita ut is, qui ex protectore dimissus erit, duo boum paria et centum modios utriusque frugis consequatur, alii vero, qui honestas missiones sive causarias consequuntur, singula paria boum et quinquaginta modios utriusque frugis accipiant. Super quibus praebendis ad competentes iudices scribta congrua destinata sunt. Si quos etiam veterani servulos familiasve ad agrum duxerint, immunes perpetuo possideant. DAT. XV KAL. DEC. ROM(AE) DIVO IOVIANO ET VARRONIANO CONSS.

IMPPP. VALENTINIANUS, VALENS ET GRATIANUS AAA. AD DAGALAIFUM MAGISTRUM MILITUM. Remotis iniuriis iussimus veteranis nostris vel adgnatis licere emere vendere negotiari: quos secundum veterem consuetudinem parentum nostrorum ab omni munere universisque reditibus auri argentique, sed et portorii indemnes esse oportet. DAT. VIII ID. DEC. VERONAE GRATIANO NOB P. ET DAGALAIFO CONSS.

10.

IDEM AAA. AD PROBUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Si quis praepositus fuerit aut fabricae aut classi aut laetis, identidem si praepositus Rom(anae) legionis vel cohortis gesserit tribunatum, aut quicumque his administrationibus, ad quas nonnisi cum certis fideiussoribus singuli quique veniunt, fortasse praefuerit, qui non vel intra palatium congruo labore meruisse vel armatam invenitur sudasse militiam, his privilegiis careat quae militaribus palatinisque tribuuntur. DAT. X KAL. IAN. TREVIRIS VALENTINIANO NOBILISSIMO PUERO ET VICTORE CONSS.

11.

IDEM AAA. AD IOVINUM MAGISTRUM MILITUM. Commoneat tua sinceritas hac sanctione veteranos, ut loca absentium squalida et situ dissimulationis horrentia, de solida fructuum indemnitate securi, quantum vires uniuscuiusque patientur, exerceant. Namque decernimus, ut his, qui soli relicti terras sulcaverint, sine molestia praeiudicioque dominorum proventuum emolumenta quaerantur nihilque illis, qui messium tempus adsolent aucupari, agratici nomine deferatur. DAT. XVI KAL. FEB. VALENTINIANO ET VALENTE AA. IIII CONSS.

12.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. STILICHONI MAGISTRO UTRIUSQVE MIL(ITIAE). Plerique testimonialibus fraude quaesitis fiunt veterani, qui milites non fuerint, nonnulli inter exordia militiae in ipso aetatis flore discedunt. Quisquis igitur laetus Alamannus Sarmata vagus vel filius veterani aut cuiuslibet corporis dilectui obnoxius et florentissimis legionibus inserendus testimoniales ex protectoribus vel cuiuslibet dignitatis obtinuit vel eas, quae nonnumquam comitum auctoritate praestantur, ne delitiscat, tirociniis castrensibus inbuatur. Si quis praeterea vel prima stipendia vel nondum, ut oportebat, inpleta missionis colore deseruit, nihil impetrata valeant, nisi forte quempiam aut defessae aetatis aut corporis aegritudo aut gloriosorum vulnerum cicatrices causaria vel honesta missione defendunt, dummodo hos ista non adiuvent, qui aetate solida et integro corpore haec occuparunt. Et quoniam plurimos vel ante militiam vel post inchoatam vel peractam latere obiecta piae religionis agnovimus, dum se quidam vocabulo clericorum et infaustis defunctorum obsequiis occupatos non tam observatione cultus quam otii et socordiae amore defendunt, nulli omnino tali excusari obiectione permittimus, nisi qui aut fractus senio aut membris debilis aut parvitate deformis indignus consortio virorum fortium repperitur. Illius quoque sanctionis oportet admoneri, ut, si quis decurionum primipilariorum collegiatorum civilium apparitionum vel aliorum necessitatibus inretitus militiae sacramenta durasset, defendi castrensium stipendiorum excusatione non possit. DAT. III KAL. FEB. MED(IOLANO) STILICHONE ET AURELIANO VIRIS CLARISSIMIS CONSS.

13.

