RESCRIPTUM VALENTINIANI, VALENTIS, GRATIANI
  
AD FESTUM PROCONSULEM ASIAE DE LUDIS PROVINCIALIBUS
   
Letter of Valentinian I, Valens, and Gratian on provincial games
   
( AD 375 )
 
    
( H. Wankel, Die Inschriften von Ephesos, Ia, Bonn, 1979, n. 43 ).
 
    
Latin text
 
 
[dd]d(omini) nnn(ostri) Auggg(usti) Valentinianus, Valens, Gratianus. [hab(e),] Feste [car(issime) n]ob(is). | honorem Αsiae ac totius provinci[a]e dignitatem, quae ex iudicantis pendebat arbitrio, [exe]mplo Illyri[c]i a[d]que Italarum urbium recte perspexi[mus] | esse firmatum. nec enim utile videbatur, uṭ [po]npa conventus publici unius arbitrio gereretur, qu[a]m consuet[u]dinis instaurata deberet solemnitas | exhibere. ex sententia  denique  factum  est,  quod  divisis  officiis  per quattuor civitates, quae metropolis apu[d]  Asiam  nominantur,  lustralis  cernitur  edi[tio] | constituta,  ut, dum a singulis ex[h]ịbitio postulatur, non desit provinciae coronatus nec gravis cuiquam erogatio sit futura, cum servatis vicibis qu[in]-|to anno civitas praebeat editorem. nam et iḷ[lu]d quoque libenter admisimus, quod in minoribus mụnicipiis generatis, quos popularis animi gloria maior | attollit, facultatem tribui edendi mun[er]is postulasti, videlicet ut in metropoli Εfesena a[lia] e civi<ta>te asiarchae sive alytarchae procedant ạc̣ s[ic] | officiis melioribus nobilitate contend[an]t. unde qui desideriis sub seculi nostri felicitate ferv[entib]us gaudiorum debeamus f[om]enṭa [p]raesṭare, c[ele]-|brandae edịṭionis dedimus potestat[e]m, adversum id solum voluntatem contrariam re[feren]tes, ne suae civitatis obliti eịus, in qua edideriṇ[t] | munera, cu[ria]e socientur, Feste karịssime ac iucundissime. lauda<ta> ergo experientia tua n[os]ṭri potius praecepta sequatur arbitrii, ut omn[es,] | qui ad hos h[on]ores transire festinant, c[u]nctas primitus civitatis suae restituant functiones, u[t p]eractis curiae muneribus a[d h]onorem totiu[s] | provinciae debiti fabore festinent pẹṛcepturi postmodum, si tamen voluerint senato[r]iam dignitatem, <ita tam>en, ut satisfacienṭẹs legi in locis s[uis] | alteros dese<r>ant substitutos. ceterum nequaquam ad commodum credimus esse iustitiae, ut expensis rebus suis laboribusque transactis | veluti novus tiro ad curiam transeat alienam, cum rectius honoribus fultus in sua debeat vivere civitate.
 