IMPP. HONORIUS ET THEODOSIUS AA. STILICHONI COMITI ET MAGISTRO UTRIUSQUE MILITIAE. Oportet inter eos, qui ambitu ac suffragiis ad tribunatus praepositurasque perveniunt, et eos, qui labore periculis atque ordine militiae decurso huiusmodi dignitates acceperint, esse discretionem. Quare immunes eos haberi decernimus, qui militiae praerogativa, ut dignum est, ad tribunatum praeposituramve perveniunt. Commonendi autem sunt comites et duces militum, ut et ipsi eos relevatos esse cognoscant neque aliquid hoc nomine ab his flagitandum. De quibus ad omnes militares iudices paria scribta direximus. DAT. XI KAL. APRIL. ROM(A) HONORIO VIII ET THEODOSIO III AA. CONSS.

XXI. DE TESTIMONIALI EX TRIBUNIS ET PROTECTORIBUS.

IMP. CONSTANTINUS A. AD RUFINUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Ferri non potest in titulos militaris laudis inrepere eos, qui nec aciem viderint nec signa perspexerint nec arma tractaverint. Ideoque si qui ex protectoribus vel ex praepositis vel ex tribunis epistulas reportaverint, non habeant privilegium, quod merentur qui ordine militiae sub armorum labore decurso ad hunc honorem pervenerint. P(RO)P(OSITA) IIII ID. AUG. SIRMIO CONSTANTINO A. III ET LICINIO III CONSS.(?)

IMP. CONSTANTIUS A. AD P(RAEFECTOS) P(RAETORI)O. POST ALIA: Si quis de paganis vel decurionibus ambierit ad honores protectoriae dignitatis, nec tempus nec stipendia ei post hanc legem computanda sunt. Hoc et circa eos, qui ad praeposituras ambitu pervenerint, custodiri praecipimus. ET CETERA. DAT. KAL. MAI. CONSTANTIO A. VI ET CONSTANTE II CONSS.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. FLORENTINO P(RAEFECTO) U(RBI). Quicumque ex protectoribus aut domesticis honorarias missiones meruerint, sub hac norma penes eos dignitas maneat, ut neque municeps curiam neque collegiatus obsequium propriae urbis effugiat neque negotiator a pensionis aurariae instituta summo militiae suffragio subtrahatur neque ab ullo postremo officio militia vel corpore talis se impetrati quisquam obiectione defendat, sed manente norma solvat omnia, quae ab illo vel condicione nascendi vel iure proprii postulantur officii. De liberis etiam eorum censemus, ne de his editi originis munus per privilegia emendicatae dignitatis effugiant. Quae quidem omnia officere illis aliquando non patimur, quos emeritos felicibus castris vel honesta interdum adversae valetudinis missio vel vulnerum laudabilis excusatio vel emensum sub signis tempus absolvit. DAT. XIIII KAL. MAI. MED(IOLANO) ARCADIO IIII ET HONORIO III AA. CONSS.

IMPP. HONORIUS ET THEOD(OSIUS) AA. THEODORO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Eos, qui testimoniales non suo merito, sed eorum contemplatione sunt adepti qui pro his nostram clementiam sunt precati, par severitas persequatur. Eos tamen esse in urbe sacratissima non vetamus, qui posuerunt illic larem adque domicilium. DAT. X KAL. DEC. RAV(ENNA) BASSO ET FILIPPO CONSS.

XXII. DE FILIIS MILITARIUM APPARITORUM ET VETERA[NORUM].

IMP. CONSTANTINUS A. AD OCTAVIANUM. Veteranorum liberos aptos militiae, quorum quidam ut desides recusant militarium munerum functionem, quidam adeo ignavi sunt, ut cum dispendio corporis militiae velint necessitatem evadere, iubemus, si ad militiam inutiles resectis digitis iudicentur, curialibus sine aliqua ambiguitate muneribus atque obsequiis adgregari. DAT. XIIII KAL. MART. SIRMIO, ACC(EPTA) VII ID. APRIL. REGIO CONSTANTINO A. V ET LICINIO C. CONSS.

IDEM A. AD SEVERUM. Veteranorum filios propter privilegia parentibus eorum indulta vacare non patimur, sed programmate per omnes civitates proposito diligenter quaesitos ad alterutrum compelli iubemus, ut aut decurionatus muneribus obtemperent aut militent, observaturo devotionis tuae officio, ut qui probantur ab annis viginti usque ad viginti et quinque annos aetatem agant. Si autem veteranorum filii, qui equestrem militiam toleraverunt, inter equites probari voluerint, habeant facultatem, ita ut cum singulis equis idoneis praedicto adgregentur obsequio. Quod si quis duos equos habeat vel unum idoneum et servum unum, cum circitoria militet dignitate et binas annonas accipiat, qui gradus praebetur aliis post laborem. Singularum autem civitatum decurionibus intimetur, ut veteranorum filios, qui praedictae aetatis sunt, si militare noluerint vel minus inveniantur idonei, ad curialia vocare non morentur obsequia, si tamen patrimoniis idonei esse noscuntur. Ex his autem, qui militare voluerint, si qui minus apti sunt equestri militiae id efficiente calamitate membrorum et legionariae congrui esse noscuntur, deducendi ad nos protectori qui ob hoc missus est consignentur. DAT. III KAL. AUG. AQUILEIA CONSTANTINO A. VII ET CONSTANTIO CAES. CONSS.

IDEM A. AD EVAGRIUM. Ii, qui ex officialibus quorumcumque officiorum geniti sunt, sive eorundem parentes adhuc sacramento tenetur sive iam dimissi erunt, in parentum locum procedant. DAT. PRID. NON AUG. BASSO ET ABLAVIO CONSS.

IDEM A. AD LEONTIUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Iam dudum sanximus, ut veteranorum filii, qui post sedecim annos militiae munus subire non possunt vel armis gerendis habiles non extiterint, curiis mancipentur. DAT. III ID. APRIL. PACATIANO ET HILARIANO CONSS.

IDEM A. ABLAVIO P(RAEFECTO) P(RAETORI)O. Veteranorum filii vel eorum, qui praepositi vel protectores fuerunt, vel ceterorum, qui quemlibet gradum militiae tenuerunt, si invalidi et inbecilli sint, curiis adgregentur, ita ut re familiari gaudentes et inaptos militiae curiarum societati coniungas. Quod etiam nos fecimus sub conspectu nostro his, quos deliciosis nutrimentis enervatos esse perspeximus. Qui igitur ex his patresfamilias sunt et idonei functionibus publicis, eligantur ad augendum curialium numerum, singularum civitatum ordinibus commonendis, ut quos norunt idoneos nominare non dubitent praeter eos, quos vigor et fortitudo defendendae rei publicae idoneos facit. Nam et duces singulorum limitum convenimus, ne deinceps veterani filius inutilis sacramento cingatur. Eos etiam, qui iam probati sunt, diligenter inspiciant, ut qui minus idonei repperiuntur sacramento soluti ad gravitatem tuam mittantur. DAT. ET P(RO)P(OSITA) ID. NOV. DALMATIO ET ZENOFILO [CONSS.].

IMP. CONSTANTIUS A. ANTONIO DUCI MESOPOTAMIAE. POST ALIA: Observetur, ne veteranorum seu militum filii officiis praesidalibus adgregentur. DAT. IIII NON. FEB. LIMENIO ET CATULLINO CONSS.

IMPP. VALENTINIANUS ET VALENS AA. AD PETRONIUM PATRICIUM. Quicumque castrensi stirpe progeniti diversorum se nexibus officiorum tradiderunt, manu iniecta retrahantur sciantque veterani, quibus quies post arma concessa est, liberos suos, quos militaribus aptos ministeriis insitum robur ostendat, offerendos esse militiae. Nam si quis militaris prosapiae degeneri mente officiorum se consortiis adgregavit, ita ut fractis viribus grandaevam praeferat senectutem aut debilitatis obtentu bellico operi inconveniens iudicetur, eundem ignaviae latebris vel sera indagatione protractum curiarum functionibus placuit mancipari. P(RO)P(OSITA) BERYTI IDIB. APRIL. VALENTINIANO ET VALENTE AA. CONSS.