 
Greek text
  
 
τὴν τειμὴν τῆς Ἀσίας καὶ ὅλης τῆς ἐπαρχίας τὸ ἀξίωμα, ὅπερ καὶ ἐκ τῆς ἐπικρίσεως ἤρτητο τοῦ ἄρχοντος, ἐξ ὑποδίγματος τοῦ Ἰλλυρικοῦ καὶ τῶν [τ]ῆς Ἰταλίας | πόλεων ὀρθῶς λείαν κατενοήσαμεν διακεκρίσθαι· οὔτε γὰρ λυσιτελὲς ἐνομίζετο τὴν πομπὴν τῆ<ς> συνόδου τῆς δημοσίας ἑνὸς γνώμῃ πράτ[τε]σθαι, | ἣν ἐκ συνηθίας ἐπανατρέχοντες οἱ χρόνοι ἀπῄτουν. ἀκολούθως τοίνυν γεγένηται ἐπιμε<ρ>ισθῆναι τοὺς χρόνους εἰς τὰς τέσσαρας πόλεις, αἵτινες | μητροπόλεις ἐν Ἀσίᾳ ψηφίζονται, ὡς τὴν τῆς πενταετηρίδος ἔκδοσιν τοιαύτην ἔχειν τὴν κατάστασιν καὶ μηδεπώποτε δύνασθαι λείπε̣ιν | τὸν κοσμούμενον ὑπὸ τοῦ τῆς Ἀσίας στεφάνου. ἀλλ’ οὔτε ἐπιφορτίζεσθαί τις δύναται ὑπὸ τοῦ δαπανήματος, ἐπὰν μάλιστα ἀμοιβαδὸν τρεχόντων | τῶν χρόνων ἑκάστῃ τῶν μητροπόλεων μετὰ πενταετῆ τὸν χρόνον δίδωσι τὸν λιτουργή[σ]οντα. καίτοι ἡδέως προσηκάμεθα, ἐπίπερ τοὺς τε-|χθέντας ἐν ταῖς μικραῖς πόλεσιν, ἐπὰν δημοτικωτέρας γενάμενοι ψυχῆς τὸν ἔπαινον τὸν ἐκ τοῦ δήμου φαντάζωντε, ἐξουσίαν αὐτοῖς | παρέχεσθαι τοῦ ἐν τῇ Ἐφεσίων μητροπόλει μόνῃ τὴν ἀσιαρχίαν ἢ τὴν ἀλυταρχίαν αὐτὸν ἀνύειν καὶ τοῖς καθήκο<υ>σ<ιν> τοῖς καλλίοσιν ἐκ τῆς ἐπιφανοῦς | λειτουργίας φαίνεσθαι. ὅθεν, ἐπειδὴ ἐκ τῆς εὐμοιρίας τῶν καιρῶν τῶν ἡμετέρων αἱ ἐπιθυμίαι αἱ πλίονα τὴν ἑορτὴν ἔχουσαι ὀφίλουσιν αὔξεσθαι | καὶ παρ’ ἡμῶν αὐτῶν ἔχειν τὴν σπουδήν, βουλομένοις αὐτοῖς λειτουργεῖν παρέχομεν ἄδιαν, εἰς τοῦτο μόνον διασφαλιζόμενοι τοὺς τοιούτους, ἵνα μ[ὴ] | τῶν ἰδίων πόλεων ἐπιλανθανόμενοι πάντῃ ἑαυτοὺς μεταγράφουσιν,  Φῆστε  τιμιώτατε  καὶ  προσφιλέστατε.  ἡ  ἐπαινετὴ  ἐνπειρία  σου  τοῦ  ἡμετέρου θ[ε]σ-|πίσματος ἀκολουθησάτω τῇ γνώμῃ καὶ πάντας τοὺς εἰς ταύτην τὴν τιμὴν ἐπιτρέχοντας πάσας πρότερον τὰς λιτουργίας τῇ ἑαυτοῦ πόλει ἀποπληροῦν | προσταξάτω, πληρωθέντων δὲ τῶν λιτουργημάτων εἰς τὴν τιμὴν τὴν μίζονα, τουτέστιν ὅλης τῆς <ἐ>παρχίας, σπεύδουσιν αὐτοῖς ἄδιαν παρεχέτω δυναμένοις μ[ετὰ] | ταῦτα καὶ τὸ τῶν λαμπροτάτων ἀξίωμα κατ[αδ]έχεσθαι, οὕτως μέντοι, ὡς πρότερον αὐτοὺς τὸ ἱκανὸν ποιοῦντας τῷ νόμῳ είς τὸν ἑαυτῶν τόπον ὑποκαθίσταν<ται> τα̣[ῖς] | ἑαυτῶν πατρ<ί>σιν ἑτέρους. οὔτε δὲ ἑτέρο[θι λ]υσιτελεῖν νενομίκαμεν αὐτοῖς, ἵνα ἀναλώσ<α>ντες τὰ ἑαυτῶν μετὰ τοὺς πόνους τῶν λειτουργημάτων ἀπα[χθεὶς] | ὡς νεαρὸς τίρων εἰς ἕτερον βου̣λε̣υ̣[τ]ή[ριο]ν ἑαυτὸν μεταγράφει ὀφίλων ἐν τῇ <ἑ>αυτοῦ μ<ᾶ>λλον ζῆ̣ν τε καὶ φαίνεσθαι πόλει.
 

 
►  Bibliography
 
 
Heberdey, AAWW, 42, 1905, pp. 90-93 ; Heberdey, JÖAI, 8, 1905, Suppl., pp. 74-76 ; AE 1906, 30 ; Schulten, JÖAI, 9, 1906, pp. 61-70 ; Bruns, Fontes iuris Romani antiqui, I, Tübingen, 1909, pp. 272-274, n. 97 b ; Chapot, La province romaine proconsulaire d'Asie, Paris, 1914, pp. 137-143 ; Grégoire, Recueil des inscriptions grecques chrétiennes d'Asie Mineure, Paris, 1922, n. 100 ; Abbott & Johnson, Municipal Administration in the Roman Empire, Princeton, 1926, pp. 503-505, n. 158 ; Wenger, Die Quellen des römischen Rechts, Wien, 1953, p. 463 ; Bourne, Coleman-Norton & Johnson, Ancient Roman Statutes, Austin, 1961, p. 252, n. 318 ; Wankel, Die Inschriften von Ephesos, Ia, Bonn, 1979, n. 43 + Add., p. 3 ; Herzog & Divjak, Restauration und Erneuerung, München, 1989, p. 60 ; Herzog, Lebrecht Schmidt & Nauroy, Restauration et renouveau : la littérature latine de 284 à 374 après J.-C., Turnhout, 1993, p. 67 ; Witschel, Krise - Rezession - Stagnation ? Der Westen des römischen Reiches im 3. Jahrhundert n. Chr., Frankfurt am Main, 1999, p. 122.
 

►  Source : Inscription discovered at Ephesus, Turkey, in 1904.
 
English translation