IMPPP. VALENTINIANUS, VALENS ET GRATIANUS AAA. AD PROBUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Filios veteranorum, qui armatae militia[e] paruissent, si in officiis publicis vel ministerio chartularum atque observatione rationum inveniuntur, sciat tua sinceritas esse revocandos. Etenim hi, quibus vel corporis robur vel statura defuerit, qui comitatensi digni possint esse militia, ripensi poterunt copulari. P(RO)P(OSITA) ROM(AE) XV KAL. MART. MODESTO ET ARINTHEO CONSS.

IMPPP. GRATIANUS, VALENTINIANUS ET THEODOSIUS AAA. Quicumque castrensi stirpe progenitos diversis se officiis indiderunt, etiam manu iniecta retrahantur, sciantque veterani liberos suos, quos militaribus aptos muniis insitum robur ostendat, aut offerendos esse militiae aut obnoxios nostrae legis laqueis iam futuros. SCRIBTA PETRO CONSULARI PHOENICES DAMASCO PRIDIE ID. MAI. GRATIANO A. V ET THEODOSIO A. I CONSS.

10.

IDEM AAA. AD FELICEM COM(ITEM) OR(IENTIS). Non solum in diversis officiis militantes, sed etiam vacantes rebus propriis veteranorum ac militum filios armatae militiae volumus sociari. Nulla igitur sit excusationis occasio. DAT. VIII ID. IUL. THESSAL(ONICA) GRATIANO V ET THEODOSIO I AA. CONSS.

11.

IDEM AAA. HAVE, NEOTERI, K(ARISSIME) N(OBIS). Si filii primipilarium reperti fuerint, qui ingressi legitimos annos nullis stipendiis fulciuntur, sed anno proximo, quo ad curiam fuerint lacessiti, semet militiae manciparint, ad curiam teneantur, ita ut ne officii quidem, cum transacto anno esse coeperint curiales, praepostera audiatur circa eius personam ac sera petitio. Quod si in eadem domo duo filii erunt et latum adeo felixque patrimonium, quod possit duplicium necessitatum suscipere functiones, unum oportebit militiae, unum curiae vindicari. Quod servandum pari norma erit, si tres aut quattuor liberi vel etiam plures numero familiam eiusdem stirpis ornaverint, ut etiam ex numerosis fratribus unus ad curiam devocetur. DAT. VI ID. SEPT. SIRMIO GRATIANO V ET THEODOSIO I AA. CONSS.

12.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. STILICHONI COM(ITI) ET MAGISTRO UTRIUSQUE MILITIAE. Quoniam filii veteranorum ad diversa officia se contulerunt, hac sanctione praecipimus, ut ab his, qui nunc sunt in officiis occupati, nulli iuniores repetantur, ac deinceps post hoc edictum aditum veteranorum filiis militandi per civilia officia esse praeclusum. DAT. VI KAL. OCT. MED(IOLANO) HONORIO A. IIII ET EUTYCHIANO CONSS.

XXIII. DE OBLATIONE EQUORUM.

1.

IMPPP. VALENTINIANUS, VALENS ET GRATIANUS AAA. AD PROBUM P(RAEFECTUM) P(RAETORI)O. Quicumque honorariis codicillis habetur ex comite, tres protinus equos, qui digni sunt comprobari, curet offere, quicumque autem eodem ex praeside factus indulto, duos pari devotione mox tradat. Ita enim promptius instruitur usus armorum. Quod munus in posterum ea lege novetur, ut quinto quoque anno, hoc est magis aliquando quam saepe, similis recurrat exactio. DAT. VIII ID. IUN. SIRMIO VALENTINIANO NOBILISSIMO PUERO ET VICTORE CONSS.

XXIIII. DE OBLATIONE VOTORUM.

1.

IMPP. ARCADIUS ET HONORIUS AA. BASILIO P(RAEFECTO) U(RBI). Quando votis communibus felix annus aperitur, in una libra auri solidi septuaginta duo obryziaci principibus offerendi devotionem animo libenti suscipimus statuentes, ut deinceps sequentibus annis uniuscuiusque sedulitas principibus suis talia ingerant semper et deferant. DAT. III NON. MART. MED(IOLANO) OLYBRIO ET PROBINO CONSS.